Maksım Ammosov Petropavlda alǵashqy qazaq teatrynyń ashylýyna sebepshi bolǵan
PETROPAVL. KAZINFORM – 18-24 sáýir aralyǵynda Qazaqstandaǵy Saha Respýblıkasynyń kúnderi ótti. Soltústik Qazaqstan memlekettik arhıvi QR Ulttyq arhıvi men Qazmedıa ǵımaratynda kórnekti saıası jáne qoǵam qaıratkeri Maksım Ammosovty eske alý maqsatynda «Ańyzǵa aınalǵan Maksım» atty jyljymaly kórmesin uıymdastyrdy.
Maksım Kırovıch Ammosov kezinde Soltústik Qazaqstan oblysynyń birinshi basshysy bolǵan. Ekspozıtsııada 1897 jyldan 1938 jylǵa deıin Soltústik Qazaqstan memlekettik arhıviniń qorlarynan M.Ammosovtyń ómiri men qyzmet jolyna qatysty materıaldar – arhıvtik qujattar men fotosýretter qoıyldy. Іs-sharaǵa Saha respýblıkasynyń basshysy Aısen Nıkolaev de qatysty.
«Petropavlda ótkizemiz dep josparlaǵanbyz, biraq sý tasqynyna baılanysty kórmeni Astanada QR Ulttyq arhıvi ǵımaratynda, keıin Qazmedıa ortalyǵynda ótkizdik. Óte qundy qujattarymyzdy alyp bardyq, osy qujattar negizinde ólke tarıhyn da baıandadyq. Qazaqstanǵa Ammosov 1932 jyly Batys Qazaqstan oblystyq partııa uıymynyń basshysy retinde kelgen. 1934 jyly Qaraǵandy oblysyna aýystyrylady, ol kezde ortalyǵy Petropavl boldy. Ónerkásipti, aýyl sharýashylyǵyn damytýǵa óte qajetti temirjoldyń salynýyna úles qosty. Kókshetaýdan Aqmolaǵa, odan Qaraǵandyǵa deıin temirjol salyndy. Uzyndyǵy 715 km boldy. Ammosov osy ólkeniń, respýblıkanyń damýyna mańdaı terin tókti», - deıdi Soltústik Qazaqstan memlekettik arhıviniń dırektory Sáýle Málikova.
Sol sııaqty ónerkásiptiń damýyna, ken oryndarynyń ıgerilýine, aýyl sharýashylyǵynyń ilgeri basýyna da zor úles qosqan. Máselen 1934-1936 jyldary bilikti basshynyń basqarýymen elimizde eń úlken astyq jınap alynady.
«Sol kezde gektarynan 12-15 tsentnerden ónim alǵan, sóıtip Qazaqstan boıynsha Qaraǵandy oblysy birinshi orynǵa shyqqan. Sol kezdegi jazbalaryn oqysaq, Soltústik Qazaqstannyń jeri baı, topyraǵy qunarly ekenin aıtady. Ol tyń ıgerý týraly birinshi aıtqan basshy. Biraq, jappaı tyń ıgerý emes, eginshilikke qolaıly jerlerdi qoldaný, jańa tehnıkalardy, tehnologııalardy engizý jóninde aıtqan. Sol kezeńde traktorlardyń, kombaındardyń sany birneshe ese artqan. Ammosov basqarǵan kezde bilim berý, densaýlyq saqtaý salasyndaǵy jetistikterdi aıtý kerek. Saýatsyzdyqty joıýǵa kúsh salyp, 1934 jyly Petropavlda oblystyq qazaq teatry qurylyp, onyń quramyna orys, tatar trýppasy da qosylǵan. Ol teatrdyń basshysy Kárim Jarın degen azamat, keıin Muhtar Áýezovtyń, Beıimbet Maılınniń shyǵarmalaryn sahnalap, Alash ıdeıasyn nasıhattady degen kiná taǵylyp, keıin saıası qýǵynǵa ushyraıdy», - deıdi Sáýle Málikova.
1936 jyly Keńester Odaǵynyń jańa Konstıtýtsııasy qabyldanǵan kezde, qujattyń redaktsııasyna Sáken Seıfýllınmen birge Ammosov ta qatysqan. Arhıv dırektorynyń aıtýynsha, qaıratker jalpy qazaqtyń zııaly qaýymymen tanys bolǵan.
«Osy kórmede ıakýt ultynyń ókilderin tańǵaldyrǵan bir jádiger boldy, ol – 1934 jyly «Qaraǵandy kommýna» gazetinde basylyp shyqqan foto. Bul foto – onyń ómirbaıanyndaǵy bir kezeńdi kórsetetin jańa fotolardyń biri. Qundy qujat kelýshilerdiń qyzyǵýshylyǵyn týdyryp, jańa jobaǵa negiz boldy. Bıyl SQO memlekettik arhıvi jáne ıAkýtııa respýblıkasy birige otyryp, Maksım Ammosovtyń ómirbaıany jaıynda kitap shyǵaratyn boldyq. Byltyr Ammosov jaıynda qaıratkerdiń 125 jyldyǵyna oraı halyqaralyq konferentsııa ótkizgen edik. Konferentsııa materıaldaryn kitap etip basyp shyǵaryp, onyń tusaýkeserin ótkizip, jınaqty da syıǵa tarttyq», - deıdi Sáýle Málikova.
