Kún saıyn 560 metr tereńdiktegi shahtaǵa túsemiz– kenshimen suhbat
Jalpy bul kásibı mereke tek Qazaqstanda ǵana emes, burynǵy KSRO-nyń quramynda bolǵan basqa elderde, atap aıtsaq, Ýkraınada, Belarýste, Estonııada, Reseıde, Qyrǵyzstanda jáne Ózbekstanda atap ótiledi.
Merekeniń shyǵý tarıhy
Qazaqstanda Kenshiler kúni 1948 jyldan bastap toılanyp júr. Buǵan KSRO-daǵy ataqty stahanovshylar qozǵalysy túrtki bolǵan edi. 1935 jyldyń 30 tamyzynan 31 tamyzyna qaraǵan túni shahter Alekseı Stahanov normadaǵy 7 tonnanyń ornyna 102 tonna kómir óndirdi. Keıinnen basqa kenshiler 1935 jyldyń kúzi men 1936 jyldyń basynda eki ret rekordty jańartty. Osydan bastap Keńes Odaǵynda kenshilerdiń kásibı merekesin toılaý ıdeıasy týyndady. Resmı túrde sol jyldardaǵy kómir ónerkásibi mınıstrleriniń usynysy boıynsha 1947 jyly 10 qyrkúıekte tamyz aıynyń sońǵy jeksenbisinde Shahter kúnin atap ótý týraly qaýly shyqty. Alǵash ret mereke 1948 jyly 29 tamyzda toılanǵan edi.
Jalpy kenshiler jer astynan baǵaly paıdaly qazbalardy óndiretinin bilemiz. El ekonomıkasynda olar mańyzdy ról atqarady. Bul – uzaq jáne daıyndyqty qajet etetin qaýipti kásipterdiń biri. Taý-ken ónerkásibi árbir memleket úshin mańyzdy, ásirese Qazaqstan sekildi tabıǵı qazba baılyqtarǵa baı elde tipten ózekti. Sondyqtan Qazaqstanda Kenshiler kúni erekshe iltıpatpen toılanady. Dese de, kóbinese kenshiniń eńbegi kúsh-jigerine, bilimine, jumystyń qıyndyǵyna jáne qaýip-qaterine qaramastan, durys baǵalanbaı jatady. Sondyqtan mereke qarsańynda elimizdegi kenshilerdiń jalpy jaǵdaıyn bilý maqsatynda salada birneshe jyldan beri qyzmet etip júrgen jandarmen tildesýdi jón kórdik.
«Úńgýshi – shahtadaǵy eń qaýipti qyzmettiń biri»
Qazaqstanda ken óndirýshi aımaqtardyń biri retinde Aqtóbe oblysy Hromtaý qalasyndaǵy ken orny aıtylady. Ondaǵy «Qazhrom» TUK» AQ Dóń taý-ken baıytý kombınaty Qazaqstan Táýelsizdiginiń on jyldyǵy atyndaǵy shahtanyń jumysshysy Ismagýl Bajaqanovpen áńgimelestik. Ol atalǵan kombınatta 20 jyldan beri jumys istep keledi. Áńgime barysynda ol atalǵan shahtany sol kezdegi Prezıdent Nursultan Nazarbaevtyń ózi kelip ashqanyn jetkizdi. Kenshiniń aıtýynsha, osy shahtadaǵy jumys daǵdarys jyldarynda da, tipti qazirdiń ózinde halyq úshin birden-bir tabys kózi bolyp otyr.
«1990 jyldardyń sońynda elimizde daǵdarys bolyp, birshama kásiporyn, óndiris oryndary toqtap qalǵan edi ǵoı. Sol jyldary men de jurt sekildi biraz qıyndyqty basymnan ótkerdim. Negizgi mamandyǵym - qurylysshy. Qurylysta biraz jyl jumys istedim. Alaıda joǵaryda aıtyp ótkenimdeı, daǵdarys bolyp, jumys oryndarynyń barlyǵy toqtady. Aqsha joq, jumys joq. Sonda osy taý-ken baıytý kombınatynyń arqasynda janymyzdy saqtap qaldyq. Jumys berdi. Sóıtip búginde bul jerde jumys istep jatqanyma 20 jyldan asty»,-dedi ol.
