Memleket basshysy JOO-lar aldyna naqty mindetter qoıdy - Nurlan Serǵalıev
Onyń aıtýynsha, elimizdiń budan bylaıǵy damýy tek qana ǵylymnyń deńgeıimen ólshenetinin atap ótken Elbasy osy salaǵa basa nazar aýdarýǵa tıis ekenimizdi jetkizdi.
Dál osy tusta otandyq ǵylym deńgeıi qandaı degen oryndy suraq týady. Bul turǵydan da elimiz dittegen meje bıiginen kórine alatynyna senim mol. Otandyq ǵylym mektebi qazirdiń ózinde oń nátıjelerin bere bastady. Qaı jaǵynan alǵanda da, qazaqstandyq ǵalymdar otandyq ekonomıkany ozyq tehnologııamen baıytýdyń tiregi bolary sózsiz.
- Nurlan Habıbollauly, endeshe, elimizde osy salada qandaı jumystar atqarylyp jatyr dep aıtar edińiz?
-Biz osy ýaqytqa deıin ómirlik qajetti úsh tireýdiń basyn biriktire almaı júrdik. Bilim - ǵylym - óndiris úshtiginiń basyn qosatyn naqty zań qabyldanyp, bul kúnderi jemisin berip jatyr. Óndiristi damytýshy ǵylymdy ınvestıtsııalaýdyń halyqaralyq qalyptaǵy júıesi endi bizdiń el ómirine de ene bastady. Buǵan deıin ǵylym «qarajattan shólirkese», ǵalymdar ashqan jańalyqtar óndiriske joldama alýdan ysyrylyp kelse, endi ondaı toqyraý bolmaıtyn boldy. Ǵylymdy ınvestıtsııalaýdyń birneshe arnasy jumys isteı bastady. Máselen, ǵylymı zertteýler úshin arnaıy memlekettik maqsatty granttar bólý, memlekettik tapsyrystar boıynsha ǵylymı-zertteý jobalaryn júzege asyrý, ǵylymǵa bólinetin qarjyny ǵalymdardyń óz eksheýlerinen ótkize otyryp bólý, aqyr aıaǵynda jekeniń kapıtalyn ınvestıtsııa retinde tartý arnalary paıda boldy. Ashylǵan jańalyqtardy óndiriske engizý isi jeńildeı tústi. Qazir úkimet deńgeıinde joǵary ǵylymı-tehnologııalyq keńes jumys isteıdi. Bul keńes salalyq ǵylymı keńesterdiń usynystaryn eksheýden ótkizedi. Saıyp kelgende, báriniń de múddesi ǵylymdy ınvestıtsııalaý, jańalyqty óndiriske kidirissiz engizý jumystaryn júıege túsirgen, jemisti etetin bir jańa arna bolǵanyn aıta ketý kerek.
- Budan Qazaqstandaǵy baıyrǵy JOO-lardyń biri - Mahambet atyndaǵy ýnıversıtet te tys qala almaıdy ǵoı?
- Iá, QR Bilim jáne ǵylym mınıstrligi qoıyp otyrǵan talaptarǵa sáıkes, M.Ótemisov atyndaǵy Batys Qazaqstan memlekettik ýnıversıteti irgeli jáne qoldanbaly zertteýlerdi júrgizýde.
Búgingi ǵylymnyń ındýstrıaldy-ınnovatsııalyq damýyna baılanysty zertteýlerdi kommertsııalandyrý - kún tártibinde turǵan kúrdeli másele. Óıtkeni álemdik deńgeıdegi zertteýler men álemdik ǵylym Qazaqstanǵa kelýi úshin bizge qaıtsek te ǵylymı izdenisterdi kommertsııalaýdyń tájirıbesi men tetikterin meńgerýge týra keletini dáleldenip otyr. 2018 jyly ýnıversıtet ǵalymdarynyń irgeli jáne qoldanbaly zertteýleri kelisimsharttar aıasynda jáne memlekettik qarajat esebinen qarjylandyrý jalǵasty, sonymen birge jańa jobalar qarjylandyrylýda.
Ǵalymdardyń qarjylandyrylǵan ǵylymı jobalarǵa qatysý kórsetkishin arttyrý maqsatynda da birqatar jumystar atqarylýda.
Bıyldyń ózinde eki zertteý zerthanasy quryldy. Іrgeli jáne qoldanbaly zertteýlerdi damytý baǵytynda ýnıversıtet ózi qarjylandyratyn ishki granttar bólýdi josparlap, osy baǵytta jumystar bastalyp ketti. Sonymen qatar materıaldyq-tehnıkalyq bazany jańartý, ǵylymı joba nátıjelerin kommertsııalandyrý, óndiriske engizý jumystaryn jandandyrýdy arttyrý basty nazarda. Elbasymyz N.Á.Nazarbaevtyń: «Qazir... ǵylym men ınnovatsııanyń kúni týǵan zaman. Erinbeı eńbek etken, talmaı ǵylym izdegen adam ozady» dep únemi baǵyt siltep otyrýy stýdentter men oqytýshylardan ǵylymı izdenis pen kásibı sheberlikti, biliktilikti talap etkeni. Bul úshin bilim júıesinde bilim berý men oqytýdyń, ǵylymdy ıgerýdiń halyqaralyq talaptaryn meńgertýdiń mańyzy zor.
