Kúltóbe qalashyǵy ıÝNESKO-nyń qyzyǵýshylyǵyn týǵyzyp otyr
Jıynda halyqaralyq sarapshylar, ǵalymdar Qoja Ahmet ıAsaýı kesenesiniń qorǵaý aımaǵynda ornalasqan tarıh jáne mádenıet eskertkishterin saqtaý men tanystyrýdyń negizgi máselelerin talqylady.
Kúltóbe qalashyǵynyń jekelegen nysandaryn konservatsııalaýmen jáne ishinara qalpyna keltirýmen ǵylymı zertteýge erekshe kóńil bólinip, ǵalymdar bul nysandardyń bolashaqta arheologııalyq parktiń ózegi bolatynyna senim bildirdi. Bul óz kezeginde mańyzdy tarıhı kezeńderdiń prızmasy arqyly óńirdiń tarıhy men mádenıetin vızýalızatsııalaýǵa arnalǵan arheologııalyq parkke aınalmaq.
Esterińizge sala keteıik, «Kúltóbe qalashyǵy» ashyq aspan astyndaǵy arheologııalyq murajaı-parkin qurý aıasynda bul nysandy Qazaq ǵylymı-zertteý mádenıet ınstıtýty tabıǵı resýrstardy óndirý jáne óńdeý salasyndaǵy jetekshi álemdik kompanııalardyń biri Eurasian Resources Group-tiń (ERG) qarjylaı qoldaýymen zertteýde.
«Kúltóbe qalashyǵy» jobasynyń ǵylymı jetekshisi Andreı Hazbýlatov
Kıeli shaharda ótken kezekti basqosý jobany júzege asyrý barysyndaǵy tórtinshi keńes bolyp tabylady. Budan buryn Kúltóbe qalashyǵyndaǵy ǵylymı izdenisterdiń aralyq nátıjeleri Bakýdegi Dúnıejúzilik mura komıtetiniń otyrystarynda, Parıjde jáne Túrkistandaǵy ıÝNESKO-nyń Shtab-páterinde talqylanǵan bolatyn. Dóńgelek ústelde jobanyń ǵylymı jetekshisi Andreı Hazbýlatov sarapshylar nazaryna birinshi dalalyq maýsymnyń nátıjelerin jáne «Kúltóbe qalashyǵy»jobasy boıynsha bolashaq josparlaryn usyndy.
«Maǵan nebári bir jyl ishinde jasalǵan jobalyq jumystardyń kólemi áser etti. Ondaǵy tabylǵan dúnıeler men ashylǵan mádenı qabattar Kúltóbeniń tarıh úshin mańyzdylyǵy men aýqymdylyǵyn baǵalaýǵa múmkindik beredi. Munda eń mańyzdysy – bul muraǵa áser etýdi únemi baǵalaý, sondaı-aq obektilerdi keıinnen saýatty túsindirý. Bul jerde eń obektıvti ádis 3D-vızýalızatsııa múmkindigi bolyp tabylady dep oılaımyn», - dedi Ona Vıleıkıs (Ulybrıtanııa).
ıÝNESKO-nyń sarapshysy, Ona Vıleıkıs (Ulybrıtanııa)
Osy rette Ortalyq Azııany zertteý halyqaralyq ınstıtýtynyń dırektory Dmıtrıı Voıakın halyqaralyq sarapshylar tobynyń negizgi mindeti ıÝNESKO – nyń dúnıejúzilik murasynyń kórnekti nysany Qoja Ahmet ıAsaýı kesenesine jaqyn ornalasqan aýqymdy jumystardy barabar baǵalaý bolyp tabylatynyn atap ótti.
«Meni QazǴZI atqarǵan jumystyń barlyq aýqymy tań qaldyrady. Bul jumystar tek biregeı arheologııalyq parkti qurý ǵana emes, týrısterdiń qalyń buqarasyna qyzyqty, sonymen qatar buryn tarıhtyń belgisiz qalǵan, Qazaqstannyń ulttyq tarıhynyń asa mańyzdy tustaryn tereń ǵylymı zertteý turǵysynan da qamtıdy. Qazirgi ýaqytta jobalyq jumystardyń bastapqy kezde qoıylǵan mindetterdiń tabysty oryndalǵanyn, ulttyq jáne halyqaralyq deńgeıde úılestirý deńgeıine qol jetkizýge múmkindik bergenin aıtýǵa bolady», - deıdi D. Voıakın.
