Májilis saılaýy: Saıası naýqan týraly sarapshylar pikiri
Saıası alańda jańa 2 partııa paıda boldy
Tanymal saıasattanýshy Andreı Chebotarev Qazaqstandaǵy Májilis pen máslıhat depýtattaryn saılaýdyń basty erekshelikterin aıta kele, ótken jylǵy ózgeristerden keıin el Konstıtýtsııasyna jáne saılaý protsesine majorıtarlyq júıeniń elementteri oralǵanyn atap ótti. Endi Parlament Májilisiniń 29 depýtaty bir mandatty okrýgterden saılanady.
«Qazirdiń ózinde azamattyq belsendiler, qoǵamdyq pikir kóshbasshylary, Parlament Májilisine úmitker retinde ózin kórsetkisi keletin tanymal adamdar tarapynan belsendilik baıqalýda. Meniń oıymsha, bul qazirgi saılaý naýqanyn aıtarlyqtaı jandandyrady», - dedi sarapshy.
Sonymen birge saıasattanýshy Prezıdent Qasym Jomart Toqaevtyń bastamasymen 2021 jyly saılaý týraly zańǵa saıası partııalar úshin saılaý shegin 7-den 5%-ǵa deıin tómendetý týraly túzetýler engenin eske saldy.
Onyń aıtýynsha, bul saıası partııalarǵa Májiliske jáne el máslıhattaryna ótýdi edáýir jeńildetedi.
«Úshinshi ózgeris – elde eki jańa saıası partııa paıda boldy. Bul «Baıtaq» jasyldar partııasy jáne Respublica partııasy. Olar «jańa oıynshy áserin» paıdalana alady, ıaǵnı saılaýshylar keıbir partııalardan jalyǵady jáne osy eki jańa partııaǵa nemese eń bolmaǵanda jasyldar partııasyna daýys bere alady. Óıtkeni «Baıtaq» 2019 jyldan beri jumys istep kele jatqan bastamashyl top retinde tanymal, Respublica partııasy jaqynda ǵana paıda boldy», - dep pikir bildirdi Andreı Chebotarev.
Qazaqstandyqtar jańa Parlament quramynyń kýási bolady
QR Prezıdenti janyndaǵy Qazaqstannyń strategııalyq zertteýler ınstıtýtynyń dırektory Erkin Tuqymov 19 naýyzdaǵy saılaý qorytyndysynda múldem jańa Parlament kóretindigine úmit artyp otyr.
«Saılaý nátıjesinde múldem basqa, barynsha belsendi, bastamashyl Parlamentti kóremiz dep úmittenemin. Parlamentte qyzý pikirtalas pen pikirsaıys júrýi tıis. Cherchıll de «Kóshege qaraǵanda Parlamentte tóbeles pen kúrestiń bolǵany jaqsy» dep tegin aıtpasa kerek. Mundaı Parlament bıliktiń basty tarmaǵy retindegi onyń róli men mańyzyn arttyrý úshin jaǵdaı jasaıdy», - deıdi ınstıtýt basshysy.
Aıtýynsha, bir mandatty depýtattar saılaýda básekeni arttyryp, saıası naýqan qyza túseri sózsiz.
«Jańa Parlament shyn máninde bıliktiń ókildik organyna aınalady dep senemin. Onyń alańynda búkil qoǵam úshin mańyzy bar máseleler kóteriletin bolady», - dedi Erkin Tuqymov.
Ádil saılaý azamattardyń belsendiligine baılanysty
Ulttyq quryltaı múshesi, saıasattanýshy Qazbek Maıgeldınov saılaýdyń ádil ótýi – azamattardyń sol saıası dodaǵa qatysý belsendiligine baılanysty degen degen oıdy alǵa tartty.
