Qytaı elshisi Qazaqstan Prezıdentiniń Joldaýy týraly pikir bildirdi
Qazaqstan táýelsizdigin alǵannan bergi 27 jyl ishinde Prezıdent Nazarbaevtyń dana basshylyǵymen qoǵam turaqtylyǵy saqtalyp, ekonomıkasy qarqyndy damyp, halyqtyń ómir súrý deńgeıi kóterildi, Qazaqstannyń halyqaralyq arenadaǵy bedeli kún saıyn artyp, damýdyń jarqyn bolashaǵyna jol ashyldy. Qytaı dos, ári kórshi memleket retinde Qazaqstannyń jetken jetistikteri úshin shyn júrekten qýanyshty.
Sońǵy jyldary QHR Tóraǵasy Sı Tszınpınniń jáne Prezıdent N.Nazarbaevtyń jeke basshylyǵymen Qytaı men Qazaqstan arasyndaǵy saıası ózara senim men qoldaý odan ári nyǵaıyp, eki el arasyndaǵy ózara tıimdi yntymaqtastyq tereńdeı túsýde. Birlese qurǵan «Bir beldeý, bir jol» baǵdarlama aıasyndaǵy óndiristik nysandar salasyndaǵy yntymaqtastyq óziniń nátıjesin kórsetip, eki eldiń ortaq damýyna aıtarlyqtaı yqpal etip keledi. Sonyń bir dáleli retinde Qazaqstan Respýblıkasyndaǵy Qytaı Halyq Respýblıkasynyń Elshiligi Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti Nursultan Nazarbaevtyń Joldaýyna baılanysty kelesi bes aspektini iske asyrýǵa jáne Qazaqstannyń damýyna naqty is-áreketterimen belsendi qoldaý kórsetýge daıyn.
Birinshiden, Qazaqstandaǵy negizgi qalalar men aımaqtyń qurylysyn qoldaý. Memleket basshysy Joldaýynda, aımaqtyq jáne qalalyq ınfraqurylymdy júıeli túrde damytýdy jáne ýrbanızatsııany basqarýdyń jańa josparyn ázirleýdi usyndy. Prezıdent N.Nazarbaevtyń Jarlyǵymen Shymkentke respýblıkalyq mańyzy bar qala mártebesin berilip, al Túrkistan qalasynda «TURKISTAN» arnaıy ekonomıkalyq aımaǵy quryldy. Bul Qazaqstannyń ońtústigindegi keń aýmaqtardy damytýdyń úlken tarıhı mańyzy bar ekenin bildiredi. Osyǵan oraı men jaqyn arada Shymkentke jáne basqa da óńirlerge resmı saparmen barýdy, jergilikti bılik ókilderimen kezdesýdi josparlap otyrmyn. Onda ońtústik óńirdiń damý qajettiligin, eki el arasyndaǵy iskerlik baılanys pen jobalyq yntymaqtastyqty damytýǵa yqpal kórsetý joldaryn zerdelemekpin. Qazirgi ýaqytta qytaı kompanııalary Shymkent munaı óńdeý zaýytyn jańǵyrtý jobasyn júzege asyrýda. Sonymen qatar, Túrkistanda túıe sútinen daıyn untaq shyǵaratyn Qazaqstan men Qytaıdyń birlesken «Golden Samel group LTD» zaýytynyń qurylysy tolyq aıaqtaldy.
