Mekteptegi bilim berý baǵdarlamasyna úshtildilik pen ıntellektýaldy ınnovatsııany engizýdiń ózekti sheshimi ázirlendi - N.Qudaıbergenuly (FOTO)
Sálden keıin saýal maǵynasy ózgertilip, «Eger barlyq balalarǵa chıp ornatylyp, olar tamasha jetistikterge jetse, al sizdiń balańyz sol qalpynda qalyp, qatarlastarynan kóp artta qalyp qoısa qaıtesiz?», dep qoıyldy. Dál osydan keıin kórermenniń kópshiligi qalyń oıdyń jeteginde qalǵany anyq. Árıne, bul ońaı tańdaý emes. Biraq, adamzat balasynyń bul psıhologııalyq kedergini osydan 20 jyl buryn eńsergenin ári endigi ýaqytta bolashaqtyń bilim berý júıesi qajet ekendigin túsine túskeni belgili. Birden aıtarlyǵy, basyńa chıp ornatýdyń esh qajeti joq. Alaıda, jańa tehnologııalardy sińirý qajet ekendigi túsinikti. Óıtkeni, óz balańyzdyń bolashaǵyna kedergi keltirmeıtinińiz anyq qoı.
Búginde álemniń alpaýyt elderiniń ózderi Elbasy Nursultan Nazarbaevtyń bolashaqtaǵy ózgeristerdi dóp basatyn kóregendigin moıyndap ta úlgergen. Ásirese, bilim salasyndaǵy ıdeıalary, onyń ishinde Nazarbaev zııatkerlik mektebi jelisi men Ortalyq Azııadaǵy aldyńǵy qatarly Nazarbaev Ýnıversıtetin qurýy zamanaýı bilim berý júıesiniń betalysyn der ýaqytynda baǵamdaı alýy desek te bolady.
Osy oraıda «QazAqparat» tilshisine suhbat bergen «Interactiv Kazakhstan» JShS-niń ǵylymı jetekshisi Nuráli Qudaıbergenuly men «Innovatsııalyq tehnologııalar ınstıtýty» dırektorynyń orynbasary Kırıll Mýhın bilim berý salasynyń ózekti problemalaryn kimder sheshe alǵanyn, bilim berý salasyn avtomattandyrýda eń batyl sheshimderdiń qalaı júzege asyrylǵanyn aıtyp bergen edi.
N.Qudaıbergenuly:
- «Zııatkerlik mektep» jobasy uzaq ýaqyttan bergi reseılik-qazaqstandyq seriktestiktiń nátıjesinde dúnıege kelgen edi. Bul yntymaqtastyq bir-birinen táýelsiz jumys istegen búgingi kúnniń uly ǵalymdary Baıanǵalı Qoıshybaev (Qazaqstan) pen Oleg Mýhınniń (Reseı) jasandy ıntellekt salasyndaǵy ortaq ǵylymı ıdeıalary negizinde týyndady. Olar qol jetkizgen málimetter negizinde barlyq júıeni túbegeıli biregeılikke aınaldyrǵan júıe komponenti qalyptasty.
Buǵan qosa, bul yntymaqtastyq «Zııatkerlik mektepter» úshin oqý nysandary modelin qurý úshin de óz jalǵasyn tabýda. Mektep baǵdarlamasynyń oqý pánderi boıynsha ınteraktıvti baǵdarlamalar keshenin ázirleý úshin Reseı men Qazaqstannyń úzdik pedagogterin tartýdamyz. Aıta keterligi, «Zııatkerlik mektepterge» arnalǵan hımııa pániniń oqýlyqtaryn ádistemelik qurastyrý jumystary pedagogıka ǵylymdarynyń kandıdaty, Almatydaǵy №161 gımnazııanyń hımııa pániniń muǵalimi Álııa Temirbolatqyzynyń qatysýymen júzege asyrylyp, qazaq, orys jáne aǵylshyn tilderine aýdaryldy. Buǵan qosa, fızıka boıynsha modýl de qazaq jáne aǵylshyn tilderine tárjimalandy. Qazirgi ýaqytta geometrııa boıynsha modýl aýdarylýda.
K.Mýhın:
Qosa keterligi, Oleg Mýhın baǵdarlamasy tili kúrdeli «Stratum» júıesin modeldeý men jobalaýshylardyń biri bolyp otyr. Sonyń arqasynda «Zııatkerlik mektepter» osyndaı ıkemdilikke qol jetkizýde.
