Mańǵystaýda sý kózderi jetkilikti, tek ony paıdalaný kerek - maman

AQTAÝ. KAZINFORM – Aımaqta kezinde sý resýrstaryn taýyp, paıdalanýdy úılestirgen maman, sala ardageri Shynabaı Aqkenjeev Mańǵystaýda ıgerilmeı jatqan sý kózderi týraly Kazinform tilshisine suhbat berdi.

Shynabaı Aqkenjeev – Mańǵystaýdyń alǵashqy ınjener-gıdrotehnıgi. Ol 1973 jyly aımaqta jańadan qurylǵan sý sharýashylyǵy kásipornyn basqaryp, oblys aýmaǵynda jaıylymdardy sýlandyrý qurylystarymen, jerasty sýlaryn paıdalanyp, egin sharýashylyǵyn ilgeri damytý, eldi mekender men qala, aýdan ortalyqtaryn aýyzsýmen qamtý qurylystaryn júrgizýmen aınalysqan.

Onyń aıtýynsha, óńirde jerasty sýynyń mol qory bar. Olar Sam qumynda jáne Tıgen jerinde.

- Sam qumynda kóp sý bar. Ol jerasty sýyn áli eshkim paıdalanǵan joq jáne onda tuşy sý bar, ony shyǵarý kerek, qubyrmen tartyp, egin egý kerek. Sý tapshy eldi-mekenderge jetkizip berý kerek. Bar bolǵany 10-15 metr tereńdikte jatyr. Tıgende de jerasty sýy bar. Ol tereńnen shyǵady. Kezinde biz ony paıdalandyq. Halyq egin ekti. Bozashy halqyna, malyna jep-shóp daıyndap berdik. Keńestik sharýashylyqtar taraǵan kezde ol qalyp qoıdy, - deıdi ardager.

1939-jyly Mańǵystaý oblysynyń Bozashy túbegindegi Dolgıı aralynda dúnıege kelgen Shynabaı Aqkenjeev Jambyl gıdromelıoratıvtik-qurylys ınstıtýtyn bitirip, ınjener-gıdrotehnık mamandyǵyn meńgergen. Sol kezdiń iri qurylystarynyń biri - Shardara sý-elektr stantsııasynyń (GES) qurylysyn salýǵa qatysqan.

Onyń aıtýynsha, Mańǵystaýda sý sharýashylyǵyna kóńil bólinip jatqan joq. Jerasty sýy, jerústi sýy, tuşytatyn sý, aǵyn sýlar, tazartatyn sýlar - sonyń bárin halyqqa paıdalanýǵa berý qajet. Al, ol úshin jumystaný kerek, - deıdi. Ardager gazetke maqala jazyp, ony quzyrly mınıstrlikke de joldaǵanyn aıtady.

– Ústirttiń ústinde biz qazǵan myńdaǵan qudyq bar. Ertede ata-balalarymyz qazǵan jeke qudyqtar da bar. Olardy kúni keshege deıin paıdalanyp keldik. Al qazir el barmaıdy. Ústirt qańyrap bos tur. Nege el barmaıdy, mal barmaıdy? Nege biz tek munaı salasyna júgiremiz? Nege biz aýyl sharýashylyǵymen aınalyspaımyz?, - dep qynjyldy maman.

Shynabaı Aqkenjeev «Shól dala perzentteri» atty kitap jazǵan. Sol kitapta oblystaǵy sý sharýashylyǵynyń keshegisi men keleshegi týraly jazǵan. Sonda sýdy qalaı paıdalaný kerek, qaı jerde sý bar bári kórsetilgen.

Foto: Shynabaı Aqkenjeevtiń jeke arhıvinen

- Jer astynda burǵy uńǵymasyn qazyp, sýdy shyǵaryp, qubyr tartý kerek. Sýdy malǵa, eginge paıdalaný kerek. Qaladan shyqqan aǵyn sýlardy tazartyp, aýyl sharýashylyǵyna paıdaǵa asyrý kerek. Qazir sý tuşytatyn zaýyttar jaǵada óte kóp salynyp jatyr. Durys, halyqqa eń keregi - aýyz sý. Sony daıyndap berý kerek. Endi, Aqtaýdan shyqqan sýdy da paıdaǵa jaratý mańyzdy. Ol dalaǵa aǵyp jatyr, - deıdi ardager ınjener-gıdrotehnık.

Mamannyń pikirinshe, aýyz sýmen qatar, eginge paıdalanatyn sýda da oılaý qajet. Sebebi, mańǵystaýdyń shóbi ózge óńirlerden tasymaldanatyn shópten 10 ese qunarly.

- Jumystanyp, sý kózderin esepke alý kerek. Mal baǵyp, egin egýdi damytý kerek. Tek aýyz sý shyǵarmaı, eginge paıdalanatyn sýdy da oılaý kerek. Saýranyń sýyn nege paıdalanbasqa? Quryqtyń jolyndaǵy mıneraldy fontan bar, sol bostan-bosqa 50 jyldan beri dalaǵa aǵyp jatyr. Demalys aımaǵyna nemese emdik ortalyǵyna nege aınaldyrmasqa?, - deıdi «Eren eńbegi úshin», «Eńbektegi erligi úshin» medaldarynyń ıegeri Shynabaı Aqkenjeev.

Buǵan deıin, Mańǵystaýda aýyz sý tapshylyǵyn boldyrmaý úshin 7 joba iske asyrylady

Aqtaýda Kaspıı sý tuşytý zaýytynyń qýaty 2 ese artty.