Ekinshiden, Qazaqstandy shıkizattyq emes sektor salalaryn damytýdy qoldaý. Elbasy Nursultan Nazarbaev halyqqa joldaýy kezinde ulttyq ekonomıkanyń damýyna eksportqa baǵyttalǵan óńdeýshi kásiporyndardy qoldaý jáne qazaqstandyq ónimderdi halyqaralyq naryqqa shyǵarýǵa qoldaý kórsetý kerektigin atap ótken bolatyn. Qytaı - Qazaqstannyń jaqyn kórshisi ári álemdegi eń iri tutyný naryǵy. Qazaqstannyń Qytaıǵa eksportty keńeıtý máselesi de erekshe basymdylyqqa ıe. Qazirgi ýaqytta qytaı kompanııalary Qostanaı,Soltústik Qazaqstan jáne basqa da oblystarda, eksportqa baǵyttalǵan Qazaqstannyń óńdeý kásiporyndary,sonyń ishinde zamanaýı avtomobıl qurastyrý jáne óndiristik zaýytty, astyq jáne maıly daqyldaryn óńdeý ónerkásiptermen yntymaqtastyqta jumys istep jatyr. Olardyń ónimderiniń basym bóligi Qytaıǵa jáne Eýrazııalyq ekonomıkalyq odaq elderine satylyp, Qazaqstanǵa úlken ekonomıkalyq paıda ákelýde. Sondaı-aq bul jobalar Elbasy Nursultan Nazarbaev tarapynan joǵary baǵalandy. Bolashaqta Qytaı elshiligi Qazaqstan men Qytaı arasyndaǵy áleýetti yntymaqtastyqty nyǵaıtýǵa jaǵdaı jasap, Qazaqstanǵa neǵurlym ozyq jáne jasyl óndiris qýatyn engizýge, Qazaqstandaǵy «Úshinshi jańǵyrtý» baǵdarlamasyna demeý kórsetýge, ónerkásipti jańǵyrtýdy júzege asyrý men eksporttyq áleýetti damytýǵa, «Qazaqstanda jasalǵan» joǵarǵy sapaly ónimderdi álemdik naryqqa shyǵarýǵa qoldaý kórsetedi. Bolashaqta Qytaı Elshiligi eki el úshin aımaqtyq eki jaqty pragmatıkalyq yntymaqtastyqty nyǵaıtýǵa,Qytaımen yntymaqtastyq úshin Qazaqstannyń árbir óńiriniń aımaqtyq artyqshylyqtary men qosymsha artyqshylyqtaryn anyqtaýǵa, negizgi qalalardyń klasterin damytýǵa járdemdesip jergilikti halyqty jumyspen qamtýǵa jáne halyqtyń ómir súrý jaǵdaılaryn jaqsartýǵa yqpalyn tıgizýge daıyn.
Úshinshiden, joǵary tehnologııalyq jáne ınnovatsııalyq salalardy damytýda Qazaqstandy qoldaý. Joldaýda Memleket basshysy ınnovatsııa men «bolashaq ekonomıka» damýyna erekshe nazar aýdarý kerektigin atap ótti. Sońǵy jyldary Qytaı men Qazaqstanda tehnologııalyq ınnovatsııalarǵa jáne ınnovatsııalyq ekonomıkany damytýǵa úlken nazar aýdarýda. Osy salada ózara tájirıbe almasa otyryp, ekijaqty oqý, bilimdi jetildirý qos tarapqa da asa tıimdi bolyp esepteledi. Qytaı Qazaqstanmen birlese otyryp, ál-Farabı atyndaǵy Qazaq Ulttyq Ýnıversıtetinde ornalasqan alǵashqy sýper esepteýish ortalyǵyn qurý jumystaryn júrgizýde.
Qytaı Elshiligi zamanaýı agrotehnologııalar, bıomedıtsına, jasandy ıntellekt, úlken derek kózderi, elektrondy taýar baǵytynda ózara tıimdi yntymaqtastyqty jalǵastyrýǵa qoldaý bildiredi. Budan bólek, ǵylymı zertteýler men ınnovatsııalyq múmkindikterdi birlesip jetildirýge, joǵary tehnologııalyq ındýstrııalandyrý men naryqqa shyǵýdy jedeldetýge jáne eki eldiń ekonomıkalyq damýyn negizge ala otyryp, básekege qabilettiligin arttyrýǵa daıyn.
