«Kýnstkameradaǵy bas súıek Keıkiniki me?» - baspasózge sholý
***
«Egemen Qazaqstan» gazetiniń jazýynsha, Ońtústik Qazaqstan oblysyndaǵy Saıram aýdanynda, Qudaıǵa shúkir, qazyna-qarııalar jeterlik. Aralarynda uzaq jasap, ǵasyrdan astam ǵumyr keshkenderi de bar.
«Japonııada nemese Úndistanda uzaq jasaǵan qarııalar týraly oqyp, bilip jatsaq, «Apyr-aı, á» dep tamsanyp jatamyz. Áıtse de, ózimizdegi qarttar jóninde tym sırek jazatynymyz ras. Osy aýdandaǵy Kólkent aýylynda turatyn Aıymkúl Dúısebaeva ájemiz búginde 111 jastan asyp, aımaqtaǵy uzaq jasaýshylardyń kóshin bastap tur. Jibek joly aýylynda ǵumyr keship jatqan Jumaqyz Qydyrbaeva ájemiz sáýir aıynda 103 jasqa tolǵaly otyr. Al, aqsýkenttik Tájigúl Nyshantaeva ájemiz bolsa, 102-ge aıaq basty. Qarabulaq aýylynda turatyn Toty Nııazova ájemiz de 100-den asty. Búginde olardyń úrim-butaqtarynyń ózi bir qaýym elge aınalǵan.
Biz tek 100-den asqan ájelerimizdi ǵana tilge tıek etip otyrmyz. Áıtpese, Saıram topyraǵynda týyp, 90 jasaǵan qazyna-qarııalar ondap sanalady. Bir qyzyǵy, osy uzaq jasaǵan ájelerimiz naýryzdyń 20-synda ótetin Parlament Májilisi men jergilikti máslıhattar depýtattaryn saılaýǵa qatysýǵa qushtarlyq tanytyp otyrǵandary kimdi bolmasyn qyzyqtyrary anyq. Burynǵylar «Kúlseń, kárige kúl» deýshi edi, al ájelerimizdiń bul áreketteri naǵyz úlgi tutatyn qasıet emes pe?!»,-dep jazady basylym. Bul jaıynda «Ǵasyrdan asqan ǵumyrlar» atty materıalda berilgen.
Bas basylymda «Qanquıly qyrǵyn kimge kerek?» degen kólemdi maqala jarııalandy. Qazirgi ýaqytta oń men solyn aıyra almaıtyn adam bolýy múmkin be? Joq, dersiz. Al jaman men jaqsyny aıyra almaıtyn adamdar kezdese me? Bul suraqqa oılanaryńyz sózsiz, endi. Sebebi, jaqsyny da, jamandy da ózinshe uǵatyndar kóbeıip ketti. Sondyqtan, áńgimeniń toq eterin aıtqanda, beıbit joldan taıyp, qasiret pen qaterdi tóndiretin adamdar amalyn qaı qatarǵa qosar edińiz? Árıne, biz úshin ol jamandyq joly ekendigi belgili. Biraq bireýler muny ózderine durys jol dep tandaıdy.
«Áıtkenmen, bireýge zorlyq-zombylyq jasaý, oǵan kúshtep óz múddesin tanytý órkenıetti elderde durystyqqa balanbaıdy. Alaıda, osy joldyń durys emes ekenin, onyń beıbit elge qater týdyryp, jamandyq týǵyzý ekenin qaıtip, qalaı dáleldep túsindirýge bolady? Mine, bizdiń búgingi aıtar oı maqsatymyz osy edi.
Iá, «Aýrý qalsa da, ádet qalmaıdy» degendeı, teris aǵymǵa arbalǵan adamdar amaly asqynyp bara jatqanyn qazir jasyra almaısyz. Bul óte qaýipti qater bolyp tur. Óıtkeni, búginde teris aǵymǵa túsken jandardyń salǵan zardaby tórtkil dúnıeni alańdatyp otyrǵany aıdaı anyq. Árıne, bulardan saq bolý, lańkestik pıǵyldan arylý máselesi týraly aldyńǵy maqalalarymyzda da jazǵan edik. Degenmen, qazirgi tańda adamzat úshin eń qaýipti qater terrorıstik uıymdardyń beıkúná jandardyń basyna tóndirip turǵan ólsheýsiz qasireti bolyp tur. Árini aıtpaǵanda, byltyrǵy jyldyń ózinde beıbit elderde álemdi dúr silkindirgen birneshe jarylystar boldy. Lańkesterdiń qanquıly áreketteri adamdy adamdar óz qolymen qyratyn qaterli qyrǵyn boı kótergenin naqty kórsetti. Mundaı soraqylyqtar nelikten bolyp jatyr? Nege adamdar mundaı áreketke barady? Imandylyq jaǵynan alǵanda olardyń osy joly durys baǵyt pa? Bul adamzatty qaıda aparady? Olardyń qolynan beıbit adamdardyń qyrylýy kimge kerek?»,-dep jazady maqala avtory.
* * *
«Aıqyn» gazetiniń jazýynsha, búgingi urpaq 1916 jyly bolǵan kóterilis týraly, ony uıymdastyrýshy batyrlar jaıynda tolyq bile bermeıdi. Osy kóterilistiń dańqty qolbasshylarynyń biri - ataqty mergen Keıki batyr óz eli úshin basyn báıgege tikkendigi belgili.
