Munaı baǵasy qaı deńgeıge deıin tómendeıdi
Maýsym aıynyń basynda kúrt quldyraǵan teńgeniń narqy aıdyń sońyna qaraı qaıtadan eńse tikteı bastady.
Qazaqstan Respýblıkasynyń jaǵdaıynda teńge baǵamy - tirshilik baǵamy. Teńgeń bolsa - teńelesiń, biraz baılyqqa kenelesiń. Bul endi óte mańyzdy suraq. Sebebi, naryqtyq qatynastar ornaǵannan beri halyq aqshanyń da, basqanyń da qadirin túsine bastady. Bul jerdegi áńgime tek qana azamattardyń qaltasyndaǵy qarjyǵa baılanysty emes. Áńgime memlekettik qarjyǵa, onyń ústine qos birdeı daǵdarysty bastan ótkergen álem jaǵdaıyndaǵy memlekettiń qarjysyna baılanysty.
Qazir el arasynda qarjylyq daǵdarysqa, devalvatsııaǵa, yqtımal Eýrazııalyq odaqtyń ortaq valıýtasyna baılanysty áńgime gý-gý. Bireý anaý deıdi, bireý mynaý deıdi. Biraq, naqty tujyrym da, naqty senim de joq.
Sońǵy kezde qarjylyq daǵdarystan ábden úreılenip qalǵan halyq óz qaltasynan buryn memlekettiń qarjysy týraly oılanyp-tolǵanýdy ádetke aınaldyrdy.
Sheneýnikter pikirine qulaq túrer bolsaq, eldiń ekonomıkasy men qarjysyna baılanysty birjaqty sheshim estı almaımyz. Keıbir sarapshylar osyǵan baılanysty elimizdiń qarjylyq-ekonomıkalyq jaǵdaıy onsha máz emes-aý, degen pikirlerdiń de shetin shyǵara bastady.
Maýsym aıyndaǵy teńgeniń qunsyzdanýy osy kúmánǵa sý quıa túsken sııaqty edi. Munaı burynǵysynsha qunyn arzandata bastaǵan kezde maýsymnyń sońyna qaraı teńge qaıtadan eńse tiktep otyr.
Sonyń aldynda ǵana Qazaqstannyń monetarlyq bıligi Amerıkanyń kók qaǵazyna degen suranymnyń óskenine alańdaı bastaǵan. Osy tendentsııaǵa oraı Memleket basshysynyń aýzynan dedollarızatsııanyń múddesin qorǵaǵan sózderdiń shyqqany da ras.
Osynyń bári qarjy kózi monoekonomıkaǵa negizdelgen bizdiń jaǵdaıymyzda munaı narqyna tikeleı baılanysty ekeni aıtpasa da belgili. Qazir brend markaly munaıdyń quny qaıta kóterilip, Qazaqstan sııaqty qarjy kózi makroekonomıkaǵa negizdelgen memleketterdiń shúkirshilik ete bastaǵan jaǵdaıy ańǵarylady.
Ras, munaı quny ádepki 46 dollardan ájeptáýir tómendep, el ekonomıkasyna aıtarlyqtaı áser etti.
Al eger sóıtken munaı quny odan da quldyrap, 30 nemese 25 dollarǵa jetse ne bolmaq?
Baǵzy bir sarapshylar mundaı jaǵdaıdyń ábden yqtımal ekenin alǵa tartýda. Sebebi, munaı narqy - aldymen qudaıdyń erkinde degenimen, bergi dúnıedegi qudiretti kúshterdiń yqpalynda bolyp otyr.
Bul jerdegi másele qarjygerler men saıasatkerler qazirgi daǵdarys jaǵdaıynda eldiń arqasúıer eń basty tetigi sanap otyrǵan Ulttyq Qorǵa baılanysty.
Ulttyq Qordyń yqtımal qarjylyq-ekonomıkalyq daǵdarys jaǵdaıynda eldiń ál-aýqatyn, bárinen buryn halyqtyń turmystyq jaǵdaıyn jaqsartýǵa jumsalatynyn Qazaqstan Prezıdenti Nazarbaev birneshe márte aıtyp ta ótken.
Qazir Qazaqstan ekonomıkasy qudaıǵa senýi óz aldyna, baǵasy kúnde ózgerip otyrǵan munaıdan da góri sol Ulttyq Qordyń jınaqtalǵan qarjysyna arqa súıep otyrǵany daýsyz.
Jeme-jemge kelgende, osynyń bári ulttyq ekonomıkany saqtap qalýdyń birden-bir tetigi munaı ǵana emesin kórsetedi. Táýelsizdigin keshe alyp, bir formatsııadan qarama-qarsy ekinshi formatsııaǵa ótken jas memlekettiń birden makroekonomıkaǵa, ıaǵnı, tabıǵı resýrstar ónimine arqa súıeýi de zańdy bolatyn.
Degenmen, qazir jaǵdaı ózgerdi. Búgingi qazaq, keshegi qazaq emes, saýda-sattyqty da, ekonomıkalyq tetikterdi de jaqsy biledi. Qazir qazaq bıligi ulttyq ekonomıkany óristetýdiń, Ulttyq Qordy qaıtadan tolyqtyrýdyń jańa tetikterin izdestire bastady.
Onyń basty amaly - týrızm! Basqany aıtpaǵanda, baýyrlas túrik eliniń memlekettik bıýdjetiniń qomaqty bóligin osy týrızm salasynan túsetin túsimder tolyqtyryp otyr. Al Ispanııanyń memlekettik ulttyq bıýdjetiniń 62 paıyzy týrızmniń úlesinde.
Al qazaq dalasynda tabysy shash-etekten osynaý salany damytýdyń múmkindikteri jetkilikti. Kókshetaý men Býrabaıdy, Qarqaraly men Baıanaýyldy aıtpaǵanda, Alakóldiń shıpaly sýynyń ózi, ondaǵy týrıstik zamanaýı ınfraqurylymnyń ózi ne turady?!
Demek, Qazaqstan jaǵdaıynda Ulttyq Qordy odan ári tolyqtyryp, el ekonomıkasyn nyǵaıtýdyń múmkindigi jetkilikti degen sóz.