«Aldaǵy kezekten tys Májilis pen máslıhattar saılaýy jańa, erekshe jaǵdaıda óteıin dep tur. Munyń barlyǵy Prezıdent júrgizip jatqan saıası reformalardyń naqty jemisi, kórinisi dep aıtýǵa bolady. 2019 jyldan beri Ulttyq qoǵamdyq senim keńesi aıasynda saıası reformalardyń 5 toptamasy qabyldandy. Onyń aıasynda elimizdegi belgili saıasattanýshylar, sarapshylar, qoǵam belsendileriniń qatysýymen zańnamalyq turǵyda saılaý, saıası partııalar, sherýler týraly zańnamalarǵa ózgerister engizildi», - dedi saıasattanýshy.
Sarapshynyń pikirinshe, aldaǵy ótetin saılaýdyń buǵan deıingi saıası dodalardan bir ereksheligi – bul saılaý júıesiniń ózgerýi.
«Osy joly saılaý proportsıonaldy-majorıtarly júıemen ótedi. Demek, tek partııalyq tizimmen ǵana emes, sonymen birge jekelegen azamattar ózin-ózi usyný arqyly 29 mandat úshin talasqa túse alady. Bul oryn tek Májilis deńgeıinde. Al oblys, qala, aýdan deńgeıinde máslıhatta bul úles ózgeredi. Mysaly oblysta 50/50 bolsa, al aýdan, qala deńgeıinde 100 paıyz ózin ózi usyný arqyly saılaýǵa qatysýǵa múmkindik berilip otyr», - deıdi Qazbek Maıgeldınov.
Onyń atap ótýinshe, aldaǵy saılaýdan keıin Májiliske jańa saıası kúshterdiń, jańa saıası partııalardyń kelýi mańyzdy.
Al olardyń tómengi palataǵa ókildik etýine saılaý kezinde saıası partııalardyń Parlamentke ótý shegin 7 paıyzdan 5 paıyzǵa deıin tómendetý múmkindik beredi.
Sonymen qatar elimizde saıası partııalardy tirkeý sharttary da birshama jeńildetildi.
«Árıne, bul elimizdegi saıası alýantúrlilikke múmkindik beredi. Osy turǵydan alǵanda muny saılaýdyń jańashyldyǵy, ereksheligi deýge bolady. Munan bólek, daýys berý bıýlletenine «barlyǵyna qarsymyn» degen jańa baǵan engizildi. Onyń ótken kezekten tys prezıdent saılaýynda qoldanylǵanyn kórdik. Nátıjesinde úmitkerlerdiń «barlyǵyna qarsymen» degen saılaýshylardyń úlesi 5 paıyzdy qurady. Bul da azamattardyń saılaýdaǵy tańdaý quqyǵy», - dedi Ulttyq quryltaı múshesi.
Jergilikti halyq partııaǵa emes, naqty adamdarǵa daýys beredi
Saıası belsendiliktiń jańa alańy qurylady. Osylaısha aldaǵy saılaý Qazaqstannyń saıası júıesin birtindep qaıta formattaýǵa yqpal etpek. Bul pikirdi QR Prezıdenti janyndaǵy Qazaqstandyq strategııalyq zertteýler ınstıtýtynyń aǵa ǵylymı qyzmetkeri Tatıana Lıpına keltirdi.
«Saılaý naýqanynan ótkender saılaý nátıjesine qaramastan, saıası belsendiliktiń jańa alańyn qurady. Olar basqa da saılaý qarsańynda saıası qyzmetin jalǵastyra berse, depýtattyq mandattar bosasa, mańyzdy nátıje bolady», - dep túıindedi aǵa ǵylymı qyzmetker.
Sarapshy saılaý júıesi ózgergenin, proportsıonaldy-majorıtarlyq formatta ótetinin eske saldy. Endi Májilis depýtattarynyń úshten birin qazaqstandyqtar tikeleı saılaı alady.
«Majorıtarlyq júıe saılaýdyń ashyqtyǵyn qamtamasyz etedi. Bul máslıhattarǵa da qatysty. Oblystarda, respýblıkalyq mańyzy bar qalalarda jáne Astanada depýtattardyń jartysy okrýgter boıynsha, jartysy – partııalyq tizimmen saılanady. Basqa eldi mekenderde máslıhattar quramy tolyǵymen okrýg boıynsha saılanady. ıAǵnı, jergilikti halyq partııany emes, naqty adamdardy tańdaıdy», - dedi Tatıana Lıpına.
