Mobıldi tólem: Aýdarym qabyldaýshy men aýdarym joldaýshy neni bilýi kerek
Kazinform oqyrman nazaryna mobıldi aýdarymdardy salyq orbıtasyna shyǵarý sharalarynyń kimderge qandaı qatysy bolatyny týraly sholý usynady.
«100 aýdarym» qaǵıdaty
2024 jyly jalpyǵa birdeı deklaratsııanyń úshinshi kezeńi bastaldy. Bul kezeńde búkil jeke kásipkerler men zańdy tulǵalardyń ıeleri, atalǵan jandardyń jubaılary kiris deklaratsııasyn tapsyrady. Eske salsaq, buǵan deıin áýeli memlekettik qyzmetkerler men olardyń jubaılary, odan keıin kvazımemlekettik sektor qyzmetshileri men jubaılary kiris deklaratsııasyn tapsyra bastaǵan edi.
Endigi kezek jeke kásipkerler men zańdy tulǵalardyń (jeke kásipkerlik, JShS) ıeleri men jubaılaryna kelip otyr. Olar 15 qyrkúıekke deıin ıeliginde qandaı múlik bar ekenin, qaıdan qandaı tabys alatynyn №250 qalyptaǵy deklaratsııada kórsetýge tıis. Atalǵan sanattaǵy azamattardyń bankter arqyly júrgizgen qarjylyq operatsııalary nazarǵa alynady. Mobıldi «100 aýdarym» qaǵıdatynyń jalpyǵa birdeı kiris deklaratsııasymen túıisetin jeri osy tus.
2024 jyldyń 15 qyrkúıeginde jeke kásipkerler men jubaıy tapsyrǵan deklaratsııalar qabyldaý aıaqtalady. Al 2025 jyly eldegi búkil bankter 2024 jyly jeke kásipkerler men zańdy tulǵa ıeleri iske asyrǵan qarjylyq operatsııalar týraly málimet usynady. Osy kezde úsh aı qatarynan birneshe tulǵadan 100-den astam aýdarym qabyldaǵan deklaratsııa ıeleri ol aýdarymdardyń kásipkerlikpen baılanysy joq ekenin dáleldeý kerek bolady.
Qarapaıymdap aıtsaq, Qarjy mınıstrligi bir aıdyń ishinde birneshe azamattan 100-den astam aýdarym qabyldaý jasyryn kásipkerliktiń bir belgisi degen ustanym qoldanbaqshy. Bul jerde 100 aýdarym mejesi úsh aı qatarynan qaıtalanýy shart.
Osy arqyly qandaı da bir kásipkerlik qyzmetpen aınalysqanymen, baqylaý-kassa mashınasy joq, post-termınal ustamaıtyn, QR-kod paıdalanbaıtyn kásipkerlerden salyq óndirý maqsaty kózdelip otyr.
Arnaıy kásipkerlik shot
Qolma-qol aqshasyz tólem paıda bolǵan sátten bastap zańdy túrde jumys isteýge talpynǵan kásipkerler arnaıy kásipkerlik shot ashqyzǵan. QR kod arqyly, mobıldi tólem (kommýnaldyq tarıfterdi bank qosymshasynan tóleý – red.) arqyly qabyldanǵan aqsha osy shotqa túsedi. Mundaı kásipkerlerge «100 aýdarym» qaǵıdatynyń qatysy joq.
Biraq bul jeke shotty kommertsııalyq tólem qabyldaýǵa paıdalanýǵa bolady degen sóz emes. Tipti jeke shotqa jasalǵan aýdarymǵa túbirtek shyǵarǵan kúnniń ózinde bul zańsyz bolyp esepteledi.
Aýdarymdardy qadaǵalaý qosylǵan qun salyǵynyń quryǵy emes pe?
Qazir jeke kásipker retinde tirkelgen shaǵyn bıznes nysandary 1-4 paıyz aralyǵynda, mınımaldy mólsherleme boıynsha salyq tólep otyr. 29 jeltoqsandaǵy Úkimet qaýlysymen bólshek saýda salyǵynyń qatary keńeıtildi. Buǵan deıin 190 qyzmet túri tólense, endi 364 qyzmet túrine osy salyq engizildi, ıaǵnı bulardyń bári qosylǵan qun salyǵyn tólemeıdi. Aınalymy 2 mlrd teńgeden aspaıtyn kásipkerler aınalymynyń 4 paıyzy kóleminde ǵana salyq tóleıdi. Bul kúndik aınalymy 5 mln teńgeden aspaıtyn kásipkerler deýge bolady. Biraq aktsızdik taýar satatyn, qyzmetine túrli organdardyń ruqsatyn, sertıfıkatyn alýdy qajet etetin qyzmet túrleri aınalymyna qaramastan, bul qatarǵa kirmeıdi. Qaraǵandy jáne Qyzylorda oblystarynyń máslıhattary ishki sheshim arqyly onyń eki ese tómendetip, 2 paıyzǵa túsirdi. Demek, bul eki óńirdiń aýmaǵynda jumys isteıtin jeke kásipkerlerdiń jyldyq aınalymy 2 mlrd teńgeden aspasa, 2 paıyzdyq salyq tóleıdi. Astana máslıhaty 3 paıyzdyq meje qoıyp otyr, ıaǵnı memleket jergilikti máslıhattarǵa salyqtyń bul mólsherlemesin túsirip taǵaıyndaýǵa múmkindik bergen.
