NATO-nyń aldaǵy forýmy dıalog alańyna aınalmaqshy - sarapshy pikiri
Aýғanstan men Pәkistandaғy jaғdaı belgili-bir dәrejede strategııalyқ tұjyrymdamalarda Brıýsselde әzirlenip jatқan bastamalar is jүzinde қanshalyқty tabysty bolatynyna tәýeldi. Bұl jөninde ҚazAқparat tilshisine ҚR tұңғysh Prezıdentiniң қory janyndaғy Әlem ekonomıkasy jәne saıasaty ınstıtýty Қytaıdy zertteý ortalyғynyң dırektory Elnara Baınazarova әңgimelep berdi.
Sarapshynyң pikiri boıynsha «Beıbitshilik үshin әriptestik» jәne «Әriptestiktiң jeke is-қımyl jospary» aıasynda Қazaқstannyң NATO-men yntymaқtastyқ mәselesinde jәne NATO-Eýro-Atlantıkalyқ әriptestik keңesiniң ekinshi jolynda kөptegen perspektıvalar jәne sonymen қatar tәýekelder bar. Әlemdegi geosaıası jәne geoekonomıkalyқ jaғdaılar, aımaқtyқ problemalar, saıası kollızııalar men negizgi oıynshylardyң, әsirese ortalyқazııalyқ өңirdegi negizgi oıynshylardyң syrtқy saıası mүddeleriniң үılespeýi NATO-nyң қazirgi standarttarғa jaýap bermeıtinin rastaıtyn kөptegen skeptıkterdiң tүrli pikir қaıshylyқtaryna negiz қalaıdy. NATO men ShYҰ, ҰҚShҰ ıaғnı batystyқ alıanstar men Reseıdiң, Қytaıdyң arasynda қaıshylyқtardyң ornaıtyny sөzsiz. «Birқatar, әsirese ortalyқazııalyқ aımaқtardaғy elderdiң tұjyrymdamalyқ mәselelerde jaһandyқ deңgeıde NATO-nyң mүddesimen үılespeýi mүmkin, biraқ esirtki arnasy, laңkestik, zaңsyz kөshi-қon nemese shekara қaýipsizdigine jete baқylaýdy қamtamasyz etý, bizderdiң қarýly kүshterimizdi қarýlandyrý, қarýly kүshterimizdi jaңa құral-jabdyқtarmen jaraқtandyrý is jүzinde өz sheshimin talap etetin shynaıy naқtyly problemalar», - deıdi sarapshy senimmen. Onyң pikirinshe, halyқaralyқ ұıymdardyң aldynda tұrғan қaterdiң aldynda barlyқ elder birdeı teң jәne bұl jerde eshқandaı bәsekelestik, senimsizdik jәne tүsinispeýshilik bolmaýy tıis. Bұl tұrғyda barlyқ halyқaralyқ ұıymdar men aımaқtaғy elder osy problemalarғa kelisilgen ұstanym tұrғysynan қaraýy tıis.
Osy sheshýi sәtte Қazaқstannyң 2010 jyly EҚYҰ-ғa tөraғalyқ etýi қaýipsizdik құrylymdardyң batystyқ jәne azııalyқ құrylymdar arasyndaғy baılanystaryn nyғaıtý үshin өzindik kөpir bolmaқshy. E.Baınazarova қandaı da bir құrylymdar biri eldegi jәne aımaқtaғy tұraқtylyқty jәne қaýipsizdikti құrýғa jaýap beretin bolsa, Қazaқstan sөzsiz ony қoldaıdy. Osy tұrғyda bir jaғynan NATO, ҰҚShҰ jәne ShYҰ arasynda jәne ekinshi jaғynan shaғyn-aýқymda AҚSh, Қytaı jәne Reseı aımaқtary elderi arasynda saıasatkerler, saraptama қoғamdastyғy, azamattyқ қoғamdastyқ deңgeıinde syndarly dıalog ornatқan paıdaly. Osy rette, AӨІSShK-tiң rөlin arttyrý қajettigin baıқaýғa bolady, өıtkeni өz ýaқytynda bұl ұıym өzin Azııadaғy EҚYҰ sııaқty kөrsetken bolatyn. Bıylғy jyly Әlemdik jәne dәstүrli dinder kөshbasshylardyң үshinshi sezi Astanada өtkizilmekshi. Osyndaı gýmanıtarlyқ bastamalardyң aıasynda bizdiң el өz bedelin taғy da tanyta otyryp halyқaralyқ sahnada өzi týraly taғy da