Matematıkalyq bilim túbegeıli sapalyq ózgeristerdi talap etedi – T.Rysbekov
Qazaqstan Respýblıkasynyń 2011-2020 jyldarǵa arnalǵan Bilim berýdi damytýdyń memlekettik baǵdarlamasyna sáıkes, matematıkalyq bilim berý - elimizdi ınnovatsııalyq damý jolyna alyp shyǵatyn mańyzdy baǵyttardyń biri retinde qarastyrylady. Osyǵan baılanysty taıaýda Astanada ótken Qazaqstan Respýblıkasy matematıka muǵalimderiniń І sezi matematıkalyq bilim berýdiń ózekti máselelerin kún tártibine qoıdy. Osyǵan oraı M.Ótemisuly atyndaǵy Batys Qazaqstan memlekettik ýnıversıtetiniń rektory, akademık Tuıaqbaı Rysbekov óz oı-tolǵamyn QazAqparat tilshisine bylaısha baıandap berdi.
Ǵalymnyń aıtýynsha, atalmysh basqosýda QR Bilim jáne ǵylym mınıstri Baqytjan Jumaǵulov jalpy bilim berý sapasyn jetildirýdi matematıkany oqytý sapasynan bastaý kerektigin aıqyndap berdi. Baqytjan Tursynuly elimizdegi matematıka mektepteriniń jetistikterin atap ótip, naqty sheshimderdi talap etetin matematıkalyq bilim berý jaıyna nazar aýdardy.
Mınıstrdiń baıandamasyn sektsııalyq otyrysqa jáne dóńgelek ústelge jınalǵan tanymal ǵalymdar men mektep muǵalimderi talqylady. Onda mektep muǵalimderiniń, JOO oqytýshylarynyń jáne bilim berý oryndary basshylarynyń bilim berý sapasynyń, joǵary ıntelektýaldyq standarttardyń mektep pen joǵary oqý oryndarynda birdeı bolýy týraly kózqarastary bir arnaǵa toǵysty.
Matematıka páni muǵalimderiniń І sezi ustaz mártebesin kóterýdiń qajettigin taǵy bir kórsetti. Mektep muǵalimderi bılik ókilderimen, professorlarmen, oqytýshylarmen mektep matematıkasy jáne ony oqytýdyń ádistemesi týraly máselelerdi talqylaýy kezinde memleketiniń kemel keleshegin qalyptastyrýdaǵy óziniń rólin anyq sezindi.
Sezde kóterilgen máseleler negizinen mekteptegi bilim berý júıesinen bastaý aldy jáne olardy sheshýdiń joldaryn qarastyrdy. ıAǵnı, osynaý jaýapty iske elimizdiń barlyq bilim berý júıesindegi múddeli toptar tartylǵany durys. Bul isten, ásirese, joǵary oqý oryndary qalys qalmaýy kerek.
M.Ótemisov atyndaǵy Batys Qazaqstan memlekettik ýnıversıteti qurylǵannan bastap (1932 jyl) matematıka pániniń muǵalimderin daıyndap keledi. Osy ýaqyt ishinde ýnıversıtet atalǵan baǵyt boıynsha myńdaǵan mamandy oqytyp shyǵardy. Olar óz kezeginde bilim berý júıesi men ǵylymǵa, sondaı-aq, qoǵamnyń basqa da salalarynyń damýyna óz úlesterin qosty. Ýnıversıtet óziniń túlegi, ataqty matematık, QazSSR ǴA-nyń akademıgi Asan Taımanovty maqtan tutady. Asan Dabysuly respýblıka ǵylymynyń da maqtanyshy. Óıtkeni, talantty Taımanovtyń, sondaı-aq onyń shákirtteriniń eńbekteri Qazaqstanda, Reseıde jáne burynǵy odaqtyq respýblıkalardaǵy matematıkalyq mektepterdiń damýyna qarqyn berdi.
Qazirgi jaǵdaıda áleýmettik tapsyrysqa qaraı ýnıversıtettiń bedeli kóptegen faktorlarǵa baılanysty. Basymdylyqtardyń biri sapaly bilim berýge qol jetkizý bolyp tabylady. Árbir ýnıversıtettiń sapa kórsetkishi tárbıesi men áleýmettik beıimdiligi bar, shyǵarmashylyq qabiletin tájirıbe júzinde paıdalana alatyn, kásibı bilik-daǵdysy qalyptasqan túlek bolyp tabylady. Ondaı jandar batysqazaqstandyq oqý ornynda da kóp. Ýnıversıtette matematıka mamandyǵy boıynsha bilim alyp jatqan stýdentter respýblıkalyq stýdenttik olımpıadada birneshe jyldan beri jeńimpaz atanyp júr. Solardyń biri - 3-kýrs stýdenti Baǵdat Qabasov. Ol sońǵy úsh jyl qatarynan matematıka olımpıadasynda birinshi oryndy ıelendi (Túrkistan - 2009 j., Kókshetaý - 2010 j., Oral - 2011 j.)
