Maǵjan Jumabaevtyń týǵanyna 130 jyl: Jibek Joly arnaıy fılm kórsetedi
Baǵdarlamanyń júrgizýshisi Maııa Bekbaeva aqynnyń ózi týraly, onyń sońǵy fotosýreti týraly baıandaıdy. Saıası qýǵyn-súrgin saldarynan Maǵjan Jumabaevtyń sońǵy sýreti Vladımır Lenınniń portretinde saqtalǵan, óıtkeni ol zamanda tipti tintý kezinde de proletarıat basshysynyń portretine eshkim qol tıgizbeıtin. Jibek joly telearnasyndaǵy «Nasha ıstorııa» baǵdarlamasynyń Maǵjan Jumabaevtyń ǵumyryna arnalǵan shyǵarylymy saǵat 13:55-te kórsetiledi.
Maǵjan Soltústik Qazaqstan oblysynyń burynǵy Býlaev (qazirgi Maǵjan Jumabaev) aýdanynda týǵan. Áýeli aýyl moldasynan sabaq alady. 1910-1913 jyldary Ýfa qalasynda «Ǵalııa» medresesinde oqıdy. Osynda júrip Abaıdyń óleńder jınaǵymen tanysyp, tatar aqyn-jazýshylarymen dostasady. Arab, parsy, túrik tilderin oqyp úırenýin jalǵastyrady. Orys tilinen sabaq alady. 1913-1917 jyldary Ombydaǵy muǵalimder daıarlaıtyn semınarııada oqyp, ony úzdik bitiredi. 1923-1926 jyldary Máskeýde kórkem ádebıet ınstıtýtynda oqıdy. 1927-1929 jyldary Býrabaıda, odan soń Petropavlda oqytýshylyq qyzmetter atqarǵan.
1912 jyly Qazan shaharynda «Sholpan» atty óleńder jınaǵy jaryq kórdi. «Batyr Baıan», «Oqjetpestiń qııasynda», «Qoılybaıdyń qobyzy», «Ótirik ertegi», «Shyn ertegi» poemalarynda adam janynyń, psıhologııalyq álemniń qupııa syrlaryn, ıirimderin, damý dıalektıkasyn asqan sheberlikpen kestelep órnekteı bilgen. Keńes jyldary eki óleńder jınaǵyn jarııalady. Alǵashqysy 1922 jyly Qazanda, ekinshisi Tashkentte basylyp shyqqan.
Ádebı shyǵarmalarymen birge Maǵjannyń qalamynan týǵan ǵylymı eńbekter, oqý quraldary da kezinde halqynyń qyzmetine jarap, eleýli mánge ıe boldy. Jastardy oqý, bilimge shaqyrǵan qalamger pedagogıka salasynda birqatar eńbek jazdy. Mektep oqýshylaryna, muǵalimderge arnap «Pedagogıka», «Bastaýysh mektepte ana tilin oqytý jóni» eńbekterin jarııalaǵan.
1929 jyly Jumabaev «Alqa» atty jasyryn uıym qurǵany úshin degen aıyptaýlarmen Máskeýdegi Býtyrka túrmesine qamalyp, 10 jyl aıdaýǵa kesilgen. 1936 jyly M. Gorkıı men E. Peshkovanyń aralasýymen bostandyq alyp, Qazaqstanǵa oralyp, Petropavl qalasyndaǵy mektepte orys tili men ádebıetinen sabaq bergen. 1937 jyly naýryzda Maǵjan Jumabaev Almatyǵa kelip, aýdarma isimen aınalysqan. 1938 jyly qaıtadan qamaýǵa alynyp, atý jazasyna kesildi.
Maǵjan Jumabaev sózsiz talantty aqyn edi, Brıýsov basqarǵan Máskeý mádenıet ınstıtýtynda oqydy. Al Brıýsov Maǵjandy qazaq Esenıni dep atady. Ol alǵash ret qazaq poezııasyna jańa óleń túrlerin, aq óleńdi, erkin óleńdi, prozadaǵy óleńdi engizdi. «Alash» qozǵalysynyń jetekshilerimen belsendi yntymaqtastyqta boldy, olardyń ıdeıalaryn qoldady. Ózi de dala aqsúıekteriniń ókili, al ákesi belgili bı bolǵan edi. Bul faktorlar ıdeıalyq qarsylastardyń - bılikke kelgen bolshevıkterdiń ony halyqtyń jaýy dep jarııalap, atýy úshin jetkilikti boldy.
Bıyl aqynnyń mereıtoıyna arnalǵan jıyn aqynnyń týǵan jeri Soltústik Qazaqstan oblysy M. Jumabaev aýdanynyń Sarytomar aýylynda ótti. Oǵan Májilis tóraǵasy Erlan Qoshanov arnaıy baryp, Prezıdenttiń quttyqtaý hatyn oqyp berdi. Mereke aıasynda oblysta halyqaralyq aqyndar aıtysynyń fınaly, at sporty men qazaqsha kúresten jarys ótti. Oǵan qosa, Soltústik Qazaqstan oblysynda 2023 jyl – Maǵjan jyly dep jarııalandy.
Sondaı-aq, Petropavlda «Maǵjan. Jaraly jolbarys» tarıhı telehıkaıasy túsirildi. Kórkem fılm 4 bólimnen turady, árqaısysy 50 mınýttan turmaq. Basty róldi akter Meıirhat Amangeldın somdaǵan.