mәlimdeı alady. Қazaқstannyң Ortalyқ Azııadaғy kөshbasshylyққa degen өrshil talaby joғary dep қanshalyқty aıtylғanymen, bұl - fakti. NATO aımaқtaғy negizgi әriptesi jәne operatory Қazaқstandy taңdap alғanyn moıyndaıdy. Eger strategııalyқ tұrғydan қaralatyn bolsa Қazaқstan үshin NATO-men yntymaқtasý eң aldymen қarýly kүshterdi jaңғyrtý, aeronavıgatsııalyқ jәne kommýnıkatsııalyқ jelilerdi үılestirý jaғynan alғanda basymdyқtar beredi. Bұl - әskerdi basқarýdy avtomattandyrý jәne әskerdi basқarý boıynsha үzdik sheteldik tәjirıbelerdi iske asyrý. Yntymaқtastyқtyң ekinshi salasy - shekara kүzetin қamtamasyz etý, shekaralyқ қaýipsizdik, olar tehnıkalyқ қamtamasyz etýdi, shekara beketterin jaraқtaýdy, ofıtser kadrlaryn қaıta oқytýdy, biliktiligin arttyrýdy қamtıdy. Қazirdiң өzinde bizder osy baғyttaғy қozғalystardyң jandana tүskenin kөrip otyrmyz. Jyl saıyn tүrli semınarlar, trenıngter, oқý-jattyғýlary өtkiziledi. Osy tұrғyda bizdiң әskerdiң NATO-nyң Grýzııadaғy oқý-jattyғýlaryna қatyspaғan remarkasyn keltirýge bolady. «Shyn mәninde mұny Reseıge yңғaı tanytқan retindegi қaýipsizdik dep baғalaýғa bolmaıdy. Solaı bolғanymen osy fakti Қazaқstan NATO-dan teris aınalyp ketti degen jelsөzge negiz bola almaıdy. Kerisinshe, Eýro-Atlantıkalyқ әriptestik keңesi forýmynyң Қazaқstanda өtýi oғan kýә bola alady, forým yntymaқtastyқty nyғaıtý maқsatyna қyzmet etedi jәne қaýipsizdikti қamtamasyz etý үshin NATO-nyң nazaryn ortalyқazııalyқ өңirge aýdartady. Aýғanstandaғy jәne Pәkistandaғy jaғdaılar Brıýsselde әzirlenetin strategııalyқ tұjyrymdamalar bastamalarynyң is jүzinde қanshalyқty tabysty bolatynyna baılanysty», - dedi E.Baınazarova. Onyң pikirinshe, bұl forým barlyқ mәselelerdi ashyқ talқylaý үshin resmı emes sıpatқa ıe bola tүsedi jәne pikirlerdiң tүrlerin barynsha tolyқ kөlemde ұsynýғa mүmkindik beredi. «Eger aldaғy forýmda NATO-ny қalaı reformalaý, ShYҰ jәne ҰҚShҰ-men yntymaқtastyқ қatynastarda onyң ıkemdiligin қamtamasyz etý kerektigine naқtyly ұsynystar әzirlenetin bolsa, onda forým, sөzsiz, өte nәtıjeli bolғan bolar edi. NATO-nyң ekinshi joly retinde forým strategııalyқ sheshimderdi әzirleýdiң negizgi tetigi bolady», - dedi sarapshy. Onyң pikirinshe, Қazaқstan - әriptestiktiң jeke jospary boıynsha NATO-men yntymaқtasatyn bүkil ortalyқazııalyқ өңirdegi jalғyz ғana memleket. «Bүgingi kүni bүkil ortalyқazııalyқ өңirdegi elder keңestik қarý-jaraқ үlgilerimen қarýlanғan. Bұl elder reseılik қarý-jaraқtardyң jetkizilýine tәýeldi. Әrbir memleket өz ұlttyқ mүddesin basshylyққa alýy tıis. Eger bizderge қandaı da bir elmen nemese halyқaralyқ ұıymmen yntymaқtasý paıdaly bolatyn bolsa, mұndaı jaғdaıda belgili bir derjavaғa jaltaқtaýdyң қajeti joқ. Eger Қazaқstan NATO-men yntymaқtasatyn bolsa, keıbir bұқaralyқ aқparat құraldarynyң jazғanyndaı, Reseıden teris aınalý nemese AҚSh-tyң yқpalyna tүsý retinde tүsindirilmeýi tıis», - dep sanaıdy sarapshy.
