Qurban aıt - pendeni Allanyń raqym-meıirimine bólep qana qoımaı, halyqtyń birligi men baýyrlastyǵyn nyǵaıtýǵa jol ashady - Astana qalasynyń bas ımamy Q.Zańqoev
Bul kúni Mekkege barǵan táýapshylar Mına alqabynda qurbandyq shalý rásimi men qajylyqtyń basqa da talap-sharttaryn atqarsa, qajylyq jasaýǵa qaltasy kótermegen musylmandar meshitterde aıt namazyn oqyp, aıtýly merekeniń eń mańyzdy rásimi - qurbandyq shalady. Qasıetti Qurban aıt halyqtyń birligin kúsheıtip, ózara baýyrlastyqty arttyrady. Aıt merekesi - Islam dininen buryn ejelgi Arab elinde dúnıege kelgen. Asyl dinimiz muny dinı dástúr, musylmandardyń eń ulyq merekesine aınaldyryp, aıryqsha nurlandyrdy.
«Qurban aıt - pendeni Allanyń raqym-meıirimine bólep qana qoımaı, halyqtyń birligi men baýyrlastyǵyn jáne ózara qarym-qatynasyn nyǵaıtýǵa jol ashady. Bul uly meıramda aldymen aıt namazy oqylyp, keıin qurbandyq shalynady. Keń dastarqan jaıylyp, bir-biriniń úıine baryp aıtshylaıdy. Osylaısha musylman merekesi qulshylyqpen bastalyp, óziniń barlyq sán-saltanatymen ımandylyq dýmanyna jalǵasady. Alla taǵaladan sizderge zor densaýlyq, qyzmetińizge tabys, otbasyńyzǵa bereke-birlik, ujymyńyzǵa qajymas qaırat, asyl dinimiz ıslamǵa kúsh-qýat, barsha musylman baýyrlarymyzǵa hıdaıat tileımiz!», - deıdi QMDB-nyń naıb múftıi, Astana qalasynyń bas ımamy Qalıjan qajy Zańqoev.
Jalpy Islam elderinde eki aıt meıramynyń kúnderi demalys dep jarııalanǵan. Allaǵa shúkir, biz de budan kende emespiz. Elbasymyz N.Á.Nazarbaevtyń bastamasymen táýelsiz elimiz «Qurban aıt» merekesiniń alǵashqy kúnin respýblıkalyq deńgeıde demalys kúni retinde merekelenip keledi.
Qurban aıt merekesinde múmkindigi bar árbir musylman balasy Alla taǵalanyń rızashylyǵy úshin qurbandyq shalýy tıis. Tipti, Alla Elshisi (s.a.s.): «Kimde-kim dúnıe-múlki mol bola tura qurban shalmasa, bizdiń meshitimizge jaqyndamasyn», - dep qatań eskertken. Sondyqtan qorada maly ıakı qarajaty bar adam Alla jolynda qurban shalyp, muqtaj jandarǵa úlestirip berýi qajet. Bul rásim Qurban aıt namazynan keıin aıttyń úsh kúninde oryndalady. Tórt túlik maldan tek qana qoı, eshki, sıyr jáne túıe ǵana qurbandyqqa shalynady. Qoı men eshki bir jasqa, sıyr eki jasqa, túıe bes jasqa tolýy kerek. Alty aıdan asqan toqtynyń syrtqy kórinisi kúıli bolsa, qurbandyqqa jaraıdy. Al, eshki mindetti túrde bir jasqa tolýy kerek. Sıyrdan tek eki jasqa tolǵany, túıeden 5 jasqa tolǵany qurbandyqqa jaramdy. Qoı men eshki bir kisi atynan qurban etilse, sıyr men túıeni bir adamnan jeti adamǵa deıin birigip qurban etip shala alady. Maldy sol jaǵymen qubylaǵa qaratyp, baýyzdar aldynda "Bısmıllááhı Allaahý ákbar" dep aıtylady. Qurban etinen ózi de, ózgeler de jeı alady. Demek, paıǵambarymyzdyń ósıetin basshylyqqa alyp, qurban etin úshke bólip, bir bóligin muqtaj jandarǵa, ekinshi bóligin týǵan-týystarǵa nemese kórshilerge, al qalǵan bóligin óz otbasyna alyp qalýyna da bolady.
