Krıptovalıýtanyń «sur» aımaqtan shyǵýyna 2 jyl ketýi múmkin — AHQO
ASTANA. KAZINFORM — Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev tsıfrlyq aktıvterdiń jan-jaqty zańdy aınalymy úshin ınfraqurylymdardy damytýdy tapsyrǵan bolatyn. Osyǵan oraı Kazinform elimizde jumys istep turǵan krıptonaryqtyń erekshelikterin zerdelep kórgen edi.
Kóleńkedegi naryq
Elimizde tsıfrlyq aktıvtermen jumys isteýge ruqsaty bar 12 krıptobırja tirkelgen. Tsıfrlyq aktıvter bırjasyna qoıylatyn talaptar jáne olardy lıtsenzııalaý tártibi «Astana» halyqaralyq qarjy ortalyǵynyń aktilerimen aıqyndalady. Zańǵa sáıkes, AHQO aımaǵyn qospaǵanda Qazaqstan aýmaǵynda tapshy tsıfrlyq aktıvterdi shyǵarýǵa jáne aınalymǵa engizýge tyıym salynǵan. Prezıdent Úkimettiń keńeıtilgen otyrysynda resmı derekke sáıkes qazaqstandyq krıptoınvestorlardyń tek 5 paıyzy ǵana zańdy, al qalǵandary «sur» aımaqta jumys isteıtindigin aıtqan edi.
QR Ulttyq blokcheın qaýymdastyǵynyń basshysy Dáýren Qarashev Qazaqstandaǵy tsıfrlyq aktıvterdiń jalǵyz aınalymy AHQO aýmaǵynda ǵana júzege asyrylýy múmkin ekenin atap ótti.
— 2023 jyly zańdy aınalym kólemi nebári 350 mln dollar boldy. Alaıda 2023 jylǵy tsıfrlyq aktıvterdiń jalpy aınalymy 4,1 mlrd (resmı jáne kóleńkeli — red.) bolǵan edi, — dedi sarapshy.
Onyń esepteýinshe, mundaı jaǵdaıda tsıfrlyq aktıvter aınalymynyń 97 paıyzǵa jýyǵy «sur» aımaqta júzege asyrylady.
Tsıfrlyq damý, ınnovatsııalar jáne aeroǵarysh ónerkásibi mınıstrliginiń deregine qaraǵanda, «Qazaqstan Respýblıkasyndaǵy tsıfrlyq aktıvter týraly» Zańnyń qabyldanýy elde tsıfrlyq aktıvterdiń zańdy naryǵynyń paıda bolýyna yqpal etip, olardyń aınalymy úshin quqyqtyq negiz qalyptastyrdy.
— Sarapshylar júrgizgen taldaýǵa sáıkes, shyndyǵynda Qazaqstanda tsıfrlyq aktıvterdiń kóleńkeli aınalymy bar. Kóleńkeli aınalym úlesin azaıtý úshin halyqaralyq standarttarǵa sáıkes tsıfrlyq aktıvter naryǵyn retteýdi qamtamasyz etetin normatıvtik-quqyqtyq baza jetildirilip jatyr. Іske asyrylyp jatqan sharalar aıasynda ınfraqurylymdy keńeıtý, qarjy ınstıtýttarymen yqpaldastyqty damytý jáne paıdalanýshylarǵa zańdy alańda jumys isteýdiń barlyq artyqshylyǵyn alýǵa múmkindik beretin tetikterdi engizý josparlanǵan. Osy máselelerdi retteý úshin paıdalanýshylardy táýekelge baǵdarlanǵan tásil qoldana otyryp, jergilikti platformalarǵa aýystyrý arqyly zańdastyrý usynylady, — delingen mınıstrliktiń Kazinform resmı saýalyna bergen jaýabynda.
AHQO-nyń túsindirýinshe, úıdegi lıtsenzııalanǵan krıptobırjalardaǵy tsıfrlyq aktıvter aınalymyn oqshaýlaýdyń sátti protsesi fıat arnalarynyń tıimdi jumysy, ekinshi deńgeıdegi bankter tarapynan belsendi qoldaý, sondaı-aq naryqqa bastapqy kirý úshin aýyr talaptardy alyp tasý kezde ǵana múmkin bolmaq.
AHQO «sur» aımaqtan retteletin keńistikke kóshý protsesi eki jylǵa deıin sozylýy múmkin ekenin atap ótti. Bul merzim Qazaqstannyń retteletin tsıfrlyq aktıvter naryǵyna kele otyryp, jahandyq krıptobırjalardy ózine qabyldaıtyn klıentterdi oqshaýlaý jónindegi jahandyq oıynshylar mindettemelerin iske asyrý merzimin qamtıdy. Vedomstvo mamandarynyń boljamynsha, QR rezıdentteriniń qatysýymen «sur» jáne tsıfrlyq aktıvterdiń retteletin aınalymynyń aǵymdaǵy araqatynasy — shamamen 85:15.
Krıptovalıýta ınfraqurylymy qandaı bolmaq?