N.Qudaıbergenuly:
Kırıll baǵdarlamalaý tiliniń mańyzdylyǵyn óte durys atap ótti. Óıtkeni, ekonomıkanyń barlyq salalary paıdalanatyn baǵdarlamalyq qamtamasyz etý jańa mindetterge óz deńgeıinde jańalap bere almaıdy. Tutas salalaryn avtomattandyrý olardyń baǵdarlamalyq qamtamasyz etýleri tómen deńgeıdegi tilmen jazylǵandyqtan toqyrap tur. Munyń barlyǵy da jaqsy jumys isteýi úshin jańa deńgeıge kóterilý qajet. ıAǵnı, baǵdarlama jasaýdyń jańa tili kerek. Dál osyndaı tildi ótken ǵasyrdyń 70-shi jyldarynda bizdiń otandasymyz tehnıka ǵylymynyń kandıdaty, professor Baıanǵalı Ámenuly jazǵan bolatyn. Ol bul tildiń bazalyq prıntsıpin, óz deńgeıinde barlyq ádistemesin jazyp shyqqan. Onymen qatar Reseıde professor Oleg Mýhın jumys istedi. Ol da joǵary deńgeıge saı keletin birinshi ári ázirshe jalǵyz tildi jazyp shyqty.
Al endi zııatkerlik mektepterge engizilgen júıe jaıynda aıtar bolsaq, ol ustazdardyń ómirin birshama jeńildetedi. Oqýshynyń is-áreketine júrgizilgen saraptamalardyń negizinde oǵan belgili bir deńgeıde baǵa qalyptastyrylady. Osy monıtorıng negizinde baǵa jýrnaly avtomatty túrde qalyptastyrylady. ıAǵnı, ustaz baǵalaý, dápter tekserý, jýrnal toltyrý, sabaq josparyn túzý syndy basy artyq jumystardan arylady. Munyń barlyǵy júıeli, jeńil ári tez júzege asyrylady.
Júıe múmkinshiligi taǵy bir problemany oqýshyny baǵalaýdy sheshedi. Qazirgi ýaqytta bizde barlyǵyn ustaz sheship otyr. Adam bilgenimen, oǵan birdeńe unamasa onda oǵan úshtik baǵa qoıylady. Al toqsan sońynda ata-ananyń ne úshin úshtik alǵanyn suraýy múmkin. Bul rette oqýshy da, ustaz da naqty jaýap bere almaıdy. Al bul júıede barlyq málimetter saqtalady jáne 5 jyl ótse biz dál sol mezette kóre alamyz. Bul júıeniń oń tustarynyń biri.
- Sizder júıeniń barlyǵyn ózi atqaratyndyǵyn aıtyp otyrsyzdar. Sonda ustazdarǵa ne qalady? Jalpy, olardyń qajettiligi qansha? Demek, 1-den bastap 11 synypqa deıingi «zııatkerlik mektep» toptasy júıesin alar bolsaq, onda balany mektepke jiberýdiń esh qajeti joq qoı, úıde otyryp ta bilim ala alady emes pe?
Nuráli Qudaıbergenuly:
Bizdiń túbegeıli ustanymyzdy birden aıta keteıin: oqýshylar úshin eshkim de, kompıýter de, Ǵalamtor jelisi de jaqsy ustazben jeke áńgimelesýdi almastyra almaıdy. Talantty ustazben jaqyn aralasý tulǵanyń sapaly deńgeıde damýyna óz septigin tıgizeri sózsiz. Alaıda, qalǵan kóptegen aýdıtorııamen, naryqtyń kóptegen úzdiksiz talaptarymen, ekonomıkalyq jaǵdaımen baılanysty jaıttarmen ne isteý qajet? Bizde 8 myń mektep, olarda 200 myń ustaz bar. Olardyń árqaısysy belgili birde shekte óz áriptesinen asyp túsedi. Al «zııatkerlik mektep» Qazaqstandaǵy pedagogıkalyq biryńǵaı keńistik qurýǵa óz septigin tıgizedi. Qyzmetin endi bastaǵan pedagogqa endigi ýaqytta úırenýdiń qajeti shamaly, sebebi olar jumys oryndarynda úzdik standarttardy boılaryna sińiredi. Osylaısha, tálimgerlik júıesi avtomattandyrylady. Sondyqtan da biz «zııatkerlik mektep» ustazdarǵa nuqsan keltirmeıdi, qaıta olardyń áleýetin arttyrýǵa septigin tıgizedi dep sanaımyz.
Kırıll Mýhın:
Mundaı modelmen jumys isteý barysynda ustazsyz oqýshynyń ony úzdiksiz oıyn alańyna aınaldyryp alatyndyǵyn qaperde ustaý mańyzy. Biraq, eger de ustaz oǵan tapsyrmalar traektorııasyn belgilep, qyzyqty quraldaryn aldyna qoıyp berse, ol birtindep ony ıgeretin bolady. Biz ustazdyń ornyn almastyrýǵa umytylyp otyrǵan joqpyz. Biz oǵan bilim protsesin uıymdastyrýdyń zamanaýı ınnovatsııalyq quraldaryn beremiz.
