Qurban aıt - qaıyrymdylyq merekesi!
Jalpy qurbandyq shalý ýájip. Ol tórt túrli shartpen oryndalady. Atap aıtqanda, qurban shalýshy adam musylman bolyp, onyń aqyl-esi durys bútin, balıǵat jasyna tolǵan bolýy kerek. Qurban aıt ýaqytynda jolaýshylamaǵan, negizgi qajettilikterinen tys nısap mólsherindegi qarajattarǵa ıe bolǵan adam bolýy kerek. Al nısap mólsherine kelsek, din mamandary muny 85 gramm altynmen, ıaǵnı soǵan teń keletin qarajat qunymen baǵalaıdy. Qolynda osyndaı qarajaty bar azamattarǵa qurbandyqqa mal shalǵany ýájip degen sóz. Qasıetti Quran Kárimde Alla Taǵalanyń bylaı degeni baıan etiledi: «Ári barsha adamdardy qajylyqqa shaqyr, olar jaıaý nemese uzaq jerden aryp-arshyp, túıemen saǵan kelsin. Kelgesin olar munyń ózderine tıgizgen paıdalaryn kórsin. Alladan ózderine rızyq retinde qurbandyq maldardy belgili bir kúnderde Allanyń atyn atap aıtyp, qurbandyqqa shalsyn. Onyń etin ózderiń de jeńder, joq-jitikke de jegizińder!» (Haj súresi. 27-28 aıattar). Osynyń ózi de Qurban aıt merekesiniń qaıyrym men shapaǵatqa shaqyratyn, meıirbandyq merekesi ekenin ańǵartady. Óıtkeni, ıgi isterdi isteý arqyly adamzattyń, musylmannyń bir-birine degen rızashylyǵy artady, kúndelikti ómirde jaǵdaıy joq adamdardyń bar ekenin basqalardyń da esine salyp, bir ýaqyt qaıyrymdylyqty júrekterge uıalatady. Sondyqtan da, ıslam dininiń ǵalymdary qurbandyqqa shalynǵan maldyń etin jeýdi mustahap dep, ony kedeıge, muqtaj jandarǵa taratyp berýdi ýájip dep kórsetedi. Jalpylama kelgende, shalynǵan maldy úsh bólikke taratý da bar. Máselen, qurbandyqtyń bir bóligin ózińe, bala-shaǵamen dám tatý úshin, ekinshi bóligin kórshilerge, týǵan-týystarǵa, úshinshi bir bóligin joq-jitikke, muqtaj jandarǵa úlestirgen abzalyraq.
Qurbandyqqa qandaı mal shalynady?
Din mamandarynyń aıtýynsha, qurbandyqqa shalynatyn malǵa da mán berilýi kerek. Oǵan kez kelgen mal jaraı bermeıdi. Máselen, qurbandyqqa qoı-eshki, sıyr, túıe sekildi mal jaramdy. Al úırek, taýyq, qaz sekildi qus janýarlaryn, elik, arqar sekildi túz taǵylary men ań-qustardy shalýǵa bolmaıdy, ıaǵnı olar jaramsyz sanalady. Qoı, eshki, sıyr, túıelerdiń erkekteri de, urǵashylary da qurbandyqqa jaramdy. Áıtse de, ondaı mal tym aryq, aýrý, aqsaq, bir músheleri kem bolmaýy shart. Jasyna kelsek, qoı men eshki eń kemi bir jasar bolýy kerek. Degenmen, erte týǵan, qońdy keletin alty aılyq qozylar, bir jasar qoı, iri maldar da qurbandyqqa jaramdy. Sıyr eki jasqa, túıeni bes jasqa tolǵanda qurbandyqqa shalýǵa bolady. Qurbandyqqa shalynatyn mal aýrýsyz, dene músheleri tolyq bolyp, onyń boıynda qurbandyq shalýǵa kedergi keltiretin kemshilikteri bolmaýy shart.