Qasym-Jomart Toqaev Qazaqstannyń krıptovalıýta ınfraqurylymyn jedel keńeıtýge shaqyrdy. AHQO Kazinform saýalyna oraı jańa ortalyq qurý josparlanbaǵanyn jáne Prezıdenttiń barlyq tapsyrmasy Qazaqstannyń negizgi jáne AHQO-nyń arnaıy quzyretiniń qoldanystaǵy rejımi aıasynda iske asyrylatynyn atap ótedi.
— Qazir AHQO tolyǵymen «qolma-qol aqshasyz» quzyret sanalady. Bul retteletin tsıfrlyq aktıvter naryǵyna kirýdi tek ekinshi deńgeıdegi bankter arqyly ǵana múmkin etedi. Infraqurylym QR Ulttyq banki retteıtin, qolma-qol aqsha qarajatymen jumys isteýge jáne Qazaqstannyń búkil aýmaǵynda jeke tulǵalarǵa aıyrbastaý operatsııalary boıynsha qyzmetter kórsetýge ýákiletti krıpto aıyrbastaýshylar ınstıtýtyn engizý esebinen damı alady. Bul rette, jeke jáne zańdy tulǵalar úshin tsıfrlyq aktıvterdiń uıymdastyrylǵan saýdasy tek tsıfrlyq aktıvterdiń lıtsenzııalanǵan bırjalary arqyly júzege asyrylýy tıis, — dep túsindirdi AHQO.
Biraq tsıfrlyq aktıvter salasyndaǵy ýákiletti organ — Tsıfrlyq damý, ınnovatsııalar jáne aeroǵarysh ónerkásibi mınıstrligi AHQO-dan tys tsıfrlyq aktıvter ekojúıesin keńeıtý jospary týraly málimdedi.
— AHQO-ǵa uqsas jańa ortalyq qurýǵa qatysty aıtar bolsaq, qazirgi ýaqytta «Astana» halyqaralyq qarjy ortalyǵynyń sheginen tys tsıfrlyq aktıvterdiń ekojúıesin keńeıtý qarastyrylyp jatyr. Bul Qazaqstannyń jahandyq naryqtaǵy básekege qabilettiligin qamtamasyz etedi. Jumystyń mańyzdy baǵyty — Qazaqstan Respýblıkasynyń búkil aýmaǵynda tsıfrlyq aktıvter aınalymyn zańdastyrý. Bul naryqtyń barlyq qatysýshysy úshin biryńǵaı ashyq erejeler jasaýǵa, kóleńkeli aınalym úlesin azaıtýǵa múmkindik beredi jáne eldiń tsıfrlyq ekonomıkasyna kóbirek ınvestorlar tarta alady, — delingen Tsıfrlyq damý mınıstrliginiń Kazinform saýalyna bergen jaýabynda.
Sondaı-aq, vedomstvo naryqtyń jańa qatysýshylaryn lıtsenzııalaý, krıpto aıyrbastaýshylar men krıptomattar úshin quqyqtyq óristi keńeıtý, qarjy ınstıtýttarymen yqpaldastyqty damytý josparlanyp otyrǵanyn alǵa tartady.
Zańdy ózgertý qajet pe?
Qazaqstandaǵy biryńǵaı krıptovalıýta naryǵy úshin tsıfrlyq aktıvter qyzmetteriniń retteletin naryǵyna kirýdi keńeıtý jáne ońaılatý qajet ekeni anyq.
AHQO eger Ulttyq bank retteletin krıpto aıyrbastaýshylar jelisin damytatyn bolsa, onda «sur» qolma-qol aqsha naryǵy retteletin qolma-qol aqshasyz tsıfrlyq aktıvter naryǵyna erkin aǵyla alatynyn atap ótti.
— Infraqurylym QR Ulttyq banki retteıtin krıpto aıyrbastaýshylar esebinen damytylady. Olar qolma-qol aqshamen jumys isteýge jáne elimizdiń búkil aýmaǵynda jeke tulǵalarǵa aıyrbastaý operatsııalary boıynsha qyzmetter kórsetýge ókiletti bolady. Retteletin naryqtaǵy krıptoınvestorlar sanyn arttyrý úshin tsıfrlyq aktıvter saýdasyna arnalǵan alańdar sanyn tepe-teń ulǵaıtý kerek emes. Qolma-qol aqshamen jumys isteı alatyn krıpto aıyrbastaýshylar úshin retteý rejımin qurý jáne krıpto aıyrbastaýshylar, EDB jáne lıtsenzııalanǵan tsıfrlyq aktıvter bırjalary arasynda ózara is-qımyl ornatý qajet, — dep túsindiredi vedomstvo.
Qazaqstan Ulttyq blokcheın qaýymdastyǵynyń basshysy Dáýren Qarashev qolda bar barlyq zańnamalyq baza jetkilikti dep sanaıdy. Biraq másele ony qoldanýda bolyp tur. Onyń aıtýynsha, Qazaqstandaǵy krıptovalıýta ındýstrııasyn retteıtin AHQO aktileri EO-nyń ózge de ozyq elderiniń — Markets in Crypto-Assets Regulation (MiCA) aktilerine sáıkes keledi.
