«Mıgranttar tasqyny el naryǵyna qaýipti me?» - baspasózge sholý
***
«Egemen Qazaqstan» gazetinde Qazaq taǵamtaný akademııasynyń prezıdenti, akademık Tóregeldi Sharmanovpen aradaǵy suhbat berilgen. «Mynany qarańyz, Dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymynyń (DDU) málimetteri boıynsha, qan aınalymy júıesiniń aýrýlary jáne qant dıabetiniń zardaby memlekettiń ál-aýqatynyń basty kórsetkishteriniń biri - ishki jalpy ónimdi 7 paıyzǵa deıin azaıtady eken. Asa tańǵalarlyq, sonymen qatar, basty nazarǵa alatyn jaıt: atalǵan qaýip-qateri mol, júrek-qan tamyrlary júıesiniń aýrýlarynan bolatyn ólimdi ınterventsııalyq kardıohırýrgııalyq ádister tek 7 paıyz kemitse, al durys tamaqtaný tásilderin qoldaný 24 paıyz azaıtady. Oǵan jalpy holesterındi, maı qyshqyldarynyń transızomerlerin, qanyqqan maı qyshqyldaryn tutynýdy azaıtý arqyly qol jetkiziledi. Al osy oraıda, temeki shegýden bas tartý ólim-jitimdi tek - 12, dene belsendiligin arttyrý 5 paıyz ǵana azaıtady eken. Jalpy, DDU málimetteri boıynsha, álem halyqtarynyń ólim-jitiminiń 60 paıyzdan astamy durys tamaqtanbaýmen tikeleı baılanysty. Sondyqtan birde-bir memleket halyqtyń sapaly tamaq ónimderine degen suranysyn qanaǵattandyrmaı, qaýipsiz azyq-túlikpen qamtamasyz etpeı turyp, eldiń ekonomıkalyq, saıası nemese ulttyq qaýipsizdigi týraly aıtýy ońaıǵa soqpaıdy», - deıdi T.Sharmanov. Osy jaıynda tolyq bilgińiz kelse, «Otandyq ónimniń orny bólek, otandastarym!» degen taqyryppen basylǵan suhbatty oqyp shyǵyńyz.
Bas basylymda «Eýroodaq etek-jeńin jınaı alar emes» atty kólemdi saraptamalyq maqala jaryq kórdi. Jalpy, eýroaımaqtyń ári-sári kúı keshýine áserin tıgizip otyrǵan jaǵdaıattar óte kóp. Ásirese, Grekııanyń ahýaly eýropalyqtardyń «shashyn aǵartyp» bitti. Alaıda, seriktes basqa memleketter bul eldiń bólinip ketpeýi úshin bar qıyndyqqa shydaýǵa yńǵaı bildirýde. Al syrtqy qaryzy 340 mlrd. eýroǵa jetken Grekııanyń negizgi kóziri áriptes elderge jaısyzdaý tıetin «Eýroodaqtan shyǵamyz» degen bir aýyz sózi ǵana bolyp turǵandaı. «Al Afına atalǵan birlestikten bólinip keter bolsa, onda onyń sońynan ilese júgirýge daıyn turǵandar tabyla ketýi ǵajap emes. Bul jaıt oryn alsa, Eýropalyq odaqtyń tumsyǵy tasqa tireletinin ishimiz sezedi. Dáliregi, ol ómir súrýin toqtatýy nemese yqpaly mardymsyz qatardaǵy uıymdardyń birine aınalýy yqtımal»,-dep jazady gazet.