Óziniń aıtýynsha, qazir shahtanyń jaǵdaıy ashylǵan kezdegiden áldeqaıda jaqsy. «Shahta alǵash ashylǵan kezdegi jaǵdaımen salystyrsaq, árıne, ilgerileýshilik bar. Búgingi tańda áldeqaıda jaqsardy desek bolady. Sońǵy úlgidegi tehnıkalyq qural-jabdyqtarmen jabdyqtalǵan. Qazirgi tańda aqparattyq tehnologııanyń damýyna baılanysty barlyq sala damyp, ózgeriske ushyrap jatyr ǵoı. Biz de qalys qalǵanymyz joq»,-dedi ol aǵynan jarylyp.
Ismagýl qazir brıgadır-úńgýshi bolyp jumys isteıdi. Jalpy bul – shahtadaǵy eń qaýipti qyzmettiń biri. Sebebi birneshe metrge jer astyna túsip qana qoımaı, ondaǵy burǵylaý, qazý sekildi jumystardyń ózi ońaı emes.
«Biz kúndelikti 500-560 metr tereńdikte ornalasqan shahtaǵa túsemiz. Jumystaǵy eń qaýipti jumys – bizdiki, ıaǵnı úńgýshilerdiki. Sebebi biz jerdiń astynda júremiz, burǵylap, qazyp, oǵan qosa qajettiligine qaraı atyp, jarǵan jerlerimizdi biteýimiz qajet. Ashyq qalyp ketýine taǵy bolmaıdy. Sonymen birge brıgadır bolǵandyqtan, qol astymda jumys isteıtin jumysshylardyń qaýipsizdigi, densaýlyǵyna jaýaptymyn. Sondyqtan da bárin qadaǵalaýǵa tyrysamyn. Bir jerde talaı jyl jumys istegennen keıin, onyń ústine jumysymyzdyń basqa mamandyqtarmen salystyrǵanda qaýpi basym bolǵandyqtan, kóp jaǵdaıda bir-birimizdi qoldaýǵa, janymyzdan tabylýǵa daıyn bolyp turamyz»,- dedi maman.
Budan bólek, Ismagýl Bajaqanovtyń aıtýynsha, shahtada jumys isteıtin barlyq maman kúndelikti medıtsınalyq tekseristen ótedi. Olardyń densaýlyǵy – birinshi orynda. «Biz jumysqa kelgende kún saıyn medıtsınalyq tekseristen ótemiz. Óıtkeni jer astyndaǵy aýanyń qysymy bólek. Sol sebepti jumysshylardyń qan qysymy mindetti túrde tekseriledi. Oǵan qosa jalpy densaýlyq jaǵdaıyna qatty mán beriledi. Al jylyna bir tolyqtaı medaıtsınalyq tekseristen ótemiz. Ózimizdiń emhanamyz bar. Ylǵı shýda, shań-tozańnyń ortasynda jumys istegendikten, árıne, densaýlyqqa ońaı emes. Biraq ýaqtyly qaralyp, densaýlyǵymyzdy saqtaýǵa tyrysamyz. Odan soń jumys ornyndaǵy tamaǵymyz da tegin. Jalpy jalaqymyz da jaman emes, únemi bolmaǵanmen, aılyqtyń mólsheri artyp otyrady. Odan keıin keshigý degen nárse joq bizde. Jalaqymyzdy aı saıyn ýaqytyly alyp otyramyz»,-dedi maman.
Budan basqa ol óz sózinde Hromtaý qalasynda tehnıkalyq orta arnaýly oqý orny bar ekenin, sol jerde shahtaǵa qatysty mamandyqtyń bári oqytylatynyn atap ótti. «Bizdiń shahtanyń ózinde úsh myńnan astam adam jumys isteıdi. Al túgel kombınatty alyp qarasaq, jeti myńnan astam jumysshy bar. Búkil Hromtaýdyń turǵyndary osynda qyzmet isteıdi, ıaǵnı halyqty osy kombınat asyrap otyr desek, artyq aıtqandyq emes»,-dep sózin túıindedi.
