QR Joǵarǵy Soty 9 aıy boıynsha júrgizgen sot tóreligi jumysyn qorytyndylady
Joǵarǵy Sot Tóraǵasy aralyq jalpy otyrysty ashyp, Dúnıejúzilik ekonomıkalyq forýmnyń jasap otyrǵan Básekeg qabiletti elderdiń reıtıngisinde Qazaqstan ótken jylmen salystyrǵanda óziniń kórsetkishin birshama satyǵa kóterip 4,4 ortasha upaımen 50-shi orynǵa ıe bolǵandyǵyn aıtty.
«Qazaqstan damyǵan 50 eldiń tizimine endi, bul Dúnıejúzilik ekonomıkalyq forým syndy bedeldi uıymnyń bizge bergen ádil baǵasy», - dedi B.Beknazarov. Bizdiń bolashaqtaǵy maqsatymyz dúnıe júzindegi básekege qabiletti, aldyńǵy qatarly 30 eldiń tizimine ený jáne biz bul úshin bar kúsh-jigerimizdi aıamaımyz. Mundaı talapty bizge Elbasymyz Nursultan Nazarbaev óziniń ótken jylǵy 14 jeltoqsandaǵy Joldaýynda qoıǵan bolatyn.
Joǵarǵy Sottyń Tóraǵasy Qazaqstannyń «Sot táýelsizdigi» ındıkatory boıynsha óziniń baǵytyn birshama jaqsartqanyn qýanyshpen jetkizdi. Elbasymyz aǵymdaǵy jyldyń 30 qańtarynda quqyq qorǵaý organdary basshylarymen ótkizgen jınalysta 2012 jyly Qazaqstannyń sot júıesi básekege qabilettiliktiń biryńǵaı ındeksiniń júrgizilgen reıtınginde óz kórsetkishteri boıynsha 111 orynnan 94 orynǵa kóterilgendigin atap kórsetken edi. Mine biz úshin taǵy da jaǵymdy jańalyq oryn alyp otyr.
Dúnıejúzilik ekonomıkalyq forýmnyń 2013 jylǵy saraptamalyq esebinde «Sottardyń táýelsizdigi» faktory boıynsha Qazaqstan 88 orynǵa ıe boldy.
«Biz óz kórsetkishimizdi 6 satyǵa kóterdik, bul óte úlken jetistik», - dedi B.Beknazarov. QR JS strategııalyq jospary boıynsha biz mundaı kórsetkishke 2015 jyly ǵana jetýimiz kerek bolatyn. Biz endi alańdamaı, tek senimdi túrde alǵa umtylýymyz qajet. Mine, 2013 jyldyń 9 aıynyń qorytyndy jınalysynyń jumysyn osy jaǵymdy jańalyqpen bastaǵym kelip otyr. Óıtkeni, osy jyl biz úshin aýyr ári qaýyrt jáne tabandy eńbekti talap etken jyl boldy,- dedi B.Ábdihanuly.
Aǵymdaǵy jyldyń 9 aıynda aýdandyq jáne oǵan teńestirilgen sottarǵa 824 493 ótinish pen is túsken, bul 2012 jylmen salystyrǵanda 80 192 (10,8%) iske artqan. 710 128 is aıaqtalǵan, bul ótken jyldyń osy kezeńimen salystyrǵanda 11,1 % iske artyq.
Barlyǵy 35 394 qylmystyq is óndirispen aıaqtalǵan, bul ótken jylǵy kórsetkishpen salystyrǵanda 12,2% joǵary. Úkim shyǵarýmen 15 993 is aıaqtalǵan, bul ótken jylmen salystyrǵanda 2966 iske artqan.
Qosymsha tergeýge 338 is jiberilgen, al 2012 jyldyń 9 aıymen salystyrǵanda 21 iske artyq bolǵan.
Barlyǵy 19855 adam sottalǵan. Bas bostandyǵynan aıyrylǵan sottalýshylardyń sany ótken jyldyń osy kezeńimen salystyrǵanda 6,5 % artqan, ıaǵnı 7 769 adamdy quraǵan (2012 jyldyń 9 aıy boıynsha-7 293).
