Munaı baǵasy: Úshjyldyq bıýdjetti qaıta qaraýǵa áli erte
ASTANA. KAZINFORM – Ulttyq ekonomıka mınıstrligi Kazinform saýalyna bergen jaýabynda munaı baǵasy Qazaqstan úshin qolaısyz deńgeıde uzaq ýaqyt boıy saqtalsa, qandaı stsenarıımen jumys isteıtini týraly málimet berdi.
Pessımıstik stsenarıı
Úkimettiń 2025–2029 jyldarǵa arnalǵan áleýmettik-ekonomıkalyq damý boljamynda úsh stsenarıı belgilengen – optımıstik, bazalyq, pessımıstik. Bul stsenarıılerdiń bári munaıdyń eksporttaǵy baǵasyna qaraı jasalǵan. Atalǵan boljam eldiń bıýdjetin bekitýge negiz bolatyn mańyzdy qujattyń biri bolyp esepteledi.
Ekonomıka optımıstik stsenarıımen damý úshin munaıdyń bir barreli 90 dollardan kem bolmaýy kerek. Pessımıstik stsenarıı kezinde munaı baǵasy barreline 60 dollardan joǵary bolmaıdy dep kórsetilgen.
Al bazalyq stsenarııde dollar baǵasy 75 dollardyń aınalasynda bolýy shart. Qazirgi 3 jyldyq bıýdjet osy stsenarıı boıynsha jasaqtalǵanyn aıta ketý kerek.
9 sáýirde AQSh prezıdenti Donald Tramp usynǵan baj saıasatynyń saldarynan bir barrel munaıdyń baǵasy 59,89 dollarǵa deıin túsip, keıin sál kóterildi. 22 sáýirdegi jaǵdaı boıynsha usynys baǵasy 66,9 dollardyń aınalasynda tirkeldi. Bul - Qazaqstannyń úsh jyldyq bıýdjetine engizilgen 75 dollardan birshama alshaq kórsetkish. Basqasha aıtsaq, bazalyq stsenarııden góri pessımıstik stsenarııge jaqyn.
Bir qyzyǵy, Úkimettiń damý boljamy kórsetilgen resmı qujatta bazalyq stsenarıı kezindegi parametrler ǵana naqty jazylǵan. Al optımıstik jáne pessımıstik stsenarııde ekonomıkanyń, onyń ishinde respýblıkalyq bıýdjettiń kórsetkishteri qalaı qubylatyny aıqyn kórsetilmegen.
Bazalyq stsenarıı boıynsha respýblıkalyq bıýdjetke 2025 jyly 15,6 trln teńge, 2026 jyly 16,7 trln teńge, 2027 jyly 18,2 trln teńge kiris túsedi dep boljanyp otyr.
Al shyǵys kólemi 2025 jyly 25,7 trln teńge, 2026 jyly 23,1 trln teńge, 2027 jyly 24,6 trln teńge bolýy tıis.
Respýblıkalyq bıýdjetten bólek shoǵyrlandyrylǵan bıýdjet deıtin uǵym bar. Memleket qazynasyna túsetin naqty kiris pen búkil shyǵysty osy uǵym anaǵurlym naqtyraq sıpattaıdy dep aıtýǵa bolady. Bul – respýblıkalyq jáne óńirlik bıýdjetterdi, Ulttyq qor túsimderi men shyǵystaryn, Jábirlenýshilerge ótemaqy qorynyń túsimderi men tólemderin, Bilim berý ınfraqurylymyn qoldaý qorynyń túsimderi men shyǵystaryn, Arnaýly memlekettik qordyń túsimderi men shyǵystaryn, Memlekettik áleýmettik saqtandyrý qorynyń túsimderi men shyǵystaryn, Áleýmettik medıtsınalyq saqtandyrý qorynyń túsimderi men shyǵystaryn biriktiretin memlekettiń ortalyqtandyrylǵan aqsha qory.
Osy shoǵyrlandyrylǵan bıýdjettiń shyǵysy 2025 jyly 36,03 trln teńge, 2026 jyly 34,3 trln teńge, 2027 jyly 36,6 trln teńge bolady dep kórsetilgen.
Kiris sáıkesinshe 32,2 trln teńge (2025 j.), 34,3 trln teńge (2026 j.), 37,09 trln teńge (2027 j.) bolýy múmkin.
Ulttyq qordyń eski de jańa fýnktsııasy
Munyń bári - bazalyq stsenarııdiń kórsetkish boljamdary ǵana. Damý boljamynda kórsetilmegenine súıenip qana Úkimettiń pessımıstik stsenarıı qalyptasa qalǵan jaǵdaıda qoldanatyn jospary joq dep aıtýǵa aýyz barmaıdy.
Óıtkeni munaı baǵasy 60 dollardan túsip turǵan kezde Premer-Mınıstrdiń orynbasary – Ulttyq ekonomıka mınıstri Serik Jumanǵarın pikir bildirgen bolatyn.
