Matematıkaǵa kóp eńbek pen tereń oı qajet - olımpıadalyq rezerv trenerimen suhbat
Elimizdegi eń irgeli mektepterdiń kósh basynda turǵan bilim oshaqtarynyń biri – Almatydaǵy respýblıkalyq fızıka-matematıka mektebi. RFMM basty maqsaty – Qazaqstannyń barlyq óńirinen daryndy balalardy irikteý jáne odan ári damytý, eldiń zııatkerlik elıtasyn qalyptastyrý. Bilim berýdegi zamanaýı tendentsııalardy qoldaný jáne eń jaqsy dástúrlerimizdi saqtaý - basty ereksheligi. Osy mektepten túlep ushqan túlekter respýblıkamyzdyń túkpir-túkpirinde ǵana emes, álemniń ár buryshynda túrli salada qaltqysyz qyzmet etip jatyr. Oqýshylardyń osyndaı dárejege jetýine yqpal etken ustazdardyń eńbegi zor, árıne. Atalǵan bilim ordasynda 100-den astam muǵalim bar. Solardyń biri – Nurbek Kúnǵojın. Matematıkadan olımpıadalyq rezerv treneri «QazAqparat» tilshisine óz mamandyǵy týraly aıtyp berdi.
- Nurbek Manbetuly, jarty ǵasyrlyq tarıhy bar, eldegi eń bedeldi bilim ordasynda jumys istep jatqanyńyzǵa qansha ýaqyt boldy?
- Meniń bilim berý saladaǵy eńbek ótilim – 7 jyl. Al, respýblıkalyq fızıka-matematıka mektebinde jumys istep jatqanyma – 5 jyl. Munda ózimdi tek qana ustaz retinde emes, sondaı-aq basqa da múmkindikterimdi damytýǵa ári bilim salasynda eren eńbegi bar el azamattarymen jeke tanysýǵa múmkindik berip keledi. Kóptegen túlek bedeldi saıasatkerlerge, bolashaǵy zor ǵalymdarǵa jáne óz salasynda jańalyq ashýshy kásipkerlerge aınalǵanyn bilesizder. Demek, osy qazir mektebimizde bilim nárimen sýsyndap jatqan talapkerlerimiz de bolashaqta elimizdi gúldendiretin azamattar bolyp shyǵatynyna kúmánim joq. Osy maqsatqa jetý jolynda respýblıkalyq fızıka-matematıka mektebiniń ujymy qajyrly eńbek etip jatyr dep naqty aıta alamyn.
- Oqý formatynda ózindik erekshelikter bar ma?
- Árıne. Birinshisi – ustazdar qaýymy. Ekinshisi – matematıka, fızıka, ınformatıka sabaqtary tereńdetilip oqytylady. Biz óz kezegimizde mektebimizge balalaryn jetektep ákelgen ata-analardyń úmitin aqtaý úshin shákirtterimizge sapaly bilim men sanaly tárbıe berýde barlyq jaǵdaıdy jasaýǵa tyrysamyz. Osy mektepti tańdaǵan oqýshylardyń fızıka men matematıkaǵa degen súıispenshiligin arttyrý – ustazdardyń paryzy dep esepteımin. Mektepte básekelestik orta qurylǵan. Oqýshylar ózara jarysyp, oqıdy.
- «Matematıka – ǵylymdardyń patshasy» degen uǵymdy bireýler onyń kúrdeliligi dep túsinse, bireýler kez kelgenniń mıyna qona bermeıtindigimen baılanystyryp jatady. Siz ne der edińiz?
- Matematıka – tarıhy uzaq ǵylym. Matematıka adamdarǵa oı salý arqyly tolǵandyrady, adamdardyń oıyn jetildiredi. Basqa ǵylymdar da adamnyń oıyn jetildiredi, alaıda keńdik, tereńdik, júıelilik turǵysynan alǵanda olardy matematıkamen teńestirýge kelmeıdi. «Matematıka oıdyń gımnastıkasy» dep aıtýynyń sebebi osy bolsa kerek. Endeshe, matematıka oıdy zertteıtin, damytatyn ǵylym ekendigi anyq. Matematıka kóp eńbek pen tereń oıdy kajet etedi. Qabilet pen eńbek bolsa, qalǵany ýaqyt óte kele bolatyn dúnıe.
- Adam esep-qısapqa jaqyn bolyp týa ma, joq bul júre kele jattyǵatyn daǵdy ma?
- Adamnyń bári ómirge birdeı bolyp keledi, biraq taǵdyry ártúrli bolyp qalyptasady. Adamnyń qudireti sanasynda. Qaı salany alsańyz da tájirıbeniń bári eńbekpen keledi ǵoı. Sondyqtan, 20% talant, 80% enbek dep oılaımyn.
- Matematıkalyq amaldar belgili bir erejelerge saı sheshiledi ǵoı, ómirde qandaı adamsyz, ár qadamyńyzdy eseppen jasaısyz ba?
- Men bir nárseni bastamas buryn bárin zerttep bilýge tyrysamyn. Asyǵys sheshim qabyldamaıtyn adammyn.
- Al, oqýshyǵa úıretý turǵysynan alǵanda matematıka páninen sabaq berýdiń ereksheligi bar ma?
- Matematıka – barlyq ǵylymdardyń logıkalyq negizi, demek matematıka oqýshynyń durys oılaý mádenıetin qalyptastyrady ári damytady. Oqýshylardyń matematıkalyq bilimin kóterýdiń eń basty sharty – onyń pánge degen qyzyǵýshylyǵyn arttyrý. Mysaly, jańa taqyryp ótkende eń aldymen aldyńyzda otyrǵan ár balanyń nazaryn ózińizge aýdarýyńyz kerek. Oqýshy zer salyp tyńdaıtyndaı etý kerek. Keıbir oqýshy tez qaǵyp, uǵyp alsa, endi bireýi baıaý qabyldaıdy, osyny da eskergen jón. Balalardy únemi jigerlendirip otyrý kerek dep esepteımin. Matematıkany jaqsy bilgen oqýshyǵa baska pánderdi ıgerý qıynǵa soqpaıdy.
- Kásibı merekeńiz qutty bolsyn! Muǵalim mamandyǵyn tańdaǵanyńyzǵa ókinbeısiz be?
- Adam mamandyq tańdaýdan jańylmaý qajet dep oılaımyn. Sebebi, sol tańdaǵan mamandyǵy – onyń ómir boıy aınalysatyn jumysy. Sol sııaqty men de óz mamandyǵymdy tańdaýdan esh qatelespedim. Óz súıikti jumysyma bar mahabbatym men jigerimdy salamyn. Kimde-kim óziniń mamandyǵyn súıip, júrek qalaýymen qyzmet etse, óz basyna da, qoǵamǵa da mol paıda keltirmek. Mamandyǵymyz maqsatymyz, maqtanyshymyz jáne bolashaǵymyz bolsyn degim keledi. Ustaz qaı ýaqytta bolmasyn oqýshy kókeıinde qalyqtap, júregine nár quıýy kerek. Sóz sońynda aıtarym, «Shákirtsiz ustaz – tul» demekshi, aldaǵy ýaqytta jas urpaqqa sapaly bilim, sanaly tárbıe berýde óz úlesimdi qosa bermekpin.
- Suhbatyńyzǵa rahmet!