Mańǵystaýdyń áleýmettik-ekonomıkalyq damý qarqyny qalaı
AQTAÝ. KAZINFORM — Aımaqqa sońǵy bes jylda 4 trln teńgeden astam ınvestıtsııa tartylǵan. Osy qarjyǵa júzege asyrylýy tıis 47 jobanyń búginde 17-si qosyldy. Óńirdiń týrıstik áleýeti artyp keledi. Byltyr oblysqa 462 myńnan astam týrıst kelgen. Kazinform óńirdiń áleýmettik-ekonomıkalyq damý statıstıkasyn usynady.
Mańǵystaý — elimizdiń qıyr ońtústik-batysynda ornalasqan aımaq. Bes aýdan, eki qaladan turady.
Halyq sany — 807 539 adam. Jartysynan kóbi, ıaǵnı 54 paıyzy aýylda turady.
Ekonomıkany damytýdyń negizgi baǵyttary
Aımaqta óńdeý ónerkásibi, shaǵyn orta bıznes, týrızm, kólik jáne logıstıka, agroónerkásip salalary ekonomıkany ornyqty damytý jáne ártaraptandyrýdyń basym baǵyttary retinde belgilengen.
Oblysta óńdeý ónerkásibi salasynda turaqty ósý qarqyny saqtalýda. Budan 5 jyl buryn óńdeý ónerkásibiniń úlesi 2,8 paıyzdy qurasa, qazir 9% boldy.
Aımaqta shaǵyn jáne orta kásipkerlikte jumys istep turǵan 77 165 sýbekti bar. Olar byltyr 1,5 trln teńgeniń ónimin shyǵarǵan. Bıznestiń damýyna memlekettik qoldaý yqpal etip otyr.
Jyl basynan beri 10 mlrd teńgeniń 103 jobasy qoldaý taýyp, 100-den astam jumys orny saqtalyp, 17 jańa jumys orny quryldy.
Týrızmdi damytýǵa erekshe kóńil bólinip otyr. 2024 jyldyń qorytyndysy boıynsha óńirge 462 myńnan astam týrıst kelgen. Kórsetilgen qyzmet kólemi aldyńǵy jylmen salystyrǵanda 22 paıyzǵa ósip, 18,5 mlrd teńge boldy.
Kýrorttyq aımaqty damytý aıasynda byltyr quny 8,5 mlrd teńgeniń 3 ınvestıtsııalyq jobasy aıaqtalǵan. Týrızm salasynda 2025-2027 jyldar aralyǵynda quny 194,7 mlrd teńge bolatyn 15 jobany iske asyrý josparlanyp otyr.
Óńir ekonomıkasyna sońǵy bes jylda 4 trln teńgeden astam ınvestıtsııa tartylǵan.
Oblystyq ónerkásip jáne ındýstrııalyq-ınnovatsııalyq damý basqarmasynyń basshysy Abaı Estekbaevtyń aıtýynsha, 2024-2026 jyldary ekonomıkanyń ártúrli salalarynda 640 mlrd teńgege 47 jobany iske asyrý josparlanǵan.
Sonyń nátıjesinde 2400-den astam jumys orny ashylmaq.
— Búgingi tańda 37 mıllıard teńgege 17 joba iske qosylyp, 550 den astam jańa jumys orny ashyldy. Budan bólek, perspektıvada 2027-2032 jyldar aralyǵynda ınvestorlar esebinen quny 29,4 trln teńge bolatyn 8 iri jobany iske qosý josparlanyp otyr. Qurylys kezinde 9000, iske qosylǵannan keıin 3600 turaqty jumys orny ashylady, — deıdi Abaı Estekbaev.
8 ınvestıtsııalyq joba:
- «Jasyl» sýtegi óndirý kesheni jobasy. 1-kezeńde ınvestıtsııa kólemi — 25 trln teńge. Jumys orny ýaqytsha — 3500, turaqty — 1800. Qýaty jylyna 2 mln tonna sýtegi óndirý. Jobany júzege asyrý merzimi — 2032 jyl.
- «Qalamqas-teńiz, Hazar» ken oryndaryn ıgerý jobasy. Investıtsııa kólemi — 3 trln teńge. Jumys orny ýaqytsha 2000, turaqty — 200. Qýaty jylyna 4 mln tonna munaı óndirý. Jobany iske asyrý merzimi — 2028 jyl.
- Ammıak-karbamıd kesheni. Investıtsııa kólemi — 750 mlrd teńge. Jumys orny ýaqytsha — 1500, turaqty — 700. Joba jylyna 2 mln tonna hımııalyq ónimderdi óndirmek. Іske asyrý merzimi — 2029 jyl.
- Jańaózen qalasynda jańa gaz óńdeý zaýyty. Investıtsııa kólemi — 217 mlrd teńge. Jumys orny ýaqytsha — 360. Qýaty jylyna 900 mıllıon tekshe metr ilespe gaz óndirý. Jobany iske asyrý merzimi — 2027 jyl.