«Tazalyq - ımannan» demekshi, osy atalǵan saýaby mol ǵıbadatty oryndaý úshin Astana qalasynda arnaıy oryndar qarastyrylǵan. Buǵan Astana ákimdiginiń qoldaýymen qala syrtynda arnaıy mal satylatyn jáne mal soıylatyn oryndar belgilengen. «Islam dini - tazalyqty tý etken din. Sondyqtan ulyq mereke qarsańynda qaladaǵy kóp qabatty turǵyn úı aýlalary men kóshe boılarynda tazalyqty saqtaý maqsatynda qurban shalý rásimin arnaıy oryndarda ǵana atqarý qajet ekenin de aıta ótemiz», - dedi Q.Zańqoev.
Árıne, árbir ımanjandy azamat qurban aıt jaıly tanymyn arttyryp, sol kúnderi oryndalar amaldardy bilgeni jón. Musylman úmmeti Qurban aıt kúni tańerteń dáret alyp, óziniń alǵashqy qadamyn tazarýdan bastap, munan keıin ústine kirshiksiz taza da jańa kıimderin kıip, hosh ıis sebinip, meshitte kópshilikpen birge merekelik namaz oqıdy. Namaz sońynan birin-biri quttyqtap, qýanysh-qyzyqty birge bólisedi.
Qurbandyq shalý. Bul kúni sharıǵat boıynsha barsha musylmanǵa ortaq ǵıbadat - qurbandyq shalynady. Qurbandyq dep Qurban aıt kúnderinde ǵıbadat nıetimen shalynatyn maldy aıtady. Sondyqtan bul qurbandyq shalý merekesi, ıaǵnı Qurban aıt dep atalady.
Qurban aıt kúnderi (alǵashqy úsh kúni) shalynatyn mal «udhııa» dep atalady. Qurbandyq shalýdyń mánisiniń keńdigin uǵyný úshin dinniń ne ekenin, qulshylyqtyń ne úshin jasalatynyn jaqsy bilgen jón. Qurbandyq shalý tek mal baýyzdaýmen ǵana shektelmeıdi. Onda adamnyń ishki nıeti, shyn peıili, dinge bekemdigi, taqýalyǵy, basqalarǵa janashyrlyǵy tarazyǵa túsedi. Sondaı-aq pendeniń pendeshiligi men márttigi, sarańdyǵy men jomarttyǵy da synalady.
Alaıda, kez-kelgen mal qurbandyqqa jaraı bermeıdi. Qurbandyq retinde shalynatyn maldyń erekshelikteri mynadaı bolý qajet: 1. Qurbandyqqa qoı, eshki, sıyr, túıe sekildi maldar (erkek-urǵashysy birdeı) jaramdy. Al úırek, qaz, taýyq, túıetaýyq, elik sekildi jáne taǵy basqa da ań-qustar qurbandyqqa jaramsyz. Bulardy qurbandyq retinde shalý haramǵa jaqyn mákrúh bolyp tabylady. Óıtkeni munda otqa tabynýshylardyń nyshany bar. 2. Qurbandyqqa jaraıtyn qoı men eshki eń kemi bir jasar bolýy qajet. Degenmen, alty aılyq qozy bir jasar qoı sekildi iri, qońdy bolsa ol qurbandyqqa jaramdy. Al eshki mindetti túrde bir jasqa, sıyr eki jasqa, túıe bes jasqa tolǵan bolýy qajet. 3. Qurbandyq maldyń deni saý, etti jáne dene músheleri túgel bolýy kerek. Sonymen qatar onyń boıynda maldy qurbandyqqa jaramsyz etetin kemshilikter bolmaýy tıis. Atap aıtqanda, eki nemese bir kóziniń soqyr bolýy, baýyzdalatyn jerge ózdiginen júrip bara almaıtyndaı álsiz, kóterem bolýy, eki qulaǵynyń ne bir qulaǵynyń basym bóligi bolmaýy, tisteri túgeldeı nemese bir bóligi túsip qalǵan bolsa, qos múıizi nemese bir múıizi túbinen túsip qalǵan bolsa, sondaı-aq jelin ushynyń túsip qalýy, jetekke kónbeıtin, úıirge qosýǵa jaramaıtyndaı asaý nemese aýrý ekendigi anyq belgili bolsa.
