QSZI sarapshylary Almatyda saıası reformalar nátıjelerin talqylady
ASTANA. KAZINFORM — QR Prezıdenti janyndaǵy QSZI Almaty ókildiginde «Qazaqstandaǵy reformalar: negizgi jetistikter men damý baǵyttary» taqyrybynda KISI GPS: GYLYM. PIKIR. SAYASAT Ulttyq saraptama alańynyń kezekti otyrysy ótti.
Osydan úsh jyl buryn, 2022 jyldyń naýryz aıynda Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev Qazaqstan halqyna Joldaýynda jalpyulttyq referendýmda barsha halyq tarapynan qoldaýǵa ıe bolǵan konstıtýtsııalyq reformalarǵa bastamashylyq jasap, Ulttyq quryltaıdyń qurylǵanyn jarııalaǵan bolatyn.
KISI GPS alańynda jetekshi sarapshylar, saıasattanýshylar, ǵylymı qaýymdastyq jáne qoǵamdyq uıymdardyń ókilderi saıası jańǵyrýdyń negizgi jetistikterin, sońǵy úsh jylda elimizde saıası, ekonomıkalyq jáne áleýmettik reformalar salasynda júrgizilip jatqan júıeli jumystardy talqylady.
Otyrysty ashqan QSZI Almatydaǵy ókildiginiń basshysy Ásel Nazarbetova konstıtýtsııalyq reforma eldiń saıası qurylymyn túbegeıli ózgertkenin atap ótti. Partııalyq jáne saılaý júıesin lıberalızatsııalaý sharalary júzege asyryldy, prezıdenttik ókilettikterdi shekteý qadamdary jasaldy, Parlamenttiń róli kúsheıtildi, Májilis pen máslıhattarǵa bir mandatty okrýgter boıynsha saılaý engizildi, depýtattardyń ókilettikteri aıtarlyqtaı keńeıtildi. Zań ústemdigin qamtamasyz etýdegi mańyzdy qadam – Konstıtýtsııalyq Sot qaıta quryldy, onda azamattarǵa óz quqyqtaryn qorǵaý úshin tikeleı júginý múmkindigi berildi.
— Reformalar memlekettik basqarý júıesine de áser etti: bılikti ortalyqsyzdandyrý júzege asyryldy, jergilikti memlekettik organdardyń ókilettigi keńeıtildi, birneshe deńgeıdegi ákimderdi saılaý engizildi. Sybaılas jemqorlyqqa qarsy kúres jáne áleýmettik ádilettilikti qalpyna keltirý maqsatynda zańsyz jolmen alynǵan múlikti memleket paıdasyna tárkileý týraly norma belgilendi. Sonymen qatar, «halyq únine qulaq asatyn memleket» qaǵıdaty bekitildi, oǵan sáıkes úkimet sheshim qabyldaý kezinde azamattardyń pikirin eskerýge mindetti. Bul memlekettik organdardyń qoǵam aldyndaǵy ashyqtyǵy men jaýapkershiliginiń deńgeıin arttyrady, — dep atap ótti Ásel Nazarbetova.
Almaty Azamattyq alıansynyń tóraǵasy Qaıyrjan Ábdihalyqov 2022 jylǵy maýsymda ótken jalpyhalyqtyq referendýmda konstıtýtsııalyq reforma maquldanǵannan keıin «halyq únine qulaq asatyn memleket» tujyrymdamasyn júzege asyrýdyń belsendi kezeńi bastaldy degen pikir bildirdi. Ony júzege asyrýdyń eń tıimdi jáne ınklıýzıvti quraly Ulttyq quryltaıdyń alańy boldy.
— Ulttyq quryltaıǵa túrli áleýmettik toptar men saıası kózqarastar ókilderiniń qatysýy qoǵamdyq qatynastardyń jańa úlgisinde keń aýqymdy pikirler bolatynyn kórsetti. Quryltaıdyń tórt otyrysynyń eń mańyzdy nátıjesi ózekti áleýmettik máselelerdi sheshýge baǵyttalǵan birqatar zańnyń ázirlenip, qabyldanýy boldy. Atap aıtqanda, bul – Ulttyq quryltaı músheleriniń belsendi azamattyq ustanymy men Memleket basshysynyń tuǵyrly ustanymynyń arqasynda qabyldanǵan turmystyq zorlyq-zombylyqtyń aldyn alý, oıynǵa táýeldilikpen kúres týraly zańdar jáne basqa da zańnamalyq aktiler. Bul memlekettik basqarý júıesi men zań shyǵarý úderisiniń ashyqtyǵynyń kórsetkishi, — dedi Almaty qalasynyń Azamattyq alıansy tóraǵasy.
Almaty qalasy Qoǵamdyq keńesiniń múshesi Beknur Kısykov Parlament Májilisi men máslıhattar saılaýynda majorıtarlyq júıe boıynsha daýys berýdiń engizilýin jáne saılaý organdarynda bir mandatty depýtattardyń paıda bolýyn saıası reformalardyń jarqyn nátıjeleriniń biri retinde atap ótti.
— Buǵan deıin ókildi organdardyń saılaýyna saıası partııalardyń músheleri ǵana qatysa alatyn, bul túbegeıli qate boldy, óıtkeni bul azamattyq qoǵam ókilderiniń keń aýqymyn saıası kúreske qatysý múmkindiginen aıyrdy. Qazir konstıtýtsııalyq reformanyń arqasynda Parlamenttegi bir mandatty depýtattardyń úlesi 30 paıyzdy, al barlyq deńgeıdegi máslıhattardaǵy 90% qurap otyr. Osy jańashyldyq azamattar saıası belsendiligine serpin berdi, — dedi Beknur Kısykov.
