Maıdannan kelgen óleń-hattar
Maıdannan kelgen hat - bir otbasynyń jádigeri. Keskilesken shaıqastyń ortasynda júrip urys arasynda qoly qalt etkende janyn shúberekke túıip otyryp jazǵan osy hattar maıdangerdiń elge degen sheksiz saǵynyshyn bildirer edi.
«Jalaǵash aýdany Jańatalap aýylynan Otanyn qorǵaý úshin maıdanǵa attanǵan jaýynger aǵalarymyzdyń urysta júrip, shalǵaıda qalǵan týǵan-týysqandaryna jazǵan hattary týraly aıtpaqpyn», dep jazady maqala avtory Shaızada Áshimov.
Bul jyrlardy men qazirgi kúni dombyramen termeletip aıtyp otyramyn. Bir sátke kóz aldymnan ótken kúnder legi ótedi. Keshegi surapyl soǵys jyldarynda meniń anam Qońyrsha Musaeva (1924-1997 j.j.) maıdandaǵy týysqan aǵalarymen únemi hat alysyp turǵan. Ol kezde aýylda saýatty adam az bolypty. Ol maıdannan kelgen hattardy aýyldastaryna oqyp berip, aǵalaryna ýaqytyly jaýap qaıtaryp otyrǵan.
«Ot ishinen kelgen árbir hattyń joldarynan soǵystyń demi, urys dalasyndaǵy qıynshylyqqa toly kúnder, soldattyń Jeńiske degen senimdiligi seziler edi. Sol kezdegi adamdar árbir kelgen hat-habardy «qara qaǵaz» bolmasa eken degen qorqynyshpen ashatyn», - deýshi edi anam marqum. Ol kisi keshege deıin sol óleńmen jazylǵan hattardy yńyldap jatqa aıtyp otyratyn. Endi esimde qalǵan jyrlarǵa kezek bereıin. Jaýynger aqyn Ádıs Ahetov aǵamyz óleńmen jazylǵan hatyn aýylda turatyn barsha týǵan-týysqa arnapty:
«...Al, duǵaı jazdym sálem, ósken elge,
Ańsaǵan aty qymbat týǵan jerge.
Tamyry tastan qatty bolsa-daǵy,
Erimes júrek bar ma el degende?
Ulyńa rıza bol, Uly Otanym,
Qan túgil, jandy qııam sen degende!
Qamqorshy ǵarip ana qarııalarǵa,
Іzátil bastas ósken jeńgelerge.
Qatary qarııalardyń azaıypty,
Bolmasa qalǵandary shende-shende.
Kúte bil qolyńdaǵy kúmisińdi,
Basqanyń altynyna basyńdy ıme!
Búrkitiń bóri almasyn, qoıan alsyn,
Óziń bil, syrt dushpanǵa syr bildirme!
Qatary qarııalardyń azaıypty,
Áshet, Ýálı, Júsip, Jálı jáne Jahııa -
Shaldardan soń shyǵar tórge».
Al, maıdanger Álibek Qulmyshov aǵanyń haty bylaı bastalatyn:
«Hat jazdym qalam alyp, jan Balaıym,
Qııaldyń keń jerine qol salaıyn.
Osyndaı qıynshylyq eske túsip,
Sóz qurap, janym, saǵan hat jazaıyn!
«Kókemdi saǵyndym» dep hat jazypsyń,
Týysqan baýyrlasym, aınalaıyn!
Janym-aý, men de ózińdeı kókshe kóz bop,
Alystan ańsap júrgen men aǵaıyń.
Alystan aryp-ashyp kelgenimde,
Aldymnan qaınaýshy edi-aý, ystyq shaıyń!
Jınalyp qatar-qurby, dombyra alyp,
O, dáýir, kettiń qaıda, bizden taıyp?»
Endi Asqar Qojahmetov aǵanyń óleńmen jazylǵan hatyna keleıik:
«Atadan týmaq ras, ólmek mıras,
Bul ekeý burynǵydan qalǵan ras.
Buıryqsyz demiń tynbas, shamyń synbas,
Adamzat jazylǵandy kórmek ras.
Er jigit týǵan jerin saǵynady,
Opasyz aıtqan sertten jańylady.
Saǵyný jan bitkenniń qasıeti,
Jamandyq ońaı nárse tabylady.
Táýekel keme sýǵa ketirmeıdi,
Qaıramaı pyshaq júzi jetilmeıdi».
Bul qan maıdanǵa Jalaǵash aýdanynyń Jańatalap aýylynan attanǵan jaýynger aǵalarymyzdyń óleńmen jazǵan hattarynyń jadymda qalǵan bir bólshegi ǵana. Aıta keterligi, bul hattar buryn-sońdy baspa betin kórgen emes. Anamnyń aıtýynan esimde qalǵany, sol hattardyń kóbi: «Júz kórip jolyqqansha esen bop tur, osymen meniń sózim boldy tamam!» dep aıaqtalatyn.