Qoı nemese eshki ispetti usaq maldy tek bir adam ǵana, al túıe nemese sıyr sekildi iri-qara maldardy bir kisiden jeti adamǵa deıin birigip soıa alady. Jáne birikken kisilerdiń barlyǵynyń nıeti qurbandyq qulshylyǵyn óteý maqsatynda bolýy kerek. Eger de osy adamdardyń ishinen bireýi qurbandyqqa tek etin alý nıetimen qosylsa, barlyǵynyń da qurbandyǵy qabyl bolmaıdy. Sonymen qatar, qurbandyq maldy kez-kelgen adamnyń dúnıeden ozǵan týysynyń nemese qadir tutqan kisilerdiń, qurbandyq jasaýǵa jaǵdaıy joq adamdardyń saýabyna baǵyshtaý ruqsat etiledi.
Sharıǵat boıynsha nısap mólsherindegi, ıaǵnı 85 gramm altynǵa teń aqshasy bar, bas bostandyqtaǵy, aqyl-esi bútin, jolsaparda emes musylmanǵa qurban shalý ýájip etilgen. Al qurbandyq shalýǵa shamasy joq musylmandar, nıetteri arqyly saýapqa jete alady. Hadısterde «musylman balasynyń nıetiniń tazalyǵyna qaraı saýaby beriledi», «onyń izgi nıeti amalynan qaıyrly» dep aıtylǵan. ıAǵnı, qaı iste bolmasyn musylman balasyn nıetin taza ustaýǵa shaqyrady. Sol sebepti «Rabbym, múmkindik násip etkenińde men de qurbandyq shalar edim» - degen nıette bolsa, «meıirimdi Rabbymyz oǵan da qurbandyq shalǵan jannyń saýabyndaı saýap beredi», dep jazylǵan. Qurban shalýǵa jaǵdaıy joq kisilerge jasalǵan jáne bir jeńildik, ol - aıt kúni jýynyp-shaıynyp, tazalaný. Sebebi bul tazalyq olarǵa qurbandyq shalǵandaı saýap ákeledi.
Qurbandyq shalý ǵıbadaty Allah Taǵala talap etken, belgilengen mezgilde jáne orynda jasalýy shart. Sondyqtan qurbannyń durys bolýy úshin dinı turǵydan onyń belgilengen ýaqytta baýyzdalǵany jón. Qurban shalýdyń ýaqyty qurban aıttyń birinshi kúni aıt namazynan keıin bastalyp, aıttyń úshinshi kúni aqshamǵa az ýaqyt qalǵanǵa deıin jalǵasady. Jaryqtandyrý júıesi nashar oryndarda túrli qatelikterge jol bermeý úshin túnde qurbandyq shalý mákrúh bolyp sanalady. Al jaryqtandyrý múmkindigi jetkilikti jerlerde túnde de qurbandyq shalyna beredi. Qurban aıtqa arnap satyp alynǵan mal aıt kúnderi baýyzdalmasa, maldyń ózin sadaqa retinde ataý qajet. Úzir sebepterge baılanysty Qurban aıt namazyna bara almaı qalǵan adam, namaz oqyp bolatyndaı ýaqyt ótkennen keıin qurban shala berýine bolady.
Qurbandyq shalýshy baı bolsyn, kedeı bolsyn óziniń qurbandyǵynyń etin jeýine bolady. Maldyń etin úsh bólikke bólip taratý mustahap (jaqsy amal) sanalady. Bir bóligi - týǵan-týystaryna jáne baı bolsa da kórshilerine taratylady. Ekinshi bóligi - kedeı jáne muqtaj adamdarǵa, úshinshi bóligi - óziniń otbasyna, bala-shaǵasyna tıesili. Halyq arasynda qan shyqsa boldy degen teris uǵym qalyptasqan. Sharıǵat boıynsha qurbandyqqa shalynǵan maldyń etin, terisin, sıraq-basy men sútin satý ne bolmasa olardy qurbandyq jasalǵan jerde laqtyryp ketý mákrúh sanalady. Barynsha ysyrap jasamaýǵa tyrysyp, qurbandyqtyń ishek-qarnyna deıin paıdaǵa jaratýǵa tyrysý kerek. Eń abzaly maldyń etinen bólek múshelerin satyp aqshasyn muqtaj jandarǵa berý.
Eskertý: Aıt namazy Astana qalasy boıynsha tańerteń 8:30-da oqylady.
