«Quldar ǵana jalańbas júredi» degen uǵym bolǵan - taqııa tigetin tarazdyq sheber

TARAZ. QazAqparat – Tarazdyń qyz-qyz qaınaǵan bazarynda tolyp turǵan taqııany er adamnyń qolynan shyqty dep kim oılaıdy, sirá? Ádette, tiginshi dese, áıel adam kóz aldymyzǵa elesteıtini taǵy bar. Sondyqtan, taqııa tigetin ismer Meıirjan Asabaev jaıly estigende, «ózi tige qoımas, sol istiń uıymdastyrýshysy, bálkim basshysy bolar» degen de oı keldi. Biraq, Meıirjan Abdýrahmanulynyń tek erler taqııasyn ǵana emes, áıelder men qyz-kelinshekterdiń de bas kıimderin, tipti sáýkelelerin de sánin keltirip, ózi tigetinin estigende, qaıran qaldyq, dep jazady «QazAqparat» tilshisi.

«Meniń atalarym sheber bolǵan, qazaqtyń ulttyq ónerin damytqan. Atam er- toqym, júgen, aýyzdyq syndy at ábzelderin jasaǵan. Іsmerlik maǵan solardan darydy. Negizgi mamandyǵym – ınjener-tehnolog. «Taraz bylǵary aıaq kıim» jaýapkershiligi shekteýli seriktestiginde 25 jyldaı qarapaıym jumysshydan bastap, basshylyq qyzmetke deıingi laýazymda eńbek ettim. Sol aralyqta Keńes Odaǵy tarap, toqyraý jyldary bastaldy. Sosyn qanymda bar nárse bolǵan soń, osy iske táýekel etip, bastap kórgim keldi. Alǵashynda «Muny qaıtesiń, Qytaıdyń arzan taýarlary turǵanda, seniń taqııańdy kim alsyn? Odan da saýdamen aınalys» dep aqyl aıtqandar kóp boldy. Olarǵa men «Qytaı – qazaq emes, bizdiń ulttyq dilimizdi, dinimizdi bilmeıdi» dep jaýap berdim. Shúkir deıin, egemendik alyp, etek-jeńimizdi jıyp, ulttyq qundylyqtarymyzǵa qaıta orala bastadyq. Onymen qosa, ulttyq kıimderge degen qurmetimiz artyp, kóp suranysqa ıe bola bastady», - deıdi ismer.

Onyń bul sóziniń aıqyndyǵyn búginde tiginshige tapsyrys beretinder tek Jambyl oblysynyń ǵana turǵyndary emestiginen-aq baıqadyq. Sheberge sonaý Mańǵystaý, Aqtóbe óńirlerinen, Soltústik, Ońtústik Qazaqstan, Almaty, Qaraǵandy qalalarynan, keıde tipti myń danaǵa deıin arnaıy tapsyrystar túsip turady. Meıirjan Abdýrahmanuly aıyna shamamen 500-ge jýyq bas kıim tigedi.

Tiginshilerdiń aıtýynsha, ulttyq kıim tigý bir bólek, taqııa tigý bir bólek dúnıe. Baıqasańyzdar, ulttyq kıim tigetinderdiń deni bas kıim tige bermeıdi. Sebebi, usaq jumysy kóp, biraz ýaqytty, tózimdilikti talap etedi. Osy oraıda, «Nege qazaqtyń basqa ulttyq kıimderi – shapan, kamzol nemese etik emes, dál osy taqııaǵa tańdaýyńyz tústi?» degen saýal týyndaıdy.

«Erterekte erler de, áıelder de jalańbas júrmegen. Sebebi, sol zamanda «quldar ǵana jalańbas júredi» degen uǵym bolǵan. Berige deıin ata-ájelerimiz jazda da mindetti túrde bas kıim kıip júrgen. «Jetpis jeti aýrýdyń basy – jel» degen atalarymyz bastyń óz temperatýrasy bolatynyn, ony saqtap júrý kerektigin bilgen. Jalańbas júrgen áıel-qyzdarǵa zııan: sóz qýaty, kóz qýaty áser etedi. Shash arqyly denege teris energııa enip, ol únemi álsirep, óz mindetin atqarýdan qalady. Meniń bul kásipti qolǵa alǵan maqsatymnyń biri de osy edi. Ásirese, jastardyń bas kıimge degen qyzyǵýshylyǵyn arttyryp, densaýlyqtaryn saqtaýda úles qosýdy oıladym.

Buryn qyzdarymyz úsh jasynan bastap taqııa, uzatylǵan sátte sáýkele kıse, kelin atanǵannan bastap oramal taǵyp, perzent súıgen soń kımeshek kıgen. Qyzdardyń taqııasy qyzyl, alqyzyl, kúlgin, jasyl tústermen barqyt, qamqa sekildi matadan syryp tigiledi. Ony túrli-tústi monshaq-marjandarmen bezendirýge bolady», - dep jaýap qatty taqııa týraly biletin aqparattarymen bólisken tiginshi.

Baıqaǵanymyz, Meıirjan Asabaevtyń boıynda qazaqylyq basym. Olaı bolmaǵan kúnde qazaqtyń taqııasyn da tikpes edi-aý, sirá. Tarazda alǵash ret «Kórisý» kúni uıymdastyrylǵan keshte ondaǵy barlyq azamattardyń basyna bir-bir taqııadan tartý etýi de onyń ultqa, dástúrge degen súıispenshiligin aıǵaqtap turǵandaı.

Aıta ketsek, 14 naýryzda elimizde bereke-birlik pen yrys-yntymaq merekesi – Kórisý kúni atalyp ótti.

Qasym-Jomart Toqaev qazaqstandyqtardy Amal meıramymen quttyqtady.

Bıyl Mańǵystaýda Amal merekesi halyqaralyq deńgeıde uıymdastyryldy.

Tarıh ǵylymdarynyń kandıdaty, etnograf, Batys Qazaqstan ınnovatsııalyq-tehnologııalyq ýnıversıtetiniń professory Jasqaırat Ernazarov Kórisý kúni týraly oı bólisti.