«Batyrdy qyzyl ásker aıýandyqpen óltirip, eki qoly men basyn kesip alǵan. Batyr babamyzdyń basy áli kúnge Sankt-Peterborda saqtaýly tur. Buny QR Syrtqy ister mınıstrliginiń suraýyna oraı 1995 jyly Reseı Syrtqy ister mınıstrligi de jaýap hatynda rastaǵan. Jalpy, Keıki batyrdyń bas súıegin týǵan eline aldyrý máselesi kópten aıtylsa da nátıje shyqqan emes. Degenmen, Ult-azattyq kóterilistiń júz jyldyǵyna oraı batyrdyń basyn qaıtaryp, týǵan jerine jerleý máselesin Úkimet qolǵa alsa ıgi». Cenator Serik Aqylbaı Joǵary palatanyń jalpy otyrysynda Keıki batyrdyń bas súıegin qaıtarýdy surap, premer-mınıstr atyna osyndaı saýal joldady»,-dep jazady maqala avtory. Sondyqtan zertteý málimetterine súıene otyryp jazylǵan derekter jaıynda bilgińiz kelse, onda «Kýnstkameradaǵy bas súıek Keıkiniki me?» atty maqalany tolyq oqyp shyǵyńyz.
Osy basylymda «Jaýyngerlerdiń sapta júrýine ózgertýler engizildi» degen materıal berilgen.
Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti, Bas Qolbasshy Nursultan Nazarbaevtyń Jarlyǵy boıynsha 2007 jyldyń 5 shildesinde qabyldanǵan «Qazaqstan Respýblıkasy áskerı kúshteriniń jáne qarýly kúshterdiń jalpy áskerı jarǵysyn bekitý» jónindegi №364 Jarlyǵyna (Jarlyqqa osy jyldyń 2 aqpanynda qol qoıyldy) birqatar ózgerister engizildi. Osy Jarlyqqa engizilgen ózgeristerge sáıkes budan bylaı sapta júrýshi áskerı qyzmetkerler adym qarqynyn anaǵurlym báseńdetpek. Zaman talabyna saı ózgeris engizilip, jańadan qabyldanǵan qujatta «Qazaqstan Respýblıkasy áskerı kúshteriniń jáne qarýly kúshterdiń jalpy áskerı saptyq jarǵysynda joǵaryda atap kórsetilgen Jarlyq negizinde ózgerister paıda bolady. Adymnyń qarqyny mınýtyna 95-105 bolýy tıis. Al qadym uzyndyǵy 60-70 santımer» dep jazylǵan. Sóıtip, osy qujatqa engizilgen ózgeristerge sáıkes áskerı qyzmetkerler men jaýyngerler sap túzep júrgende adym qarqynyn anaǵurlym báseńdetpek. Jańa ereje resmı jarııalymnan soń on kún ótkende kúshine enedi.
Eske sala ketsek, buǵan deıin áskerı qyzmetkerler men jaýyngerler saptyq jarǵyǵa saı mınýtyna 110-120 qadam basyp, qadamnyń uzyndyǵy 70-80 santımetr bolǵan.
Sonymen qatar jańartylǵan Jarlyqta saptyq qadam basý kezinde aıaqty jerden alǵa qaraı 10-15 santımetr kóterý qajettigi jarııa etildi. Al qazirgi kúni bul ólshem 15-20 santımetr. Mamandardyń pikirinshe, bul ózgeris «Ornyńda qadam bas!» komandasyn oryndaý kezinde de qoldanylady. Dál osy komandany áskerı qyzmetker aıaqty jerden 10-15 santımetrge deıin kóterip-túsirip iske asyratyn bolady. Al qazirgi kúni jaýyngerler aıaqtaryn jerden 15-20 santımetrge deıin alshaqtatyp kóterýde. Qazaqstan Qaýipsizdik qorǵanys keńesi jáne áskerı qaýipsizdik bóliminiń habarlaýynsha, ózgeris engizilgen jańa Jarlyq negizinde ishki qyzmet, garnızondyq jáne qaraýyl qyzmetteriniń jarǵysyna da ózgerister engiziletin bolady.
***
«Ana tili» gazetiniń sońǵy sanynda «Baıanaýyl eskertkishteri qorǵaýǵa alyndy» degen maqala berilgen.«Gazetimizdiń №49-50 (10-14 jeltoqsan) 2015 jyly shyqqan sanynda jazýshy, áleýmettanýshy Asqar Sársenbaıdyń «Baıanaýyldaǵy tas músinder qashanǵy qorǵaýsyz qalady» degen maqalasy jaryqqa shyqqan bolatyn. Avtor maqalasynda Pavlodar oblysy, Baıanaýyl ólkesindegi eskertkishterdi memleket qamqoryna alý kerektigi jaıynda óz usynystaryn bildirgen edi. Osyǵan oraı Baıanaýyl aýdanynyń ákimi Nurlan Kúljannan jaýap keldi. Aýdan basshysy hat avtorynyń el patrıoty, ólketanýshy retinde jáne tulǵalarǵa arnalǵan tarıhı-mádenı eskertkishterdiń saqtalýyna, olardyń jas urpaqty tárbıeleýdegi jáne rýhanı saladaǵy zor mańyzyn eskere otyryp, oǵan beıjaı qaramaı janashyrlyqpen jazǵan maqalasyn quptaı otyra rızashylyǵyn bildiripti»,-dep jazady basylym.
