Mahmut Qasymbekov: Áleýmettik baǵyttaǵy memleket - Elbasynyń basshylyǵymen qol jetkizgen basty jetistigimiz

NUR-SULTAN. QazAqparat - Áleýmettik baǵyttaǵy memleket - táýel­siz Qazaqstannyń Nursultan Nazarbaevtyń basshylyǵymen qol jetkizgen basty jetistikteriniń biri. Bul týraly QR Tuńǵysh Prezıdenti-Elbasy Keńsesiniń basshysy Mahmut Qasymbekovtiń «Egemen Qazaqstan» gazetinde jaryq kórgen maqalasynda aıtylǵan.

«Bıliktiń bolmysyn zamanaýı turǵyda túsinýdiń ózi onyń qoǵam men adamdarǵa baǵyttalǵanyn bildiredi. Tuńǵysh Prezıdentimiz adamnyń, onyń bilimi men qabileti elimizdiń basty kapıtaly ári qundylyǵy ekenin únemi aıtyp keledi. Qabyldanǵan barlyq baǵdarlamalar men qujattar, shyn máninde, úılesimdi túrde damyǵan tulǵany qalyptastyrýdy kózdeıdi. Tek áleýmettik baǵyttaǵy memleket joǵary turmys sapasyn jáne adamı kapıtaldyń tolyqtaı júzege asýyn qamtamasyz ete alady. Sonymen birge naryq jaǵdaıynda qoǵamdaǵy masyldyq pen paternalızm belgilerinen arylyp, áleýmettik basymdyqtardy belgileý isinde aqylǵa qonymdy tepe-teńdikti tabý qajet», - deıdi M.Qasymbekov.

Onyń atap ótýinshe, elimizdiń áleýmettik saıasaty osy qaǵı­dattardy basshylyqqa alý arqyly qalyp­tasty. Onyń negizgi basymdyqtary - sapaly medıtsına jáne bilim berý salasy, ónimdi jumyspen qamtý jáne ataýly áleýmettik kómek kórsetý. Densaýlyq saqtaý, bilim berý jáne áleýmettik qamtamasyz etý salalaryn­da júrgizilgen reformalar osyǵan qol jet­kizýge múmkindik berdi.

«2000-jyldardyń basynda densaýlyq saqtaý salasy reformalandy. Bul medı­tsına­daǵy basqarýdyń jańa úlgisin qalyp­tas­tyrýǵa jol ashyp, memlekettik emes sek­tor­dyń damýyn qamtamasyz etti, sondaı-aq ozyq emdeý ortalyqtaryn salýǵa múmkindik berdi.

Osy salany odan ári jetildirý maqsaty­men birqatar baǵdarlamalyq qujattar men zańdar qabyldandy, sondaı-aq Áleýmettik medıtsınalyq saqtandyrý qory quryldy.

Densaýlyq saqtaý salasy tutastaı jań­ǵyryp, ınfraqurylymy jańartyldy, me­dı­tsınalyq qyzmet kórsetý men basqarý­­dyń álemdik standarttary engizildi, zamanaýı medı­tsına mamandary daıarlandy.

Densaýlyq saqtaý isine bólingen qarajat mólsheri 1991 jyly 6 mıllıon teńgeni qura­sa, 2017 jyly 1,2 trıllıon teńgege jetti. Bul jyldary Qazaqstanda 219 aýrýhana, 1200-ge jýyq emhana, ambýlatorııalar men medıtsına ortalyqtary salyndy.

Jańa medıtsınalyq servıstik qyzmetter, sonyń ishinde skrınıng baǵdarlamasy, kar­dıologııalyq qyzmet kórsetý júıesi paıda boldy. Elimizdiń búkil óńirinde óz mamandarymyz zertteýler júrgizip, joǵary tehnologııaly otanyń barlyq túrin jasap keledi. Qazaqstan ozyq medıtsınalyq klaster qalyptastyryp, halyqaralyq medıtsınalyq týrızmniń ortalyǵyna aınaldy.

Eń bastysy, turǵyndar densaýlyǵynyń kórsetkishi aıtarlyqtaı jaqsardy. Máselen, elimizde ortasha ómir súrý uzaqtyǵy 1991 jyly 67,6 jas bolsa, 2018 jyly 72,5 jasqa jetti. Memleketimizdiń áleýmettik saıasaty­nyń jetistigi demografııalyq kórsetkishtiń artýynan baıqalady. Jyl saıyn elimizde shamamen 400 myń bala ómirge keledi. Ana óliminiń deńgeıi 5 ese, sábılerdiń shetineýi 3 ese azaıdy.

Tuńǵysh Prezıdentimiz bul salany únemi nazarda ustaǵandyqtan búginde elimizde den­saýlyq saqtaýdyń tıimdi ári sapaly júıesi qalyptasty», - deıdi ol.

QR Tuńǵysh Prezıdenti-Elbasy Keńsesi basshysynyń aıtýynsha, medıtsınamen qatar bilim berý salasy mem­lekettiń áleýmettik saıasatynyń mańyz­dy quramdas bóligi sanalady.

«Shyǵysta «Bilim - eń qymbat qazyna. Óıtkeni ony ur­lap ketý, joǵaltyp alý, joıyp jiberý múm­kin emes» degen qanatty sóz bar. Qa­zir­­gi tańda onyń qundylyǵy eselenip artyp otyr. Bilim deńgeıi barsha elder men kon­tı­nent­terdiń naqty damý ındıkatory sanalyp, olar­dyń ilgerileýi men jahandyq básekege qabi­let­ti­liginiń perspektıvasyn aıqyndaıdy.