— Túptep kelgende bizde BAÁ quzyretin qaıtalaıtyn zańdy platforma bar. Mysaly, Dýbaı — álemniń krıptovalıýta astanasy. Krıpto ınstıtýttardy retteý jáne damytý turǵysynan ol eń qolaıly oryn dep tanyldy. Damyǵan elderdegi barlyq rettegish bizde de bar ekenin eskere otyryp, jańa eshteńe oılap tabýdyń qajeti joq. Másele tek basqarýshylarda ǵana, — dep atap ótti sarapshy.
Onyń aıtýynsha, resmı krıptovalıýtalar kóbine kóleńkeli naryqtan utylyp jatady. Óıtkeni sońǵysy salyq tólemeıdi. Sondyqtan eldegi krıptovalıýta naryǵyna senip tapsyrylǵandardyń jaýapkershiligi týraly másele qoıý kerek.
Tsıfrlyq aktıvterdiń zańdy aınalymy qalaı keńeıtilmek?
Qazaqstanda lıtsenzııalanǵan krıptobırjalardan tolyq retteýshi rejımde BN KZ Technologies Limited (Binance Kazakhstan), Bybit Limited, al retteýshi qumsalǵysh rejıminde (eksperımenttik quqyqtyq rejım, FinTech Lab) ATAIX Eurasia, CaspianEx, Delta DA, Biteeu Eurasia, BigOne Investment, Swiftex.io, Neyco jáne Whitebit bırjalary jumys istep tur.
Qazaqstandyqtar krıptovalıýtalarmen saýda jasaýǵa quqyly, biraq AHQO retteýshisiniń lıtsenzııasy bar krıptobırjalarda ǵana. Sarapshylar ınvestorlarǵa aldymen bırjanyń lıtsenzııalyq mártebesin tekserýge, krıptovalıýtalardy satyp alý kezinde lıtsenzııasy joq deldaldardyń qyzmetterin paıdalanbaýǵa keńes beredi.
— Qazirdiń ózinde AHQO quzyretine birqatar iri jahandyq krıptobırja kelip, lıtsenzııa aldy. Olardyń keıbireýleri operatsııalyq qyzmetti iske qosty ári azamattarǵa Binance jáne Bybit sııaqty jahandyq negizgi platformalardaǵy bırjalardy qosa alǵanda krıptovalıýtalardyń erkin saýdasyn usynady. Provaıderlerdiń endi bir bóligi áli de operatsııalyq protsesterdi jolǵa qoıyp, kommertsııalyq banktermen yqpaldasý protsesinde, — dedi AHQO.
Bul rette, naryqty retteý úshin aýmaqtaǵy tsıfrlyq aktıvterdiń «aınalymyna tyıym salý» tujyrymdamasynan tsıfrlyq aktıvterdiń «aınalymyna ruqsat berý» tujyrymdamasyna, biraq tsıfrlyq aktıvter qyzmetteriniń lıtsenzııalanǵan provaıderleri arqyly ǵana kóshý usynylady. Alaıda, jańa tujyrymdamaǵa kóshýdiń naqty kezeńderi áli belgisiz.
AHQO-nyń atap ótýinshe, tsıfrlyq aktıvter qyzmetteriniń provaıderlerine klıentterdi «bólshek» jáne «kásibı» sanattarǵa bólý mindeti júkteledi. Bul klıentterdiń belgili bir sanaty úshin qoljetimdi ónimder jelisin jáne qoljetimdi operatsııalarǵa lımıtterdi aldyn ala aıqyndaıtyn bolady.
AHQO «qolma-qol aqshasyz» quzyret sanala otyryp, tsıfrlyq aktıvterdiń retteletin naryǵyna ekinshi deńgeıli bankter jáne bolashaqta retteletin krıpto aıyrbastaýshylar arqyly ǵana kirýge múmkindik beredi. Ulttyq bank retteıtin krıpto aıyrbastaýshylardyń qolma-qol aqshamen jumys isteı alýy jáne Qazaqstan boıynsha jeke tulǵalarǵa aıyrbastaý operatsııalary boıynsha qyzmetter kórsete bilýi tıis.
AHQO bolashaqta qolma-qol aqsha qarajatymen jumys isteı alatyn, krıpto aıyrbastaýshylar, EDB jáne lıtsenzııalanǵan tsıfrlyq aktıvter bırjalary arasyndaǵy ózara is-qımyldy jolǵa qoıa alatyn krıpto aıyrbastaýshylar úshin retteý rejımin qurýdy usynyp otyr.
Buǵan deıin Qazaqstan Ulttyq banki «Qazaqstanda tsıfrlyq aktıvterdi retteýdiń modelin qalyptastyrý úshin ártúrli elderdegi qarjy retteýshileriniń krıptoaktıvter naryǵyn retteý tásilderin taldaý» taqyrybynda zertteý usynǵanyn jazǵan edik.