***
«Aıqyn» gazetiniń jazýynsha, jýyrda Májilis depýtaty Olga Kıkolenko Qostanaı oblysyn jazǵy ýaqytqa aýystyrý qajettigin aıtyp, usynys kótergen. Úkimet basshysyna joldanǵan depýtattyq saýalǵa aımaq turǵyndary men áleýmettik sala mamandary túbegeıli qarsy. Olar saǵat tiliniń keıinge shegerilgendigin qoldamaıdy. Esterińizde bolsa, Qazaqstandaǵy ýaqyt beldeýi sońǵy ret 2005 jyly ózgertilgen edi. Qostanaıda da sol ózgeris 2005 jyly bolǵan. Sodan beri qostanaılyqtar jazǵy ýaqytqa aýysý uǵymyn umytqan. Tań qarańǵysymen mektepke baratyn oqýshylar úshin tipten tıimsiz. ... Dárigerler de ýaqyttyń ózgeriske ushyraýy adamdardyń densaýlyǵyna keri áserin tıgizetinin aıtyp, dabyl qaǵýda. Ázirge, qala turǵyndarynyń pikiri ekige jarylǵan: biri - qoldasa, biri qarsy... Bul problemanyń mán-jaıy ári qaraı qalaı taratylǵanyn bilgińiz kelse, gazettegi «Ýaqyt beldeýin ózgertý tıimdi me?» degen maqalany oqyńyz.
Jaqynda Densaýlyq saqtaý jáne ádleýmettik damý vıtse-mınıstri Svetlana Jaqypova odaqqa múshe elderden eńbek mıgranttary tasqyny bolýy múmkin degen boljamdy joqqa shyǵarǵan edi.
Alaıda, otandyq sarapshylar Ortalyq Azııa aımaǵynda Qazaqstannyń jaqyn keleshekte de eńbek mıgranttary úshin tartymdy el qatarynda qala beretinin alǵa tartady. Bul jaıynda «Aıqyn» gazetiniń «Mıgranttar tasqyny el naryǵyna qaýipti me?» - degen saraptamasynda baıandalǵan.
***
«Ana tili» gazetiniń sońǵy sanynda «Jat esimge nege áýespiz?» degen maqala jarııalandy. «Qazirgi qoǵamda dúnıege kelgen nárestege esim qoıýda da etek-jeńimizdi áli de bolsa jınaı almaı kele jatqanymyz jasyryn emes. Esim adamǵa beriletin Allanyń úlken syıy. Esim arqyly adamnyń bolmys-bitimin, bolashaǵyn baǵdarlaýǵa bolady. Nege ekeni qaıdam, jańadan shańyraq kótergen jas otaý ıeleri ul-qyzdarynyń esimin Alına, Albına, Mılana, Rasýl, Alısher, t.b. qoıýdan tanbaı keledi. Jastardyń, ózimizdiń ulttyq esimderimiz turǵanda, sheteldik esimderdi tańdaýyna ne sebep? Bálkim, bul da ózimiz kóp aıtyp júrgen batystyq mádenıettiń áserinen shyǵar. Tilimizdiń qasıetin jas urpaqtyń boıyna sińirýde batyrlar jyrlarynyń, lıro-epostyq jyrlar men dastandardyń alar orny erekshe. Tańdy-tańǵa asyryp jyr jyrlaǵan baba dástúri urpaq boıyna sińimdi bolsa, keler kúnimizdiń jarqyn bolary sózsiz. Osy rette bir usynysymdy da qosa ketsem deımin. Mektepke deıingi bilim berý uıymdary tárbıelenýshilerine bala jastan jyr jattatýdyń ońtaıly baǵdarlamasyn jasasa oń bolar edi», - dep jazady maqala avtory.
***
«Ekspress-K» gazetiniń búgingi sanynda «Besslavnye ýbııtsy» degen materıal berilgen. Aqmola oblysynda kıikterdi jappaı qyrǵan qaskóı ańshylardan quralǵan top sotty boldy. Ótken jyldyń jazynda jergilikti turǵyndar jazyqta bókenderdiń óleksesin jıi kezdestire bastaǵan. Brakonerler janýarlardy atyp, olardyń múıizderin kesip alyp júrgen. Atap aıtqanda uzaq ýaqyt boıy bul qaskóı ańshylardy qolǵa túsirý múmkin bolmaǵan. Tek Egindikól aýdanynda olar 84 janýardy qyrǵan, al jalpy brakonerler 109 kıikti jaıratyp salǵan. Bóken múıizderin Qaraǵandy oblysynda búginde aty-jóni áli anyqtala qoımaǵan bir turǵynǵa ótkizip kelgen.
-0-