Qazaqstanda bilim berý salasyndaǵy refor­­malar oqytýdyń álemdik standart­taryn engizýge, memlekettik emes bilim berý sek­toryn qalyptastyrýǵa, qajetti ma­man­dardy maqsatty túrde daıarlaýǵa, aq­­pa­rat­tyq tehnologııalar men elektrondy oqytý úde­risiniń elementterin engizýge baǵyt­tal­ǵan. Biryńǵaı ulttyq testileýdiń engizilýi bar­lyq mektep túlekteri úshin joǵary oqý oryn­daryna túsý kezinde teń múmkindikke ıe bolýyna jáne onyń ashyq bolýyna jaǵdaı týǵyzdy. Qazaqstan 2010 jyly bilim salasynda Bolonıa deklaratsııa­syna qosyldy. Nátıjesinde, joǵary oqý oryndarynda halyqaralyq qaýymdastyq tarapynan moıyndalǵan úsh satyly «bakalavrıat - magıstratýra - doktorantýra» modeli engizildi.

Bilim salasynyń ınfraqurylymdyq bazasy túbegeıli jaqsardy. Táýelsizdik jyldary bilim salasynda 2837 nysan boı kóterdi, sonyń ishinde 888 balabaqsha jáne 1949 mektep salyndy.

Elbasy egemendiktiń alǵashqy jyl­darynda-aq elimizdiń mamandaryn bilim berýdiń halyqaralyq standarttary boıynsha daıarlaýdyń mańyzdylyǵyna basa mán berdi. «Bolashaq» baǵdarlamasy mańyzdy jetistikterdiń birine aınaldy. Sonyń aıasynda 1993 jyldan beri 13 myńnan astam qazaqstandyq álemniń úzdik joǵary oqý oryndarynda bilim aldy.

Nazarbaev Ýnıversıtetti jáne Zııatker­lik mektepterdiń jelisin qurý básekege qabi­letti zamanaýı bilim berý júıesin qalyptas­ty­ryp, «bilim ekonomıkasy» úshin mamandar daıar­laý isindegi taǵy bir qadam boldy. Sony­men birge tehnıka salasy boıynsha kadr­lar daıarlaý júıesin jetildirý sharalary qabyldandy», - deıdi avtor.

Maqalada atap ótilgendeı, bul jumystardyń barlyǵy elimizdi damytý­dyń strategııalyq mindetterin sheshýge ar­nal­ǵan mańyzdy zııatkerlik resýrsty qalyp­tas­tyrdy. Táýelsizdik jyldary jo­ǵary bilim­di 2,8 mıllıon maman ázirlendi. 1991 jyly jalpy 40 myńnan astam adam joǵa­ry bilim alsa, 2018 jyly olardyń sany 150 myńnan asty.

«1997 jylǵy zeınetaqy reformasy áleýmettik qamsyzdandyrý salasynyń zamanaýı júıesin qurý isindegi mańyzdy sheshim boldy. Qazaqstan TMD-da alǵashqylardyń biri bolyp zeınetaqynyń bólip-taratý júıesinen jınaqtaýshy júıesine kóshti.

Áleýmettik qamsyzdandyrýdyń úsh deń­geıli júıesin engizý ataýly áleýmet­tik saıasatty kúsheıtýge septigin tıgizdi. Eko­nomı­kanyń odan ári damýy bıýdjet sala­syndaǵy ju­mysshylardyń jalaqysyn kóbeıtýge, áleýmettik járdemaqylar men tólemder kólemin arttyrýǵa múmkindik berdi. Máselen, on jyl ishinde, ıaǵnı 2005 jyldan 2015 jylǵa deıin, áleýmettik salaǵa jumsalǵan qarjy úsh ese ósti. 1,5 mıllıonnan astam azamatymyz turaqty túrde járdemaqy men tólemder aldy. Qazaqstandyqtarǵa áleýmettik qoldaý kórsetip, tabysyn arttyrýǵa baǵyttalǵan sharalardyń jańa keshenin júzege asyrý úshin qosymsha 2 trıllıon teńgeden astam qarajat bólinetin bolady.

Demek Qazaqstan osy jyldar ishinde áleýmettik saıasatyn birte-birte kúsheıtip, bul salaǵa tartylǵan ınvestıtsııa kólemin arttyra tústi. 2006 - 2016 jyldar araly­ǵynda júrgizilgen aýqymdy baspana salý jumystarynyń nátıjesinde elimizdiń tur­ǵyn úı qory 86,5 mıllıon sharshy metrge artty. 628 myńnan astam otbasy nemese shamamen 1,8 mıllıon adam jańa páterge qonystandy. Bir adamǵa shaqqandaǵy turǵyn jaımen qamtý kólemi 1,5 ese kóbeıip, 14,4 sharshy metrden 21,8 sharshy metrge jetti.

Eger 1991 jyly elimizdegi árbir altynshy otbasynyń ǵana avtokólik alýǵa jaǵdaıy bolsa, 2017 jyly árbir ekinshi shańyraq jeke kólik alýǵa qol jetkizdi.

BUU-nyń baǵalaýy boıynsha, búginde Qazaqstan adamı áleýeti joǵary elder tobyna kiredi. Bul Tuńǵysh Prezıdentimiz júrgizgen áleýmettik saıasattyń tabysty bolǵanyn aıǵaqtaıdy», - deıdi ol.