Qytaı medıtsınasy: oqytý, dıagnostıka jáne emdeý qupııalary
Aǵzany tutastaı qaraý
«Dástúrli qytaı medıtsınasy qazaqstandyqtar arasynda zor suranysqa ıe. Halyq aǵza aýrýmen ózdiginen kúrese alýy úshin ony nyǵaıtýda dári-dármeksiz em izdeýge tyrysady. Tanymal baǵyttar – ıne terapııasy men shóppen emdeý. Olar deneni birtutas retinde qarastyrýǵa baǵyttalǵan. Aıtalyq, sizdiń arqańyz nemese basyńyz aýyrady delik. Dárigerler arqadaǵy aýyrsynýdyń neden ekenin izdeıdi. Sondyqtan da dástúrli qytaı medıtsınasynyń barlyq ádisi saýyqtyrýǵa baǵyttalǵan», - dep atap ótti refleksoterapevt-dáriger Aınur Qurmetbek.
Onyń atap ótýinshe, dástúrli medıtsına hırýrgııadan basqa barlyq derlik aýrýdy emdeıdi.
«Onkologııany qospaǵanda terapevtik aýrýlardy shóptiń kómegimen emdeýge bolady. Degenmen, onkologııa kezinde de naýqastyń jaǵdaıyn jaqsartýǵa septesetin belgili bir emdeý ádisteri bar: mýzyka, shóppen emdeý. Sonymen qatar onda tsıgýn terapııasy da bar. Osy úsh ádis onkologııalyq aýrýlardyń eń sońǵy satysynda emdelýge, jaı-kúıdi ustap turýǵa jáne ómirińizdi uzartýǵa kómektesedi», - dedi maman.
Dıagnostıkalaýdyń úsh ádisi
Ádette patsıent emdeler aldynda tekserýden ótedi. Dástúrli qytaı medıtsınasynda dıagnostıkanyń úsh ádisi qoldanylady: suraq qoıý, tamyr soǵysy arqyly jáne tildi tekserý arqyly dıagnostıkalaý.
Suraq qoıý ádisi kezinde dáriger patsıentten ózin ne alańdatatynyn suraıdy. Tamyr soǵysy arqyly dıagnostıkalaý – tamyr soǵysynyń 28 túri boıynsha belgili bir aýrýdyń qandaı múshege nemese júıege tıesili ekeni anyqtalady. Tildi tekserý kómegimen dıagnostıkalaýǵa keler bolsaq, naýqas tilin kórsetken kezde birden adamnyń aǵzasynda nendeı jaıt bolyp jatqanyn birden bilýge bolady. Shamamen tildiń 20 ártúri bar. Sonyń kómegimen dıagnoz qoıylady.
«Dástúrli qytaı medıtsınasy aýrýdy bes elementke bóledi: sýyq, jel, qyzý, ylǵal jáne qaqyryq. Osy bes faktor aýrý týdyrady. Olardyń fılosofııasy óte názik. Erin – asqazannyń jaı-kúıiniń kórinisi, muryn – ókpe, kóz – júrek, qulaq – búıregimiz. Naýqas tekserilýge kelgende, kózben qarap dıagnoz qoıyńyz, tamyr soǵysyn tyńdaısyz, tilin qaraısyz. Sodan keıin naýqasta qandaı problema bar ekenin bilip, dıagnoz qoıa alasyz», - dedi Aınur Qurmetbek.
Inemen emdeýdiń 7-10 protsedýrasynan keıin bet júıkesi nevrıtimen kelgen naýqas emdeledi
Emdeýge keletin bolsaq, dástúrli qytaı medıtsınasynyń tanymal baǵyttary – ınemen jáne shóppen emdeýdi qarastyryp kóreıik.
Dárigerdiń aıtýynsha, ıne terapııasy negizinen nevrologııalyq aýrýlardy emdeýde qoldanylady. Inemen emdeýden keıin onyń áseri aıqyn bilinedi: naýqastyń jaǵdaıy jaqsarady, al dáriger óz jumysynyń nátıjesin birden kóredi.
«Nevrologııalyq aýrýlardyń ishinde bet júıkesi nevrıti jıi kezdesedi. Bul aýrýdyń belgileri: bet tolyǵymen qısaıady, bulshyq et baqylaýǵa kónbeıdi, tipti kózin juma almaıdy. Mundaı jaıt adam kúıgelektengende, jaraqat alǵanda nemese denege aýyrtpalyq túskende oryn alady. Bet júıkesi nevrtıimen kelgen naýqastarǵa ınemen emdeý 100 paıyz birden ári jyldam kómektesedi. Aıtalyq, beti qısaıyp, kózi jabylymaıtyn, erni qısaıǵan naýqas 7-10 proedýra alǵannan keıin onda bári qalpyna keledi», - dedi refleksoterapevt-dáriger.