Tórtinshiden, týrızmdi damytýda Qazaqstandy qoldaý. Elbasy Nursultan Nazarbaev Joldaýda ishki jáne syrtqy týrızmdi qarqyndy damytý kerektigin atap kórsetti. Qazaqstan - tabıǵaty óte ásem, týrıstik resýrstarǵa baı el. Sońǵy jyldary Qazaqstan úkimeti týrıstik ortany jaqsartý boıynsha jańa sharalardy udaıy engizip keledi. Atap aıtqanda, ótken jyly Astanada ótken EKSPO-2017 Halyqaralyq mamandandyrylǵan kórmesi, «Qazaqstandaǵy Qytaı týrızm jylynyń» sátti aıaqtalýy, kólik qatynastary jáne týrıstik ınfraqurylymdy jaqsartyp qana qoımaı, sondaı-aq Qazaqstanǵa saıahat jasaý úshin kóptegen qytaı týrısterin qosa alǵanda, búkil álemniń nazaryn ózine aýdardy.
Biz eki eldiń týrızm salalary jáne kásiporyndary arasynda ózara almasýlardy nyǵaıtýǵa, memleketaralyq týrızmdi damytýǵa, ekijaqty vızalyq saıasatty zerdelep, halyqaralyq týrızmdi keń kólemde júzege asyrýǵa qajetti jaǵdaılardy jasaýǵa daıynbyz.
Besinshiden, Qytaı men Qazaqstan jastary arasynda ózara almasý, aralasý. Memleket basshysy óz úndeýinde, áleýmettik-rýhanı jańǵyrtý úderisin damytýdy, jastardy jan-jaqty qoldaýdy eerkshe atady. Sosyn 2019 jyldy «Jastar jyly» dep jarııalaýdy usyndy. Jastar - eldiń bolashaǵy, Qytaı-Qazaqstan dostyǵynyń muragerleri de jastar.
Qytaı Elshiligi «Jastar jyly» is-sharalaryna belsene qatysýǵa jáne qytaılyq jáne qazaqstandyq jastar arasynda túrli sala boıynsha barys-kelisti yntalandyrýǵa qoldaý kórsetpek. Bul rette, osy is-shara aıasynda eki eldiń tıisti vedomstvolary, ýnıversıtetteri men úkimettik emes uıymdary «Jastar almasý lageri» sııaqty túrli is-sharalardy birlese júrgizip, eki taraptan jastardy bir-biriniń tilin úırenýge, «Vıchat» jáne basqa da onlaın áleýmettik platformalar arqyly jaqsy dos bolyp, Qytaı men Qazaqstan arasyndaǵy dostyq alaýyn urpaqtan urpaqqa jalǵastyrýǵa nıetti.
Qazirgi ýaqytta Qytaı men Qazaqstan damýdyń mańyzdy kezeńinde. Qytaı 2049 jylǵa deıin qytaı ultynyń qaıta órkendeý jolynda «Qytaı armanyn» iske asyrsa, Qazaqstan 2050 jyly álemdegi damyǵan 30 eldiń qataryna ený maqsatyna jetýdi kózdeıdi. Eki eldiń strategııalyq maqsattarǵa jetýdegi ýaqyttyq núkteleri uqsas, múddeleri bir.
Qazaqstandaǵy Qytaı Elshisi retinde, óz atymnan jáne Qytaı elshiligi atynan eki eldiń ortaq damýyna járdemdesýge, eki memleket turǵyndarynyń ál-aýqatyn arttyrýǵa jáne Qytaı men Qazaqstan arasyndaǵy jan-jaqty strategııalyq áriptestiktiń joǵary deńgeıde úzdiksiz damýyna yqpal etýge bar kúsh-jigerimdi jumsaýǵa daıynmyn.
Qazaqstan Respýblıkasyndaǵy Qytaı Halyq Respýblıkasynyń
Tótenshe jáne Ókiletti Elshisi
Chjan Sıao