«Strategııa» áleýmettik-saıası zertteýler ortalyǵynyń jetekshisi, Ulttyq quryltaıdyń múshesi Gúlmıra Ileýova óz sózinde sońǵy úsh jylda saıası jańǵyrtý baǵytynda aıtarlyqtaı jetistikterge qol jetkizilgenin atap ótti. Rasynda, Qazaqstan qoǵamy Prezıdent Toqaev bastaǵan reformalardyń arqasynda qazir joǵaltqan ýaqyttyń ornyn toltyrýda.
— 2002 jyly men polıak áleýmettanýshylarynyń modernızatsııa úderisin bes kezeń boıynsha qarastyrǵan maqalasyn oqydym. Úderistiń óte mańyzdy bóligi – júıearalyq fazalar. ıAǵnı, reforma men jańǵyrtý týraly aıtatyn bolsaq, onda bul úderis belgili bir logıkaǵa baǵynady, ár kezeń óz ýaqytynda aıaqtalýy kerek. Budan ary bılik pen elıtanyń jaýapkershiligi reformalardy der kezinde júzege asyrýynda bolady, — dep bólisti Gúlmıra Ileýova.
Abaı atyndaǵy QazUPÝ-dyń saıasattaný jáne áleýmettik-fılosofııalyq pánder kafedrasynyń meńgerýshisi Jomart Sımtikov qaıta qurýlardyń mańyzdy bóligi ǵylym salasyndaǵy reformalar, ustazdar men ǵalymdardyń mártebesin kóterý ekenin basa aıtty.
— Qasym-Jomart Toqaev prezıdenttik etken alty jyl ishinde biz bilim jáne ǵylym salasynda aıtarlyqtaı oń ózgeristerge qol jetkizdik – «Pedagog mártebesi týraly» zań qabyldandy, profıldi mekeme bilim jáne ǵylym men joǵary bilim salasyndaǵy mınıstrlikterge bólindi, muǵalimder men ǵalymdardy áleýmettik qoldaý kúsheıtildi. Saıası-quqyqtyq saladaǵy reformalarda da tabysqa qol jetkizildi, biraq, meniń oıymsha, qoǵamda bul týraly jetkilikti aqparat joq. Memleket júrgizip jatqan reformalar men jetistikter týraly halyqtyń habardarlyǵyn arttyrý qajet dep esepteımin, — dep senim bildirdi Jomart Sımtikov.
Sondaı-aq pikirtalasqa qatysýshylar saıası salany odan ári reformalaý boıynsha birqatar usynys pen ıdeıalardy ortaǵa saldy.
Saıası sholýshy Zamır Qarajanov, atap aıtqanda, partııaǵa kirmeıtin kandıdattardyń bir mandatty okrýgter boıynsha ókildi organdarǵa saılaný múmkindigi kommertsııalyq emes uıymdardyń ókilderi men qoǵamdaǵy naqty máselelermen kúndelikti jumys istep, azamattardyń ártúrli sanattaryn qorǵaýdaǵy zańnamalyq olqylyqtardy tereńirek túsinetin azamattyq belsendiler úshin keń múmkindikter ashatynyn atap ótti.
— Osylaısha, aralas majorıtarlyq-proportsıonaldyq júıeni engizý saıasatqa bilikti mamandardyń kelýine yqpal etýi tıis. Degenmen, ókildi organdarǵa saılaý kórsetkendeı, bir mandatty okrýgter boıynsha kóbinese partııalardyń ókilderi saılanady. Osyǵan baılanysty partııalyq kandıdattardyń majorıtarlyq júıe boıynsha saılaýǵa qatysýyn zańnamalyq turǵydan shekteý qajet dep esepteımin. Osy mandattardy azamattyq sektorǵa bereıik, — dedi sarapshy.
Eurasian Center for People Management jobalar jetekshisi Sultanbek Qaıym jýyrda Býrabaıda tórtinshi otyrysy ótken Ulttyq quryltaı jumysynyń qorytyndysyna jeke toqtaldy.
— Ulttyq quryltaı úsh jyl qatarynan ótkizilýde, onda qoǵamdyq damý men qoǵamdyq sanany jańǵyrtý mańyzdy tezısterdiń biri bolyp qala beredi. Bıylǵy jyly maǵan bolashaq ulttyń irgetasy retinde alynǵan úsh qasıet erekshe unady: qaısarlyq, mádenıettilik jáne beıimdelgishtik, — dedi sarapshy.
KISI GPS: GYLYM. PIKIR. SAYASAT ulttyq saraptama alańynyń otyrysy sońynda QR Prezıdenti janyndaǵy QSZI Saıası zertteýler bóliminiń basshysy Janar Sanhaeva sarapshylardy Aımaqtyq sarapshylar keńesi, Jas sarapshylardy qoldaý baǵdarlamasy jáne Óńirlermen jumys jónindegi bóliminiń qyzmeti aıasynda yntymaqtastyqqa shaqyrdy.
Eske salsaq, 14 naýryzda Býrabaıda Ulttyq quryltaıdyń IV otyrysy ótti. Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaevtyń Ulttyq quryltaıda sóılegen sózimen silteme arqyly ótip, tanysýǵa bolady.