Sonymen qatar, 2013 jyly bas bostandyǵynan aıyrylǵandardyń sanyn jalpy sottalǵandardyń sanymen salystyrǵanda 4,7 % kemigen, ıaǵnı sottalǵandardyń jalpy sanynan 39,1 % quraǵan.
Respýblıka sottary 9 aıdyń ishinde 380 adamǵa qatysty isterdi aqtaǵan. Bul ótken jyldyń osy kezeńimen salystyrǵanda 116 adamǵa artqan.
15930 qylmystyq is qysqarǵan, ıaǵnı 2012 jyldyń 9 aıymen salystyrǵanda 399 iske artqan.
«17973 adamǵa qatysty qylmystyq is qysqarǵan. Bul ótken jylmen salystyrǵanda 150 adamǵa artqan, - dep statıstıkalyq aqparatty alǵa artty B. Beknazarov. - Bul degenimiz medıatsııa ınstıtýtynyń jumys isteı bastaǵanyn kórsetedi, ıaǵnı zańmen kózdelgen balamaly jazany qoldaný arqyly sottalýshy tulǵalardy jáne túrmedegi adamdardyń sanyn azaıtýǵa múmkindik beredi».
Joǵary turǵan sot satylarymen (apellıatsııalyq, kassatsııalyq, qadaǵalaý) aýdandyq sottardyń shyǵarǵan 1759 (4,6%) úkiminiń kúshi joıylǵan jáne ózgertilgen, ıaǵnı ótken jyldyń osy kezeńimen salystyrǵanda (2,8%) 1,8 % artqan.
2013 jyldyń 9 aıynda alqa bılerdiń qatysýymen qaralǵan sot isteriniń sany 2012 jylmen salystyrǵanda 222 - dan 163 - ke deıin qysqarǵan.
Statıstıkalyq málimetterge sáıkes, protseske qatysýshylarmen azamattyq ister boıynsha 90 %, ákimshilik is boıynsha 98 % jáne qylmystyq is boıynsha 84 % sot aktileri shaǵymdalmaǵan jáne zańdy ári ádiletti dep qabyldanyp, shaǵym berilmegen. Sondyqtan jergilikti sottardyń 99,5 % sot aktileri ózgerissiz qalǵan.
Sottarda sóz buıdalyqty joıý úshin qatań sharalar qabyldanǵan.
«Bul baǵyttaǵy barlyq jumystar odan ári jalǵasýy kerek jáne biz aldaǵy jyly kórsetkishterimizdiń budan da joǵary bolýyna umytylýǵa tıispiz», -dep atap kórsetti Joǵarǵy Sot Tóraǵasy.
«Týra bılik aıtyp, ádil sot tóreligin júzege asyrýǵa tolyq múmkindik bar. Jyl saıyn qatarymyz óz mamandyǵyna adal, bilikti sýdıalarmen tolyǵa túsýde. Olarǵa ozyq tájirıbemizdi úıretýimiz kerek».
Kún tártibindegi taǵy bir mańyzdy másele - 2013 jyldyń 20 qazanyna josparlanyp otyrǵan Qazaqstan Sýdıalarynyń VI Sezi. Alqaly jıynǵa qatysýshylar sýdıalar qaýymdastyǵy arqyly sońǵy 4 jyl ishinde atqarylǵan jumystar men osynaý mańyzdy sharaǵa daıyndyq barysyn talqylaıdy. Mundaı mańyzdy shara ár 4 jyl saıyn júıeli túrde ótip keledi. Sońǵy sezd 2009 jyly keń aýqymdy sot reformalaryn júzege asyrý aıasynda ótken bolatyn.
Sýdıalar sezi Qazaqstan Sýdıalar Odaǵynyń eń joǵarǵy organy bolyp tabylady. Sezd barysynda oǵan qatysýshylar sottar qyzmetin odan ári jetildirýdi ǵana emes, mıllıondaǵan el azamattarynyń quqyqtary men bostandyqtaryn qorǵaýdyń tıimdi ádisterin álemdik deńgeıge kóterý barysyn jan-jaqty talqylaıdy.
Sezd jumystaryna Respýblıka sottarynan 700 delegat qatysady.
