«Munaıdan keıingi» bolashaqty búginnen bastap jasaý kerek – sarapshy

ASTANA. KAZINFORM – Memleket basshysy Úkimettiń taıaýdaǵy keńeıtilgen otyrysynda Mınıstrler kabınetiniń jańa quramynyń aldynda ekonomıkany damytý baǵytynda úlken mindetter júktegeni belgili. Prezıdent janyndaǵy Qazaqstannyń strategııalyq zertteýler ınstıtýty dırektorynyń orynbasary Nurlan Sákýov Kazinform tilshisine bergen suhbatynda ulttyq ekonomıkanyń keıbir aspektilerine qatysty oıymen bólisti.

Salyq kodeksi qandaı bolýy tıis?

Prezıdent Úkimettiń keńeıtilgen keńesinde sóılegen sózinde Salyq kodeksin synǵa alyp, bıznes qoǵamdastyqta «qujat eń aldymen salyq mólsherlemesin arttyrýdy maqsat tutady» degen pikir qalyptasyp otyrǵandyǵyn basa aıtty. Prezıdent janyndaǵy Qazaqstannyń strategııalyq zertteýler ınstıtýty dırektorynyń orynbasary Nurlan Sákýov problema túsinikti ereje men qurylymnyń joqtyǵynan týyndap otyr dep sanaıdy.

«Prezıdent atap ótkendeı, taza qazynalyq ádis odan kútkennen sáıkes kelmeıdi jáne de sarapshylar men bıznestiń paıymynsha, bul bıznes pen ınvestorlardy yntalandyra almaıdy. Óıtkeni túpkilikti maqsat bıznestiń jumys isteýi, ekonomıkaǵa aqsha ákelýi ǵoı. Salyq kodeksiniń «oıyn erejesi» ashyq ári turaqty bolýy tıis. Osy turǵydan alǵanda, árıne ol sol bir kútýler men talaptarǵa saı kelmeıdi», - dedi Nurlan Sákýov.

Onyń atap ótýinshe, bızneske túsinikti jańa Salyq kodeksi qajet.

«Qoldanystaǵy Salyq kodeksi óte kúrdeli ári bızneske túsiniksiz. Óte aýqymdy, tek salyq organdar mamandary ǵana túsine alaty túrli zańnamalyq qujattarǵa silteme kóp», - dedi spıker.

Osy oraıda sarapshy mysal retinde Grýzııanyń Salyq kodeksin atap ótti.

«Aıtalyq, Grýzııada Salyq kodeksi jeńildetilgen. Onda baptar az jáne ol barlyǵyna da túsinikti. Kodeks 310 baptan turady. ıAǵnı kólemi bizdikinen 2,6 ese az», - dedi QSZI sarapshysy.

Salystyrý úshin aıtar bolsaq, Qazaqstannń Salyq kodeksi 780 baptan turady. Bunan bólek 1 267 betti qamtıtyn kóptegen zańnamalyq qujattar da bar.

Salyq kodeksi yntalandyrýshy bolýy tıis

Nurlan Sákýov jańa Salyq kodeksi yntalandyrýshy bolýy tıistigin alǵa tartady.

«Bıznes san márte QQS keısi boıynsha pikir bildirip, onyń artýy kerisinshe bıznestiń jappaı ketýine ákelýi yqtımal ekendigin bildirdi. Eger mundaı qazynalyq ádis bolatyn bolsa, onda bıznes munan ary bólinip, kóleńkege ketetindigi túsinikti. Salyq kodeksi – keshendi másele. Ony jan-jaqty túsiný qajet. Zertteýler bar. Biraq ol bıznes pen sarapshylar úshin qoljetimdi bolýy tıis», - dep sanaıdy sarapshy.

Onyń paıymynsha, bul istegi basty sóz – teńgerim.

«Ázirshe, Ulttyq ekonomıka mınıstrligi tarapynan tek osyndaı qazynalyq ádis qana bar. Olar QQS tóńireginde ǵana kóp talqylaý júrgizdi. Biraq bul rette mınıstrlik ákimshileýdi jeńildetetindikterin aıtqan joq. Dıalog bolmady. Olar túrli esepteýlerge silteme jasaıdy. Alaıda olardy kórsetpeıdi», - dedi ol.

Sarapshy yntalandyrýshy bolý da ońaı mindet emestigin jasyrmaıdy.

«ıAǵnı, bıznes kóleńkeden shyǵyp, adal jumys isteýi tıis. Jańa Salyqtyń basty mindeti de osynda jatyr. ıAǵnı, ol yntalandyrýshy bolýy qajet», - dedi QSZI sarapshysy.

Onyń alǵa tartqan derekterine qaraǵanda, Qazaqstandaǵy kóleńkeli ekonomıkanyń úlesi 18-19 paıyz. Degenmen sarapshylardyń kópshiligi bul tsıfrdyń álde de qaıda joǵary bolýy yqtımal ekendigin de joqqa shyǵarmaıdy.