Buǵan deıin yntymaqtastyq aıasyn keńeıtý maqsatynda taıaý jáne alys sheteldiń 100-den asa joǵary oqý ornymen kelisimshart jasalǵan edi. Elbasy atap ótken sheteldik joǵary oqý oryndarynan tájirıbe almasý maqsatynda top-menedjerlerdi tartý boıynsha da jumystar jalǵasyn tabatyn bolady. Mysaly, Reseıdiń Qazan memlekettik ýnıversıtetimen birlesken birneshe ǵylymı jobalar júzege asyrylmaq. Sheteldik ǵylymı ortada otandyq zertteý jumystarynyń ǵylymı jańalyqtary men negizgi tujyrymdaryn tanytý, qazaqstandyq ǵalymdar eńbekteriniń reıtıngisin arttyrý maqsatynda M.Ótemisov atyndaǵy BQMÝ habarshysyn joǵary reıtıngke ıe ǵylymı basylymdar qataryna qosý boıynsha jumystar qolǵa alynýda.
- Elbasy alǵa qoıǵan asa mańyzdy mindetterdiń biri - mamandardyń eńbek naryǵynda qazirgi jáne keleshektegi suranysyn barynsha óteý. Osyǵan baılanysty ne aıtar edińiz?
- Prezıdent bizge Qazaqstannyń bilikti mamandary álemniń árbir túkpirinde suranysqa ıe bolýy qajet degen talap qoıǵan bolatyn. Qazir de bizdiń tarapymyzdan osy baǵytta naqty qadamdar jasalýda. Qazirgi ýnıversıtet túlegi ol - ozat, joǵary bilikti jáne óz salasy boıynsha jetik bilimdi ıgergen, álemniń kez-kelgen elinde suranysqa ıe bolatyndaı, básekege qabiletti maman bolýy qajet. Joǵary bilim berý oryndary dıplom berýmen shektelmeı, sol dıplom ıesi jumyspen qamtylǵan jaǵdaıda ǵana ýnıversıtetterdiń jumysy baǵalanatynyn qatań túrde eskertti.
Elbasymyz buǵan deıingi Joldaýynda: «Biz muǵalimniń mártebesi men abyroıyn qaıtarýǵa mindettimiz» degen bolsa, bıylǵy Joldaýdyń ustazdar qaýymy úshin taǵy bir syıy - kelesi jyly «Pedagogtar mártebesi» týraly Zań qabyldanatyndyǵy. Bul pedagog mamandar daıyndap otyrǵan Mahambet ýnıversıteti úshin aıta qalarlyqtaı jańalyq boldy. Ult ustazy Ahmet Baıtursynovtyń «Ulttyń ulaǵaty - mádenıette, mádenıettiń ulaǵaty - oqý men ádebıette», - degen ádemi sózi bar. Ustazdar - memleket pen qoǵam arasyndaǵy altyn kópir tárizdes. Memlekettiń erteńgi bolmysy - ustazdyń búgingi táliminde ekeni taǵy bir aıqyndalǵandaı.
«Bilimdi el - máńgi el». Bilimdi jastar - máńgilik eldiń bolashaǵy. Aldaǵy jyldyń «Jastar jyly» atalatyndyǵy ýnıversıetimizde bilim alyp jatqan barlyq jastyń ortaq qýanyshy ekeni daýsyz.
Memleket basshysynyń Qazaqstan halqyna arnalǵan Joldaýyn ujymymyzda tyńdap, talqylap, jan-jaqty túsindirý baǵytynda alǵa qoıǵan mindetter belgilendi. Qyrýar isti qolǵa alǵan Elbasymyz árbir memlekettik qyzmetkerden óz jaýapkershiligine durys qaraýdy talap etetini barshaǵa belgili. Bul - 86 jyldyq tarıhy bar M.Ótemisov atyndaǵy Batys Qazaqstan memlekettik ýnıversıtetiniń ujymy úshin de basty talap.
Qoryta aıtqanda, búginde Qazaqstan memlekettik jáne ulttyq damýdyń jańa sapalyq deńgeıine kóterilip keledi. Bul oraıda barlyq múmkindikter iske qosylýda. Osy arqyly ár qazaqstandyqtyń jeke damýyna da alǵysharttar qalanǵan. Qazir elimizde qolǵa alynǵan ister asa aýqymdy. Tek osynaý aýqymdy iske árqaısymyz óz úlesimizdi molaıta túsý úshin jumyla alsaq bolǵany.