Qurbandyq shalynatyn kezde mal shalynatyn jerdiń tazalyǵyna da nazar aýdarǵan jón. Maldy uryp, balaǵattaýǵa, onyń kózinshe pyshaq qaıraýǵa, basqa bir maldy baýyzdaýǵa da bolmaıdy. Aıta keterligi, Almaty, Astana sekildi elimizdiń úlken qalalarynda qurbandyq malyn shalatyn arnaıy oryndar belgilengen. Qurban shalynatyn maldy urmaı, soqpaı, qurban shalynatyn orynǵa jetelep aparyp, qubylaǵa qarata sol jaǵymen jatqyzyp, baýyzdaıdy. Mal baýyzdalmastan buryn, qurbandyq ıesi: «Iá, Alla Taǵalam! Dosyń Ibrahım, súıiktiń Muhammedten (s.ǵ.s) qabyl etkenińdeı, menen de qabyl ala gór!» dep sosyn, «Allahý Akbar!», «Lá ıllaha Illalah!» dep aıtylady.
Qurban merekesindegi asa mańyzdy sharanyń biri - Qurban aıt namazy. Aıt namazyn oqý musylmandar úshin ýájip! Bul kúni úlken merekege daıyndalǵandaı musylman jamaǵat aıt namazyna da erteden daıyndalady. Aldymen ǵusyl quıynyp, keıin ádemi, taza kıimin kıip, ústine hosh ıisti seýip, meshitke aıt namazyna qatysady. Bul oryndalýy tıis izgi amaldardyń biri bolyp tabylady. Osy kúni musylman adamnyń kóńili kóterińki, júzi jarqyn bolyp, merekelik kóńilmen júrgeni abzal. Ondaı toıdyń áseri sezilýi úshin sońǵy jyldary Qazaqstan musylmandary dinı basqarmasy da túrli sharalar uıymdastyryp jatyr. Máselen, bul kúnderi meshitter aldyndaǵy alańdarda kıiz úıler tigilip, as berilip, túrli ulttyq oıyndar uıymdastyrylady.
Namazdan keıin qurbandyq shalatyndar sol orynǵa asyqsa, qalǵan jurt, bala-shaǵa «Aıt qutty bolsyn» aıtysyp, merekeleıdi. Aıt kúnderi kez kelgen adam meılinshe kóterińki kóńilde bolyp, jyly júzde júrýi, renishken adamyna keshirimdi bolyp, tanystarynyń da kóńilin aýlaýy kerek. Aıt kúni naýqastanǵan kisilerdiń kóńilin surap, olarǵa arnaıy soǵý, jetim-jesirge qol ushyn berý, muqtaj jandarǵa da aıttyń sharapatyn sezdirý meılinshe saýapty is. Bunymen qosa, áke-sheshesiniń, týǵan týystary men baýyrlarynyń úıin aralap, syı-sııapat úlestirý de quptalady.
Aıt merekesinde bundaı ıgi amaldar jasaý adamnyń bir-birine degen jylylyǵyn arttyryp, syılastyqtaryn jaqsarta túsedi. Imandylyqtyń artýyna da septigin tıgizedi. Túptep kelgende, ımannyń ózi meıirimdilik, izgilik pen ortadaǵy berekelikti bildirip, qoǵamnyń uıytqysyna aınalatyn sharapatty minezdilikti de ańǵartady. Sondyqtan da, qoǵamda Qurban aıt sekildi izgilik pen meıirim merekesiniń qadirin arttyrýǵa barsha azamattar at salysqany ıgi. Ulyq merekeni nasıhattaý, qurban shalý dástúrin jandandyryp, qoǵamdaǵy qaıyrymdylyq sharalaryn keńinen uıymdastyrý - ıslam dinindegi mańyzdy mindet. Buny árbir musylman balasynyń sanasyna sińire bergen abzalyraq.
Ulyq merekemiz qutty bolsyn qadirli jamaǵat!