Alqaly jıynda kóterilgen máseleniń biri - mektep pen JOO baılanysy. Pedagog kadrlardy daıyndap otyrǵan respýblıkanyń joǵary oqý oryndary, sonyń ishinde M.Ótemisov atyndaǵy BQMÝ-da bul jaıtpen jaqsy tanys. Ýnıversıtette bul mektep pen joǵary oqý orny arasyndaǵy óndiristik-praktıkalyq baılanystarmen ǵana kórinis taýyp kele jatqan joq. Ýnıversıtet eki jaqty kelisim negizinde mektepke oqý-ádistemelik kómek kórsetedi. Bilim uıalarymen tárbıe jáne mádenı baǵyttarda yntymaqtasa jumys júrgizýde. Sondaı-aq mektep oqýshylaryna stýdenttermen birge ǵylymı, sporttyq jáne mádenı-kópshilik sharalarǵa qatysýǵa múmkindik berýde.
Úzdiksiz matematıkalyq bilim berý, «mektep-JOO» júıesindegi matematıkalyq bilim berýdiń sabaqtastyǵy máselesi de sezd barysynda aıtyldy. Mektepte jáne joǵary oqý ornynda matematıkadan bilim berý sabaqtastyǵy mazmundylyq jáne is júrgizýshilik aspektilerin qamtıdy. Kóptegen pedagogtyń pikirinshe, sabaqtastyq negizinen baǵdarlamalar men oqýlyqtar arqyly bilim berýdi uıymdastyrýdyń amaly retinde tanylady. Sondyqtan mektep pen JOO-daǵy bilim berý sabaqtastyǵy, aldymen orta jáne joǵary bilim berý memlekettik standarttary sabaqtastyǵynyń úılesimdiliginen kórinedi. Orta bilim berý mekemeleriniń baǵdarlamalary JOO-daǵy bilim berý baǵdarlamalarynyń mazmuny men qurylymyna súıene otyryp jasalýy tıis. Mektep pen JOO oqýlyqtarynyń birligi kóp jaǵdaıda oqý úrdisiniń sabaqtastyǵy men úzdiksizdigine múmkindik beredi. Mekteptegi jańa býyn oqýlyqtarynyń jetkiliksizdigi daıyndyq sapasyna keri áserin tıgizýde. Atalmysh máseleniń ekinshi jaǵy, búgingi tańda árbir jeke oqý orny óz oqýlyqtary men oqý quraldaryn shyǵarýǵa májbúr. Osyǵan oraı jalpy orta bilim beretin mektep túlekterin jańa býyn oqýlyqtaryna daǵdylandyrýdy basty nazarda ustaǵan durys.
Búgingi tańda jalpy bilim berýdiń memlekettik standarttaryna sáıkes, oqýshylardyń quzyrettiligin qalyptastyrý qajet. Bul, birinshiden, bolashaq pedagog quzyrettilik negizinde sabaq berý tehnologııalaryn ıgeredi. Ekinshiden, basty quzyrettilikti qalyptastyrýdyń joǵary deńgeıin usynatyn bolady.
Bolashaq muǵalimderdi daıyndaý máselesin sheshý joldarynyń biri - bilim alýshylardyń meńgergen bilimderin, sheberlikterin, daǵdylaryn paıdalanýǵa beıimdeý. ıAǵnı, teorııalyq jáne ádistemelik bilimderdiń qoldanbaly máni bolýy qajet.
BQMÝ-da atalǵan máseleler boıynsha baǵdarlama negizinde jumystardy jetildirýden basqa, oqytý semınarlary men konferentsııalar ótkiziledi. Y.Altynsarın atyndaǵy UǴA-men birlesken bilim berý quzirettilik zerthanasy bar pedagogıkalyq ortalyq ashyldy. RF Bilim berýdi damytý federaldyq ınstıtýtynyń Prıvolje fılıalymen birlesken «Quzyrettilik tásil - jańa bilim berýdiń nátıjesi» atty joba júzege asyrylýda.
Ýaqyt kórsetip otyrǵanyndaı, jańa býynnyń jalpyǵa mindetti bilim berý standarty aldymen eńbek naryǵyna (naqty eńbek qyzmetine) baǵyttalýy kerek. Sondaı-aq pándik jáne mazmundyq quzyrettiligi oqý úderisindegi kútiletin nátıjege baılanysty bolýy - búgingi kúnniń talaby. Jalpy jáne arnaıy quzyrettilikti qalyptastyrýdyń baqylaý quraldary men ólshem júıesin daıyndaý - kezek kúttirmeıtin is.
Osyǵan oraı barlyq bilim júıesi salalaryndaǵy matematıkalyq bilim, sonyń ishinde mekteptegi bilim berý júıesi túbegeıli sapalyq ózgeristerdi talap etedi. Sonymen qatar atalmysh ózgeris ǵylymı negizdelgen jáne júıeli bolýy kerek. Bul úshin aldymen búginge deıin jınaqtalǵan tájirıbe men ony jańǵyrtýdyń naqty qajettiliginiń ereksheligi men birizdiligin eskere otyryp, elimizde zamanaýı matematıkalyq bilimniń tujyrymdamasyn daıyndaý qajet.
«M.Ótemisov atyndaǵy Batys Qazaqstan memlekettik ýnıversıteti QR Bilim jáne ǵylym mınıstri B.Jumaǵulovtyń matematıka páni muǵalimderiniń qaýymdastyǵyn qurý týraly usynysyn qoldaıdy. Qaýymdastyq qyzmeti matematıka muǵalimderi men oqytýshylarynyń tájirıbesi men ǵylymı jetistikterin biriktirýge múmkindik beredi dep úmittenemiz», - dep túıindedi oıyn T.Rysbekov.