Munan bólek, ıne terapııasy bel, moıyn aýyrǵanda óte tıimdi. Inemen emdeý mundaı aýrýdy birden basady.
«Máselen, patsıent 39 jasta. Onyń belinde jaryq bar, oń aıaǵy jansyzdanǵan. Naýqas bizge qabynýǵa qarsy dári ishkenimen, esh kómegi bolmaǵan soń keńes alýǵa keledi. Bizge birinshi protsedýraǵa kelgende sozý jattyǵýyn jasaımyz, al ekinshi, úshinshi protsedýradan keıin aıaqtaǵy aýrý tolyǵymen ketedi», - dep túsindiredi dáriger.
Qan alý ádisi qysymdy qalaı tómendetedi
Onyń atap ótýinshe, aýrýhanaǵa kúretamyr qysymymen naýqastar jıi júginedi.
«Bul da keńinen taraǵan aýrýlardyń biri sanaldy. Tipti, birde qan qysymy 180/100 bolǵan naýqas tústi. Biz qulaǵynan qan aldyq. Jarty, bir saǵattyń ishinde qan qysymyn birden túsirýge kómektesetin arnaıy núkteler bar. Qandaı da bir dárisiz qan qysymyn túsire alamyz. Bul dástúrli qytaı medıtsınasynda keńinen taraǵan ádisterdiń biri. Qan alǵan kezde qan qysymy túsedi. 20 mınýttan keıin qan qysymyn ólshegen kezde ol qalypty deńgeıge túsedi», - dedi ol.
Qazaqstanda shóppen emdeý nelikten jaqsy damymaǵan?
Shóppen emdeý – bul dárilik ósimdikterdi qoldanýǵa negizdelgen aýrýlardy emdeý jáne aldyn alý ádisi. Aınur Qurmetbektiń aıtýynsha, adam aǵzasynda 500-den astam belsendi bıologııalyq núkte bar. Olardyń 100-150-in dárigerler jıi qoldanady. Dárilik ósimdikterdiń 5 myńnan astam ataýy bar. Biraq olardyń tek 100-ge jýyǵy ǵana jıi qoldanylady, qalǵandary jeke jaǵdaılarda kádege jaraıdy.
Alaıda, dáriger atap ótkendeı, shóp medıtsınasy elde ıne terapııasy sııaqty jaqsy damymaǵan.
«Daıyn qytaılyq dáriler, jańa qaınatylǵan shóp dárileri bar. Olarmen kóbinese jeke medıtsınalyq klınıkalar aınalysady. Nelikten? Olar (shóp dárileri) Qazaqstanda resmı tirkelmegen. Olardy patsıentterge qoldanýǵa ruqsat joq. Bul preparattar qandaı aýrýlarǵa jaqsy kómektesetinin biletin dárigerler ózderi tapsyrys beredi nemese Qazaqstanda qaınatady. Eger men qandaı da bir aýrýlarǵa ıne terapııasy kómektespeıtinin baıqasam, onda fıtopreparattardy qabyldaýǵa keńes beremin. Patsıentter olardy qalada satyp ala alady nemese Qytaıdan tapsyrys beredi. Almatyda Astanaǵa qaraǵanda fıtopreparattar kóp», - dedi Aınur Qurmetbek.
Onyń aıtýynsha, eger patsıent dári-dármekterdiń emdelýge kómektesetinin kórse, onda olar biraz ýaqyttan keıin sol dári-dármekterdi dárihanalardan nemese jeke medıtsınalyq ortalyqtardan izdeı bastaıdy. Bul dári-dármekti Qazaqstanǵa jetkizýmen aınalysqysy keletinder Qytaıǵa barýy, zerthanalardy aralaýy, olardy fıtopreparattardy satyp alýǵa sendirýi úshin qomaqty qarajat salýy kerek. Bes jyl buryn Qazaqstan jıi qoldanylatyn fıtopreparattardyń 55 ataýyn tirkeı aldy. Dárigerdiń pikirinshe, bul baǵytty odan ári damytý kerek.