- Gıbrıdti elektr stantsııasy jobasy. Investıtsııa kólemi — 174,5 mlrd teńge. Jumys orny ýaqytsha — 800, turaqty — 70. Qýaty 247 MVt. Jobany iske asyrý merzimi — 2026 jyl.
- Aqtaý halyqaralyq áýejaıyn jańǵyrtý jobasy. Investıtsııa kólemi — 142 mlrd teńge. 720 turaqty jumys orny qurylmaq. Jolaýshylar aǵyny jylyna 2,5 mln adamǵa deıin ulǵaıyp, júk tasymaldaý kólemi jylyna 3 myń tonnadan 100 myń tonnaǵa deıin, kelýshiler sany jylyna 600 myń adamǵa deıin kóbeıýge tıis. Jobany iske asyrý merzimi — 2030 jyl.
- Bý-gaz qondyrǵysy. Investıtsııa kólemi — 95 mmllıard teńgeni quraıdy. Jumys orny ýaqytsha — 800, turaqty — 80. Qýattylyǵy 160 MVt, iske asyrý merzimi — 2027 jyl.
- Suıytylǵan tabıǵı gaz óndiretin zaýyt. Investıtsııa kólemi — 62,5 mlrd teńge. Jumys orny ýaqytsha — 300, turaqty — 100. Jobanyń qýaty jylyna 145 myń tonna suıytylǵan tabıǵı gaz óndirý. Іske asyrý merzimi — 2027 jyl.
Aýyl sharýashylyǵy
Aýyl sharýashylyǵy salasynda jyl basynan beri 6,3 mlrd teńgeniń ónimi óndirilgen. Bul salada da memlekettik qoldaý úlken ról atqaryp tur. Sońǵy 3 jylda 2 654 agroónerkásip sýbektisine 5,4 mlrd teńge kóleminde sýbsıdııa tólengen.
Al bıylǵa 4 mıllard teńge kózdelip otyr. Oblystyq aýyl sharýashlylyǵy basqarmasynyń basshysy Dastan Muratalıevtiń aıtýynsha, bul qarjy mal sharýashylyǵyn damytýǵa, ósimdik sharýashylyǵyna, ınvestıtsııalyq sýbsıdııalaýǵa jáne syıaqy mólsherlemesin sýbsıdııalaýǵa berilmek.
— Oblysta mal sharýashylyǵymen aınalysyp otyrǵan 4 037 sharýa qojalyǵy bar. Statıstıkaǵa súıensek, 765 768 tórt túlik tirkelgen. Byltyr 672 agroónerkásip sýbektisine 1,2 mlrd teńge kóleminde sýbsıdııa tólendi. Onyń ishinde mal azyǵy qunyn arzandatý maqsatynda, 640 sharýa qojalyǵyna 1,7 mlrd teńge sýbsıdııa berildi, — deıdi basqarma basshysy.
Porttarda júk tasymaly 60 paıyzǵa artty
Elimizdiń teńiz qaqpasy — porttarda júk aınalysy artqan. Búginde oblys aýmaǵynda eki teńiz porty men úsh termınal jumys isteıdi.
Olar — «Aqtaý halyqaralyq teńiz saýda porty», (11,8 mln tonna), «Quryq porty» (6 mln tonna), «Aqtaý teńiz soltústik termınaly» (3 mln tonna) jáne «Ersaı termınaly» (1,5 mln tonna).
Porttardyń jalpy ótkizý qabileti — jylyna 22,5 mln tonna. Statıstıka boıynsha, júk aınalymy 2021 jyldan 2024 jylǵa deıin 60%-ǵa artqan.
Konteınerlik hab qurý jobasy júzege asyp jatyr
Búgingi tańda Memleket basshysynyń tapsyrmasyna sáıkes, Aqtaý portynyń bazasynda konteınerlik hab qurý boıynsha jumystar júrgizilýde.
Jer ýchaskelerin vertıkaldy josparlaý, jobalaý jáne qurylys boıynsha jumys tolyq aıaqtalyp, merdiger qurylys-montaj jumysyna kirisken. Bul — Qazaqstan úshin strategııalyq mańyzdy joba.
Eldiń halyqaralyq logıstıkalyq júıedegi ornyn nyǵaıtyp, Transkaspıı dálizin álemdik saýdadaǵy negizgi baǵyttardyń biri retinde damyta túspek.
Oblystyq jolaýshylar kóligi jáne avtomobıl joldary basqarmasynyń basshysy Adaıbek Qalıevtiń aıtýynsha, 1-shi iske qosý kesheniniń qurylysy bıyl maýsym aıyndy aıaqtalady.