Kassada nemese taksıde qolma-qol aqsha talap etse ne isteý kerek?
Jergilikti salyq organyna júginý kerek. Salyq organy ondaı shaǵymdardyń málimetin jınastyryp, tekserý uıymdastyrady. Bul jerde bir adamnan shaǵym túskeni úshin kásipkerdi bas salyp teksere ketpeıdi. Basqa da adamdardan naqty osy kásipkerdiń, satýshynyń, dúkenniń ústinen osyndaı mándegi shaǵym túsýin kútedi. Solardy jınaqtap baryp qana reıdke shyǵady.
Týysqandar arasyndaǵy aýdarymdardyń somasyna shekteý qoıyla ma?
Mobıldi aýdarymdardyń somasyna qarap kásipkerlik belgilerin anyqtaý tetigi zańnamada qarastyrylmaǵan. Demek, týysqandar men tanystar arasyndaǵy kommertsııalyq emes aýdarymdardyń somasyna salyq organdary eshqandaı shekteý qoıa almaıdy. Sáıkesinshe, jeke shotqa bir aıdyń ishinde joldanǵan aýdarym sany úsh aı qatarynan 100-den aspasa, somasyna bola monıtorıngke alynbaıdy.
Taksı júrgizýshileri neni bilý kerek?
Taksı júrgizýshilerine arnaıy salyq rejımi bar. Ol rejımge ený úshin taksı júrgizýshisine jeke kásipker retinde tirkelý kerek. Sonda tabysynan 1 paıyz salyq tóleıdi. Patent alyp ta, 1 paıyz salyq tóleı alady.
Adam tasyp nemese onlaın tapsyrys oryndap aqsha tabatyn adamdar salyq jaǵyna bas aýyrtqysy kelmese, «Salyq agenti» tetigin paıdalana alady. Jańa Salyq kodeksinde osyndaı norma qaralyp jatyr, ıaǵnı «ıAndeks-taksı» nemese «ıAndeks-jetkizý» sııaqty operatorlar ózi jumys bergen tasymaldaýshylardyń salyq agenti retinde salyq organdarymen jumys isteıdi, tasymaldaýshylar úshin bıýdjetke salyq aýdaryp otyrady. Onyń shyǵyny qyzmet baǵasyna qosylýy múmkin.
Taksı júrgizýshisiniń jyldyq aınalymy 12 mln teńgeden aspasa, sonyń 1 paıyzyn ǵana salyq retinde tóleıdi.
Qaıyrymdylyq aýdarymdarynyń sanyna shekteý bar ma?
Qaıyrymdylyq maqsattaǵy aýdarymdar arnaıy shottar arqyly ótýi kerek. Eger qaıyrymdylyq qor aqsha jınap jatqan bolsa zańdy tulǵanyń atyna shot ashý kerek.
Qıyndyqqa tap bolǵan adam jaqynynyń emine nemese tabıǵı apat saldarynan úısiz qalǵany úshin jeke shotyna qaıyrymdylyq aýdarymdar qabyldaǵan bolsa, salyq organdarynyń nazaryna iligýi múmkin.
Biraq tekserý kezinde bank ókilderine nemese keıin salyq organdaryna mán-jaıdy túsindirip, kásipkerlik qyzmetten kiris tabý emes ekenin dáleldeıdi. Naýqasqa aqsha jınaǵan bolsa, medıtsınalyq qujattary kerek. Al úısiz qalǵan bolsa, ol týraly akt bolýy shart. Aqshanyń osy maqsattarǵa jumsalǵanyn túbirtekter arqyly dáleldeıdi.
Qaıyrymdylyq uranymen aqsha jınaıtyn blogerlerdiń aýdarymdary qalaı qadaǵalanady?
Tek blogerler ǵana emes, basqa azamattar da qaıyrymdylyq maqsatpen mobıldi aýdarymdar qabyldaýy múmkin. Ondaı mobıldi aýdarymdar sany 100-den assa, salyq organdaryna kelesi jylda tıisti málimet túsedi. Sonyń negizinde salyq organy shot ıesine arnaıy habarlama jiberedi. Osydan keıin shot ıesi salyq organdaryna aýdarymnyń qaıyrymdylyq maqsatqa jumsalǵanyn túbirtek pen anyqtama, akt sııaqty qujattardy kórsetý arqyly dáleldeıdi. Mundaı jaǵdaıda oǵan adamǵa salyq mindeti qoıylmaıdy.
Kómek kerek bolsa, kimge júginý kerek?
- 1414 nómirine
- memlekettik kirister basqarmalarynyń «Konsýltatıvtik ortalyqtaryna».