«Fıtoterapııa endokrındik aýrýlarǵa, qan aınalymy júıesiniń aýrýlaryna, nevrologııalyq aýrýlarǵa, pedıatrııa, gınekologııa, ýrologııaǵa kómektesedi. Men gınekologııa men ýrologııaǵa basa nazar aýdarar edim. Gınekologııalyq aýrýlarda bedeýlik óte jıi kezdesedi. Barlyǵy EKU-ǵa júginedi. Erekshe jaıt esime túsip tur. Naýqas 36 jasta. Ol eshqashan bosanbaǵan. Nekeleskenine 12 jyldan asqan. Úsh ret EKU jasatqanymen esh nátıje bolmaǵan. Dástúrli shyǵys medıtsınasy ádisterimen aldymen dıagnoz qoıyldy. Dári-dármekter taǵaıyndaldy, sodan keıin ıne terepııasymen yntalandyryldy. Úsh aıdan keıin júkti boldy. Asqazan-ishek jolynda azdap problemasy bar edi. Sondaı-aq, onda ashýlanshaqtyq, júkti bola almaıtyndyqtan qorqý sezimi boldy. Degenmen, emdelgennen keıin deni saý balany dúnıege ákeldi. Ýrologııada keń taralǵan aýrýlardyń biri – prostatıt. Іsinýdi, qabyný protsesin ketiretin bir dári bar. Onyń quramynda alty shóp bar. Bul dári allergııalyq reaktsııalar týdyrmaıdy, gınekologııalyq jáne ýrologııalyq aýrýlarǵa da kómektesed», - dedi dáriger Aınur Qurmetbek.
Qytaıda stýdentterge dástúrli medıtsınasynyń barlyq qupııasy birden ashylmaıdy
Dáriger Aınur Qurmetbek 35 jasta. Ol QR PІB Medıtsınalyq ortalyǵynyń aýrýhanasy ashylǵan sátinen bastap jumys isteıdi. Dáriger mamandyq tańdaý týraly oılanǵanda, ata-anasy dástúrli medıtsına salasyn damytýǵa keńes bergen.
«Ájem emshi bolǵan, adamdardy shóptermen emdegen. Ákem ájemniń jolyn jalǵastyrǵanymdy qalady. Mende de osyndaı medıtsınaǵa qyzyǵýshylyq bolǵan edi. Mektepti bitirgennen keıin Astana medıtsına ýnıversıtetiniń Shyǵys medıtsınasy fakýltetine oqýǵa tústim. Onda 4 aı oqyǵannan keıin qajetti bilim men aqparat almaıtynymdy túsindim. Sol kezeńde «Bolashaq» baǵdarlamasy boıynsha irikteý ashylyp, ótinish berdim de Qytaıǵa oqýǵa tústim. Qytaı Shyǵys jáne Tıbet medıtsınasyn oqytýda kóshbasshy sanalady. Sondyqtan sol eldi tańdadym. Aldymen Shanhaıda bir jyl boıy qytaı tilin úırendim, sodan keıin Beıjiń Dástúrli qytaı medıtsınasy ýnıversıtetine oqýǵa tústim. Qytaı tilin jetik bilemin. Bakalavrıatty bitirgennen keıin Shanhaı dástúrli qytaı medıtsınasy ýnıversıtetine ıne terapııasy baǵytynda ınternatýraǵa tústim», - dedi dáriger.
Onyń aıtýynsha, Qytaıda stýdentter arasynda úlken básekelestik bar. Olardyń oqýǵa degen qushtarlyǵy joǵary, tıisinshe Qazaqstanǵa qaraǵanda qosymsha aqparat kóp. Dástúrli qytaı medıtsınasynda barlyǵyna ashylmaǵan qupııa da kóp.
«Olar qupııa ustaıtyn kóptegen jasyryn retsept bar. Pandemııaǵa deıin oqýymdy aıaqtaǵannan soń jylyna birneshe ret tájirıbe bólisý, kúrdeli naýqastardy uǵyný úshin muǵalimderime bardym. Jyldar boıy oqý kerek. Qupııa óte kóp. Olar barlyǵyn birden asha bermeıdi. Eger adamnyń shynymen birdeńe jasaýǵa tyrysyp jatqanyn jáne qalaıtynyn kórse ǵana aqparatpen bólisedi», - dedi dáriger.
Qazaqstanda dástúrli qytaı medıtsınasyn damytýdaǵy eleýli problemalar
Qazaqstanda dástúrli qytaı medıtsınasyn damytý salasynda problemalar da jetkilikti. Bul - kásibı kadrlardyń tapshylyǵy, naryqta tıisti lıtsenzııasyz jumys isteıtin jeke klınıkalardyń jappaı paıda bolýy, fıtopreparattardyń tapshylyǵy.
«Shyǵys medıtsınasyna qatysty teris pikirler bolmaýy úshin eldegi kóptegen jeke klınıkalardy zertteý qajet. Jeke medıtsınalyq ortalyqtardyń qyzmetin júzege asyrý úshin lıtsenzııa berýge jaýapkershilikti kúsheıtý qajet. Qazir erinbegenniń bári osy ispen aınalysady. Taǵy bir másele – fıtopreparattardy resmı tirkeý qajet. Eger 100 dári resmı túrde tirkelse, bul patsıentterdi emdeýge kómektesedi. Damyǵan elderde olar jaqsy taralǵan. Buǵan qosa, joǵary bilikti kadrlardy daıarlaý qajet», - dedi Aınur Qurmetbek.