— Konteınerlik hab — Qytaı, Ortalyq Azııa elderi jáne Eýropadan keletin qosymsha júk aǵyndaryn tartý arqyly Qazaqstannyń tranzıttik áleýetin arttyrady. Teńiz, temirjol jáne avtokólik kólikterin tıimdi biriktirip, mýltımodaldy tasymaldaýdy damytady. Aqtaý portyn Kaspıı aımaǵyndaǵy konteınerlik tasymaldar boıynsha jetekshi ortalyqqa aınaldyryp, onyń halyqaralyq deńgeıdegi básekege qabilettiligin arttyrady. Júk jóneltýshiler úshin qolaıly jaǵdaı jasap, tasymal merzimderi men shyǵyndaryn azaıtady. Joba iske asyrylǵannan keıin Aqtaý portynyń konteınerlerdi óńdeý ótkizý qabileti jylyna 70 myń jıyrma fýttyq konteınerden 270 myń jıyrma fýttyq konteınerge deıin artýy múmkin, — deıdi basqarma basshysy.
Halyqtyń ál-aýqaty
Mańǵystaý — respýblıka boıynsha eń tómengi kúnkóris deńgeıi joǵary óńirler qatarynda. 2024 jyldyń 4 toqsanynyń qorytyndysy boıynsha eń tómengi kúnkóris deńgeıi — 63 388 teńge, kedeılik shegi — 44 372 teńge. Bul ortasha respýblıkalyq kórsetkishten 22,6% joǵary.
Jyl basynan beri eń tómengi kúnkóris deńgeıi 61 956 teńge, kedeılik shegi — 43 369 teńge boldy.
Byltyrǵy ulttyq statbıýro málimetine sáıkes oblystaǵy jumys kúshiniń sany — 365,7 myń adam.
Ekonomıkanyń ártúrli salalarynda 347,4 myń adam jumyspen qamtylǵan, al jumyssyz halyq sany — 18,3 myń adam. Sáıkesinshe jumyssyzdyq deńgeıi 5% (respýblıka boıynsha — 4,7%).
Oblystyń mansap ortalyqtarynda 20 371 adam jumyssyz retinde tirkeýde tur.
«Jaıly mektep» ulttyq jobasy aıasynda taǵy 8 mektep iske qosylmaq
Óńirde 190 myńnan astam bala jalpy bilim beretin 205 mektepte bilim alyp júr. Úsh aýysymda oqytatyn 10, apattyq jaǵdaıda 3 mektep jumys isteıdi.
Oblysta «Jaıly mektep» ulttyq jobasy aıasynda 2024-2025 jyldarǵa 12 600 oryndyq 13 mekteptiń qurylysy josparlanǵan. Búgingi tańda sonyń 4500 oryndyq 4 mektebi qoldanysqa berildi.
Mańǵystaý oblystyq bilim basqarmasynyń málimetine súıensek, bıyl tamyz aıynda 8100 oryndyq 9 mektepti paıdalanýǵa berý josparlanǵan (Aqtaý qalasy — 3300 oryndyq 3, Jańaózen qalasy — 1200 oryndyq 1, Beıneý aýdany — 900 oryndyq 2, Mańǵystaý aýdany — 600 oryndyq 1, Munaıly aýdany — 3300 oryndyq 3 mektep).
Atalǵan nysandar iske qosylǵannan keıin 10 mekteptegi úsh aýysymda oqytý máselesi sheshilmek.
Avtomobıl joldary
Byltyr oblysta jergilikti mańyzdaǵy 215 shaqyrym jol salynyp, jóndeýden ótti. Nátıjesinde avtomobıl joldarynyń 97 paıyzy jaqsy jaǵdaıda.
Turǵyndardyń ómir súrý sapasyn jaqsartý úshin Aqtaýǵa 91 dana jolaýshy avtobýsy satyp alynyp, qalada avtobýs parki 100% jańarǵan. Al, aýdanaralyq jáne aýdanishilik baǵyttarǵa 76 avtobýs satyp alyndy.
Turaqtandyrý qorynda 585 tonna azyq-túlik bar
Búgingi tańda oblysta turaqtandyrý qorlarynda 585 tonna áleýmettik mańyzy bar azyq-túlik taýarlary saqtalǵan. Onyń ishinde qant — 21,8 tonna, tazartylǵan kúrish — 64,55 tonna, rojkı — 33,1 tonna, qaraqumyq jarmasy — 25 tonna, kúnbaǵys maıy — 115 tonna, as tuzy — 125,5 tonna, qyryqqabat — 200 tonna.
Sonymen qatar, birneshe seriktestikpen forvardtyq kelisim-shart jasalǵan. Kásipkerlik sýbektileri aınalym mehanızmi arqyly 368 tonna pııaz, 518 tonna sábiz, 419 tonna qyryqqabat, 20,3 tonna sút ónimderi, 69,7 tonna qyshqyl sút ónimderi, 13,0 tonna irimshik jáne súzbe ónimderimen qamtamasyz etýge mindettelgen.
Eske sala keteıik, Memleket basshysy jumys saparymen Mańǵystaý oblysynda júr.