- Mundaı ýaqytta Ulttyq qordyń róli bastalady. Ulttyq qor osyndaı jaǵdaılarǵa, naryqta daǵdarys bolǵan kezge arnalǵan. Buǵan deıin biz ony birneshe jyl boıy basqa maqsattarda qoldanyp keldik. Ulttyq qordy transfert retinde alýdy toqtatyp, qıyn kezeńderde ǵana qoldaný tájirıbesine oralýdy kózdep otyrmyz, — dedi ol.
Vıtse-premerdiń bul ýáji mynandaı qosymsha suraqtardy týyndatady.
- Úkimet munaıdyń halyqaralyq naryqtaǵy baǵasy neshe dollarǵa túskende jáne neshe kún boıy saqtalǵan jaǵdaıda bıýdjetke «pessımıstik stsenarıı» boıynsha túzetýler engizedi?
- «Pessımıstik stsenarıı» iske qosylǵan jaǵdaıda 2025 jyldyń bıýdjeti qazirgiden neshe paıyz qysqarady?
- Qysqarý qaı salalardy, qandaı ortalyq memlekettik organdardyń bıýdjetterin qamtıdy?
- Óńirlerdiń bıýdjeti ortasha eseppen neshe paıyz qysqarady?
- Áleýmettik shyǵyndardyń qaı túrleri qansha kólemde qysqartylady? Imıdjdik sharalardyń qaı sanattary toqtatylady? Infraqurylymdyq, ulttyq jobalardyń qaı sanattary neshe paıyz qysqartylady?
- Aqsha-kredıt saıasaty qanshalyqty qatańdatylady? Ulttyq bankke bazalyq mólsherleme boıynsha Úkimetten qandaı nusqaý, usynystar beriledi?
- Pessımıstik stsenarıı kezinde baǵasy retteletin taýarlar men qyzmetterdiń sanaty qalaı ózgeredi? Kóbeıe me, azaıa ma?
- Pessımıstik stsenarıı jaǵdaıynda bıýdjet tapshylyǵy neshe teńge bolady dep boljanyp otyr? Ol tapshylyq syrttan qaryz tartý arqyly jabyla ma, Ulttyq qordan alynatyn transfertti qaıta esepteý arqyly jabyla ma?
Osy suraqtardy Ulttyq ekonomıka mınıstrligine joldadyq.
Infraqurylym shyǵystary qysqarmaıdy
- Álemdegi qalyptasqan jaǵdaıdy eskere otyryp, mınıstrlik ekonomıkany damytýdyń ártúrli boljamdy stsenarıılerin (munaı baǵasy 50, 60 AQSh dollary jáne t.b. bolǵan kezde) esepteıdi. Stsenarıılerdi ázirleý kezinde bıýdjet pen Ulttyq qordyń parametrleri de esepteledi.
Sonymen qatar, Qarjy mınıstrligimen jáne bıýdjettik baǵdarlamalar ákimshilerimen birlesip shyǵystardy ońtaılandyrý boıynsha usynystardy taldaý jáne daıyndaý júrgizilip jatyr, - dep jazylǵan jaýapta.
Bul sóılemderge qarap, Úkimette pessımıstik stsenarııdiń algorıtmderin álemdegi ahýalǵa qaraı qaıta ózektendirýdiń qamy jasalyp jatyr dep topshylaýǵa bolady. Biraq, pessımıstik stsenarıı iske qosylǵan kúnde shyǵystardyń qalaı qysqaratyny týraly naqty, mardymdy aqparat berilmedi.
- Bul rette ekonomıkanyń ósýine qoldaý kórsetý úshin kólik (avtojol, temirjol jáne t.b.), turǵyn úı-kommýnaldyq (energetıkalyq jeli, jylý jelisi, gazdandyrý, sýmen jabdyqtaý jáne t. b.), energetıkalyq ınfraqurylymdy salý jáne jańǵyrtý jobalaryna arnalǵan shyǵystardy saqtaý kózdeledi.
Búgingi tańda 2025-2027 jyldarǵa arnalǵan respýblıkalyq bıýdjetti naqtylaý týraly sheshim qabyldanǵan joq. Respýblıkalyq bıýdjettiń parametrlerin naqtylaý qajet bolǵan jaǵdaıda, áleýmettik-ekonomıkalyq damý boljamynyń kórsetkishteri, onyń ishinde bıýdjet tapshylyǵy deńgeıi de stsenarıılerdi iske asyrýǵa baılanysty qaıta qaralýy múmkin, - delingen mınıstrlik jaýabynda.
Dál qazir úshjyldyq bıýdjetti naqtylaý qajettigi týyndap turmaǵanymen, áleýmettik shyǵystardyń qazirgi kúıinde saqtalatyny týrasynda eshteńe aıtylmaǵan.