Dmıtrıı Voıakın, Ortalyq Azııany zertteý halyqaralyq ınstıtýtynyń dırektory
Dóńgelek ústel barysynda bedeldi halyqaralyq sarapshylar qaýymdastyǵy Kúltóbe qalashyǵynyń arheologııalyq obektilerin áleýetti ǵylymı turǵyda qaıta qurý úshin jobanyń zertteý tobynyń múshesi, belgili sáýletshi, Ózbekstannyń restavratsııalaý ǵylymı - jobalaý ınstıtýtynyń ǵylymı qyzmetkeri Vladımır Artemevty tyńdap, onyń usynǵan jumys jobalaryn talqylady. Atalǵan ǵylymı qyzmetkerdiń pikirinshe, Kúltóbe qalashyǵy tek Qazaqstan úshin ǵana maǵyzdy emes. Munda eki myńjyldyqtaǵy tarıh pen mádenı sabaqtastyqtyǵynyń bolǵanyn kórýge bolady.
«Sáýlet óneriniń bilikti tarıhshysy bola otyryp, men bul nysandy asa qyzyqty eskertkishterdiń biri retinde qarastyramyn. Qalanyń basty nysany – qańly-sarmat kezeńiniń ejelgi tsıtadeliniń aınalasynda birneshe dáýirdiń ishinde biregeı qala qurylysy konstrýktsııalary qalyptasty», - deıdi Vladımır Artemev.
Vladımır Artemev, Ózbekstannyń restavratsııalaý ǵylymı - jobalaý ınstıtýtynyń ǵylymı qyzmetkeri
Kúltóbe qalashyǵy ejelgi ıAssy qalasynyń bir bóligi bolǵandyqtan, ıÝNESKO sarapshylary konservatsııaǵa jáne ishinara qalpyna keltirýge ushyraıtyn nysandardyń tusaýkeserin talqylaýǵa erekshe nazar aýdardy. Olardyń ishinde birneshe ár túrli kezeń nysandarynyń eskızderi – qolónershilerdiń turǵyn úıleri, jer ıelenýshiler, ejelgi saýda kósheleri, sheberhanalar, ishki aýlalar jáne XII-XIX ǵǵ.bekinis qabyrǵalarynyń elementteri bar.
«Tarıhı nysandardy qaıta qurý boıynsha usynylǵan jobalyq materıaldar óte egjeı-tegjeıli jáne ǵylymı turǵyda negizdelgen dep aıtýǵa bolady. Bul - bolashaq arheologııalyq parktiń vırtýaldy týrlaryn qurastyrý úshin tamasha teorııalyq baza»,-dep túsinikteme berdi Pablo Longorııa (Ispanııa).
ıÝNESKO-nyń sarapshysy Pablo Longorııa (Ispanııa)
Sarapshylar toby Kúltóbe qalashyǵynda
Jalpy, Kúltóbe qalashyǵynyń ǵylymı jumystarynyń nátıjeleri men arheologııalyq meńgerýdiń bolashaq josparlary halyqaralyq sarapshylardyń oń baǵasyna ıe boldy. Sarapshylar usynylǵan ǵylymı zertteýlerdiń joǵary sapasyn jáne olardyń áleýetin atap ótti. Qazirgi zamanǵy sandyq tehnologııalar arqyly ejelgi zamandarda bolashaq arheologııalyq parktiń kelýshilerine batýǵa múmkindik beretin, tolyqtyrylǵan shyndyqty odan ári tsıfrly vızýalızatsııalaý úshin ár túrli kezeńdegi ǵylymı qaıta jańartýlardy jobalaý boıynsha jumysty jalǵastyrýdy usyndy. Aldaǵy ýaqytta bul talqylaýdyń nátıjeleri ıÝNESKO-nyń Dúnıejúzilik mura eskertkishine áserin baǵalaý týraly jalpy saraptamalyq esepke enedi dep josparlanyp otyr.
