Myń aıdan da qaıyrly Qadir túni

ASTANA. KAZINFORM — Búgin 26 naýryzdan 27 naýryzǵa qaraǵan tún — Qadir túni. Aılardyń sultany — Ramazan aıy bolsa, túnderdiń eń qasıetti tún — Qadir túni.

Musylman úmbetine túsirilgen qasıetti osy tún týraly Quran Kárimniń Qadir súresinde aıtylady. Bes aıattan turatyn súrede Qurannyń Qadir túninde túsirilgendigi, onyń myń aıdan qaıyrly ekendigi, bul túnde Jábireıil perishte Allanyń ámirimen jer betine túsip, adamdarǵa qyzmet etetindigi jáne tańǵa deıin tynyshtyq bolatyndyǵy aıtylady. Qadir túni perishteler musylmandarǵa duǵa oqyp, tileýles bolady. Bul keshte jasalǵan ǵıbadattyń myń aıǵa, ıaǵnı seksen úsh jylǵa teń saýaby bolatyndyǵyna baılanysty musylmandar Qadir túnin qulshylyqpen ótkizýge tyrysady.

Qazaqstan musylmandary dinı basqarmasynyń tóraǵasy, Bas múftı Naýryzbaı Taǵanulynyń aıtýynsha, Qadir túni — qasıetti, taǵdyr, tarylý degen maǵynalardy bildiredi. Qadir túni — Alla Taǵala perishtelerge ámir etýimen Quran Kárimdi Laýhýl Mahfýzdan (barlyq jaratylystyń taǵdyry jazylǵan kitap) Baıtýl Ǵızzaǵa (dúnıe aspany) túsirgen qasıetti tún.

— «Negizinen Qurandy Qadir túninde túsirdik» («Qadr» súresi, 1-aıat), — dep aıtqan. Keıin 23 jyl boıy túrli sebepter men oqıǵalarǵa baılanysty Paıǵambarymyzǵa (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn) ýahı etilip otyrǵan. Bul túnniń artyqshylyǵy jóninde Alla Taǵala Quranda bylaı deıdi: «Qadir túni myń aıdan da qaıyrly» («Qadr» súresi, 3-aıat). Paıǵambarymyz (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn): «Kim Qadir túnin ımanmen jáne saýap tilep, (namazda) turýmen ótkizse, ótken kúnálary keshiriledi», — deıdi. Ánas ıbn Málik (Alla oǵan razy bolsyn) bylaı dep aıtqan: «Ramazan kelgende Alla Elshisi (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn): „Rasynda, senderge bul aı keldi. Onda myń aıdan da qaıyrly bir tún bar. Sonda kim ol túni beıqamdyq tanytsa, onyń barlyq ıgiliginen qur qalady. Al onyń barlyq ıgiliginen tek naǵyz maqrum adam ǵana aıyrylyp qalady, — deıdi Naýryzbaı Taǵanuly.

Búkil adamzatqa Quran túse bastaǵan erekshe jáne qasıetti túnniń Qadir atalýynyń da sebebi bar eken. Bul arab tilindegi «qadr» sózi «mán-mańyz» jáne «ólshem», sondaı-aq «qudyret» degen maǵynalarǵa dóp keledi. Túnniń «Qadir túni» dep atalýyn ıslam ǵulamalary bul túnde Alla Taǵala adamdardyń kelesi jylǵy taǵdyryn, ıaǵnı ómiri men ólimin, rızyq-nesibesin, baqytty nemese baqytsyz bolýyn sol sekildi taǵy basqa jaǵdaılaryn jazatyndyǵymen baılanystyrady. «Qadir» jáne «taǵdyr» sózderiniń túbirlestiginen de osyny ańǵarýǵa bolady. Ánás ıbn Málık bylaı aıtqan: «Ramazan kelgende, Allanyń elshisi (s.ǵ.s.): „Rasynda, senderge bul aı keldi! Onda, myń aıdan da artyq bir tún bar. Sonda kim ol túnnen maqrum qalsa, onda ol onyń barlyq ıgiliginen maqrum qalady. Al onyń ıgiliginen tek naǵyz ǵana maqrum adam aıyrylyp qalady!“, — dedi» (Ibn Mdjah 1/289. Senimdiligin hafız ál-Mýnzırı jáne sheıh ál-Álbánı rastaǵan. «ás-Sılsılá ás-sahıha» 1307).

Qadir túninde Jábireıil men búkil perishteler jer betine túsedi. Allanyń Elshisi (s.ǵ.s): «Shyn máninde, Qadir túni jer betinde, perishteler usaq tastardan da kóp bolady», — degen. Sonymen qatar, Paıǵambarymyz (s.ǵ.s): «Basqa ýaqyttarda árbir jaqsylyqtyń saýaby on ese bolsa, erejep aıynda júzden asady. Shaǵbanda úsh júzden asyp, Ramazanda myń esege artady, juma túnderi myń eseden asyp, Qadir túninde otyz myńǵa deıin jetedi», — degen eken. Taǵy bir hadıste: «Ramazan aıy boıynsha aqsham jáne tań namazyn jamaǵatpen oqyǵan adam Qadir túninen kóp nesibe alady», — degen. Endeshe Qadir túni Paıǵambarymyzdyń (s.ǵ.s) úmbetine degen tereń súıispenshiliginen týyndaǵan duǵasynyń qurmeti úshin qabyl bolǵan.

