Qytaıdaǵy buǵy taıpasynyń sońǵy áıel «rý basy» qaıtys boldy
Bul týraly «Halyq Gazeti» saıtynda habarlandy.
Marııa Sýo ǵasyrmen qurdas ómirinde ańshylyq, otyryqshylyq jáne damyǵan evenkı halqynyń júz jyldyq ózgeristerine kýá bolǵan. Ómir boıy taý qoınaýyndaǵy ný ormanda tirshilik etken ájeı jasy 90-ǵa kelgen shaǵynda da taýda buǵylardy baǵyp-qaǵyp, eli men ulty úshin buǵy mádenıetine ıelik etti.
Basylymnyń málimetinshe, 1921 jyly týǵan Marııa Sýo – ulttyq mádenıetke muragerlik etýdiń elshisi, Іshki Mońǵul mádenı murasynyń ıegeri jáne Qytaıdyń Mao Dýn atyndaǵy ádebıet syılyǵymen marapattalǵan «Ergýna ózeniniń oń jaǵalaýy» romanyndaǵy bas keıipkeriniń prototıpi. Marııa Sýo álemge «Qytaıdaǵy sońǵy áıel rý basy» degen atpen tanymal.
Sonymen birge ájeı eńbekqor, qabiletti ǵana emes, segiz qyrly bir syrly jan. Ol teri ılep, qolǵap, baskıim, kıim-keshek sııaqty tamasha buıymdar jasaıdy.
«Ájeıdiń aıtatyn halyq ertegileri taýsylmaıdy. Onyń salǵan ásem áni ormanda jańǵyrsa, ol tartqan syrnaı úninen evenkı ultynyń uzaq tarıhy estiledi.
Bir ǵasyrlyq ǵumyrynda Marııa Sýo Aolýgýıada turatyn evenkı halqy damýynyń beınesine aınaldy. Asqar taýlar men ný ormandy kóziniń qarashyǵyndaı qorǵap, buǵy mádenıetine ıelik etkeni úshin ony aýyl turǵyndary qatty qurmetteıdi. Kúıeýi qaıtys bolǵannan keıin, ol ań aýlaýdy jáne etnıkalyq toptardy basqarýdy sheber meńgergendikten, Qytaıdaǵy buǵy taıpasynyń sońǵy áıel «rý basy» atandy. Ol tirshiliginde «Buǵylarym meniń balalarymdaı, olardy qatty jaqsy kóremin» dep jıi aıtatyn», dep jazady derekkóz.
Tarıhı derekterde, evenkı «taýly ormanda turatyn adamdar» degen maǵynany bildiredi. «Aolýgýıa» — evenkı tili, ol «terek-ormanǵa toly jer» degendi bildiredi. Aolýgýıa evenkı — Qytaıdaǵy sońǵy buǵy taıpasy jáne Qytaıdaǵy buǵy ósiretin jalǵyz etnıkalyq top.