Onyń pikirinshe, jańa shaqyrylǵan Májiliske saılaý zańnamasyn odan ári jetildirý mindeti qoıylýy kerek. Mysaly, saılaýdyń ashyqtyǵyn qamtamasyz etý sharalaryn keńeıtý qajet.
Qazaqstandyqtardy Májilis pen máslıhat saılaýynan keıin ne kútip tur
Osy aptada saıası sarapshylar 19 naýryzda ótetin kezekten tys Májilis jáne máslıhattar depýtattary saılaýyna qatysty áńgime órbitti.
Olardyń pikirinshe, aldaǵy saılaýdyń ereksheligi aralas saılaý júıesimen ótetindigi jáne bir mandatty okrýgterden kandıdattar ózin-ózi usyna alady.
«Ózin-ózi basqarý tıimdi júıe. Óz basym jańa quramnan kóp nárse kútpeımin, biraq adamdar osylaısha tájirıbe jınaıdy. Bul kezeńnen ótken durys»,- dep atap ótti «Astana» halyqaralyq ýnıversıtetiniń áleýmettik-gýmanıtarlyq ǵylymdar joǵary mektebiniń oqytýshysy Taısııa Marmontova.
Saıasattanýshy Dına Aıkenova majorıtarlyq júıeni jaqtaıtynyn aıtty.
«Siz mektep salýdy partııadan álde ýáde bergen kandıdattan suraısyz ba? Osy turǵyda men majorıtarlyq júıeni qoldaımyn. Saılaýdan keıingi tendentsııaǵa keler bolsaq, ekonomıkalyq aımaqtyq elıta paıda bolady. Keı sarapshylar bul adamdardy aımaqtyq lobbıster dep ataıdy. Bul óte qyzyq, ásirese úsh úmitkerden bar okrýgterde. Ol jerde bir adam qoǵamdyq pikir kóshbasshysy, qoǵam qaıratkeri nemese burynǵy depýtat álde ákim bolýy múmkin. Basqa jaǵynan úshinshi kandıdat iri bıznestiń ókili bolýy da múmkin. Osylaısha naýqan tartysty ótedi dep oılaımyn», - deıdi ol.
Memleket tarıhy ınstıtýtynyń dırektory Erkin Ábil qoǵamdyq saıasat damı túsip, problemalar kópshilik aldynda talqylanady dep senedi.
«Sońǵy jyldary elıta tek memlekettik qyzmet, onyń ishinde bılik organdary arqyly qalyptasyp keldi. Bul negizinen durys emes. Biz qazirdiń ózinde qoǵamdyq saıasattyń qaıta jandanǵanyn kórip otyrmyz, óıtkeni bıliktegiler halyqqa ashyq túrde júginip jatyr. Qalaı bolǵanda da, júıe turaqtylyǵy úshin saıası elıtany qoǵamnyń qatysýymen qalyptastyrý qajet. Sondaı-aq, Májilis saılaýynan keıin revolıýtsııalyq ózgeristerdi kútý ańǵaldyq degenmen kelisemin. Desek te jańa quram ıdeıalar men reformalar usynyp, belsendi bolady. Buǵan deıin reformalardy tek Prezıdent usynyp keldi», - dep túıindedi ınstıtýt basshysy.
Saıasattanýshylardyń ortaq oıynsha, azamattarǵa qalaǵan kandıdatyna daýys berý múmkindigin jasaý aımaqtyq deńgeıdegi ókildi organdardy qurýda óte mańyzdy.
Sebebi máslıhat depýtattary turǵyndarmen tyǵyz qarym-qatynasta jumys isteıdi.
Eske salaıyq, bıyl 19 naýryzda elimizde Májilis depýtattarynyń kezekten tys saılaýy ótedi jáne osy kúni máslıhat depýtattaryn da saılaý josparlanǵan.
Májilis pen máslıhat depýtattary saılaýyna qatysýǵa 7 partııaǵa ruqsat berildi.