Qadir túni ramazannyń qaı túnine keletini jaıly eki rıýaıat bar:
Sońǵy on kúnniń taq túnderi. Aısha (Alla oǵan razy bolsyn) anamyz: «Qadir túnin ramazannyń sońǵy on kúnniń taq túnderinen izdeńder», — degen hadıs jetkizgen. Jáne Ibn Abbastan (Alla oǵan razy bolsyn) jetken: «Qadir túnin ramazannyń sońǵy on kúninen, qalǵan toǵyzynshy, jetinshi jáne besinshi túnderden izdeńder», — degen rıýaıat bar.

Ibn Omardan jetken hadıste Paıǵambarymyz (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn): «Qadir túnin jıyrma jetinshi túnnen izdeńder», — degen.

Ýbaı ıbn Kaǵb qadir túni jaıly bylaı deıdi: «Allaǵa sert! Rasynda men ol túnniń qaı ýaqyt ekenin bilemin. Bilýimshe Paıǵambarymyz (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn) túnin qulshylyqpen ótkizýge ámir etken tún — ol jıyrma jetinshi tún» degen.

Abdýlla bın Abbas (Alla oǵan razy bolsyn) rıýaıat etken taǵy bir hadıste bylaı delinedi: «Paıǵambarǵa (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn) bir qart kelip: „Ýa, Allanyń Elshisi! Men aýrý qartpyn, maǵan túnde qulshylyq etý aýyr tıedi. Maǵan bir túndi kórsetip berińiz, Alla Taǵala Qadir túnine saı kelýine jar bolǵaı“, — deıdi. Paıǵambarymyz (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn): „Jetinshi (ıaǵnı 27-nshi) túni tur“, — dep jaýap beredi».

— Bul múbárak túnniń jasyryn bolýynyń syry ajaldyń, qııamet kúniniń jasyryn bolýy sekildi musylman balasynyń ǵıbadatty kóbeıte túsýge jáne de ǵapyl qalyp, jalqaýlyq tanytpaý úshin qulshylyqqa yntalandyrý maqsatynda jatsa kerek. Aısha anamyz (oǵan Alla razy bolsyn) ardaqty Paıǵambarymyz Muhammedten (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn): «Ýa, Allanyń Elshisi, Qadir túninde qandaı duǵa tileıin?» dep suraıdy. Sonda Paıǵambarymyz (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn): «Alla, rasynda, Sen keshirimdisiń jáne keshirgendi jaqsy kóresiń. Meni keshire kórshi» dep aıtasyń» dep jaýap bergen.  Paıǵambarymyz (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn) taǵy bir hadısinde: «Kimde-kim Qadir túni ımanmen jáne saýabyn úmit etip qulshylyq etse, onyń aldyńǵy kúnálary keshiriledi», — degen. Isi musylman balasynyń taǵdyr jazylatyn túndi taǵatsyzdana kútýiniń bir hıkmeti — Jaratqanǵa jaqyndaı túsýge talpynýy. Sondyqtan bul túndi saýapty istermen ótkizýge tyrysaıyq, — dedi QMDB tóraǵasy. 

Imam-moldalar «Allanyń meıiriminen úmit etken árbir adam Qadir túni kirmesten buryn ǵusyl alyp, tolyq jýynyp, dáret alyp, taza kıim kıip, ústine hosh ıisti átir seýip, qasıetti túndi kútýge daıyndyq jasaýy tıis» dep esepteıdi. Din ustaýshylardyń sózine qaraǵanda, bul túndi jamaǵatpen bir ortada — meshitte ótkizgen de abzalyraq. Óıtkeni meshitte kópshilik qulshylyq jasap, ımamdar ýaǵyz aıtady. Sonymen qatar, Qadir túninde úıde dinı kitap oqyp, dinı fılmder kórý de ǵıbadat bolyp sanalady.

Qadir keshiniń ýaqyty kún batqannan sáresige deıin jalǵasady. Bul túnniń ǵıbadattaryn musylmandar meshitterde de, óz úılerinde de atqara alady. Keıbir musylmandar Qadir túninde túni boıy dastarhan jaıyp qoıyp, qoldaryn qýsyryp otyrýmen shekteledi. Ne bolmasa, teledıdar qarap, áńgime aıtýmen ótkizedi. Túni boıy kóz ilmeı, uıyqtamaı shyqsaq jetkilikti dep esepteıdi. Din adamdary buny da qate dep sanaıdy.

Imamdardyń aıtýynsha, Qadir túnin ótkizýde túni boıy dastarhan jaıyp qoıý shart emes. Eń bastysy múmınder bul túndi daıyndyqsyz ótkizbeýi tıis. Óıtkeni, Ábý Huraıra (r.a.) sahabamyz jetkizgen hadıste «Kimde kim Qadir túniniń artyqshylyǵyna senip, saýabyn Alladan kútip, ǵıbadat, qulshylyqpen ótkizse, ótken-ketken kúnálary keshiriledi» delingen (Buharı, Qadir, 1).