Ulttyq ekonomıkanyń basty mindeti nede?

Prezıdent Úkimet otyrysynda sóılegen sózinde salyqtyq ákimshileýdi durys júrgizbeıinshe ekonomıka ósiminiń múmkin emestigin basa aıtqan bolady. Osy oraıda QSZI sarapshysy ulttyq ekonomıkanyń basty nede ekendigine jáne qandaı syn-tegeýirin barlyǵyna qatysty oıymen bólisti.

QSZI dırektorynyń orynbasary el ekonomıkasy jyl saıyn qatty túrlenýi, ıaǵnı qurylymyn ózgertýi múmkin ekendigin basa aıtady.

«Ekonomıkamyz syrtqy faktorlardyń yqpalyna beıim. Sondaı-aq munaı-gaz sektoryndaǵy kiriske táýeldi. Sol sebepti ár jyly qatty ózgerip otyrýy múmkin. Máselen, 2020 jyly koronavırýs indeti kezinde ekonomıkamyz tipti mınýsqa ketip qaldy. Al bıyl onyń ósimi 5,1 paıyz deńgeıinde bolady dep kútiledi... Eger aýyl sharýashylyǵy men ózge de sektorlar ósim kórsetse, onda 6 paıyzǵa da jetip qalatyn edik. Degenmen menińshe, bul kórsetkish aıtarlyqtaı kórnekti emes. Menińshe, bastysy – sapaly ósim. Ósim sapasy – bul bizdiń shıkizattyq sektor konıýktýrasyna táýeldiligimizdiń az bolýy. Resmı málimetke sáıkes, bizde, JІÓ-degi munaı-gaz sektorynyń úlesi – 20 paıyz, shıkizattyń sektordyń (taý-ken óndirý, ósimdik sharýashylyǵy, astyq, orman jáne basqalary) da úlesi – 20 paıyz», - dedi spıker.

Onyń túsindirýinshe, ósim sapasy jaıynda aıtqanda sóz munaı jaıynda emes, qaıta óńdeý men eksporttyń joǵary úlesi esebinen bolatyn ósim jaıynda bolyp otyr. Sarapshynyń paıymynsha, mundaıdan túsetin tabysty arab elderi sııaqty ekonomıkany ártaraptandyrýǵa jumsaý qajet.

«Álemde munaı dáýiri aıaqtalady. Munaı dáýiriniń ornyna birtindep jańartylatyn energııa kózi men balama tehnologııalar keledi. Munaı men gazdyń jahandyq kóshbasshylary, arab álemi elderi munaıdan túsetin máńgilik emes ekendigin túsinip, ekonomıkany munaıǵa táýeldilikten aryltý baǵdarlamasyn qabyldady. Máselen, Saýd Arabııasynyń bıligi 2016 jyly munaı-gaz sektory esebinen ekonomıkalyq ártaraptandyrý jónindegi ekonomıkalyq reformalar josparyn maquldady. «Saudi Vision 2030 ataýyn alǵan jospardaǵy strategııalyq mindetterdiń biri – Saýd Arabııasynyń munaı emes eksportynyń múlesin munaıdan emes jalpy ishki ónimniń 18,7 paıyzynan 50 paıyzǵa deıin arttyrý», - dep alǵa tartady sarapshy.

Aıta keterligi, McKinsey boljamyna sáıkes, 2050 jylǵa qaraı álemdik energetıkalyq teńgerimdegi jańaratyn generatsııa úlesi 80-90 paıyzǵa jetetin bolady.

«Munaıdan túsetin kiris syndy múmkindikke ıe bolyp otyrǵandyqtan qazirgi ýaqytta ony paıdalanyp, ekonomıkanyń ózge salalaryn daıyndaýymyz qajet. ıAǵnı, munaı kólemi qysqarǵan jaǵdaıda nemese álemdik ekonomıkada basqa da problema týyndaǵan sátte biz qatty zardap shekpeýimiz qajet jáne buǵan ózge salalar sizdi asyraý úshin daıyn bolýy tıis. Al bul álemdik tizbekti qurý esebinen ǵana múmkin bolmaq. ıAǵnı, ózge elderdń ónerkásibi táýeldi bolatyn qandaı da bir ónimdi, naqtyraq aıtqanda shıkizattyq emes ónimdi eksporttaý kerek. Árıne, biz shıkizattyń ónimderdiń esebinen 6, tipti 8 paıyzdyq ósimge qol jetkize alamyz. Biraq bul túpkilikti maqsat emes. «Munaıdan keıingi» bolashaq» jasaýǵa tıispiz», - dep atap ótedi Nurlan Sákýov.

Onyń aıtýynsha, tabıǵı rentadan táýelsiz ekonomıkasy bar dál osy «munaıdan keıingi» bolashaqqa qolaıly ótý Qazaqstan quramyna kiretin munaı eksporttaýshy elder úshin basty syn-tegeýirin bolmaq.