QR DSÁDM medıtsınalyq qyzmettiń sapasyn arttyrý maqsatynda júıeli túrde sharalardy iske asyrýda
Bul týraly QR Parlamentiniń májilisinde «Nur Otan» partııasy fraktsııasynyń otyrysynda «Ólim-jitim kórsetkishi joǵary aýrýlarmen kúresýdiń júıeli sharalary týraly» taqyrybynda sóz sóılegen QR Densaýlyq saqtaý jáne áleýmettik damý Mınıstri Tamara Dúısenova habarlady.
Óz sózinde ol Memleket basshysy densaýlyq saqtaý salasy qyzmetkerleriniń aldyna Qazaqstandaǵy kútiletin ómir súrý uzaqtyǵyn 2020 jylǵa qaraı 73 jasqa deıin ulǵaıtýdy maqsat etip qoıǵanyn eske saldy.
Eki memlekettik baǵdarlamany júzege asyrý nátıjesinde (2005-2010 jáne 2011-2015 jyldarǵa arnalǵan baǵdarlamalar) kútiletin ómir súrý uzaqtyǵy 71 jastan asty, halyqtyń jalpy ólim-jitim kórsetkishi 15,3%-ke tómendep, ana men sábı ólimi 1,8 esege azaıdy.
Mınıstr halyqtyń densaýlyǵyn saqtaý kórsetkishindegi birqatar oń ózgeristermen qatar, EYDU elderine qaraǵanda qazaqstandyqtardyń ómir súrý uzaqtyǵynyń tómen bolýyna sebep bolatyn faktorlardyń bar ekendigin atap aıtty.
«Qazirde Qazaqstanda ambýlatorlyq jáne statsıonarlyq deńgeıde halyqtyń medıtsınalyq qyzmetke júginý kórsetkishi joǵary. Sonymen qatar, statsıonarda emdelý shyǵyny bólinetin barlyq qarajat somasynyń 50%-dan astam bóligin qurap otyr. EYDU elderinde bul soma jalpy qarajattyń tek úshten bir bóligin quraıdy. Búginde bir patsıentti statsıonarlyq emdeý quny aýrýdyń erte kezeńindegi medıtsınalyq kómektiń ózge túrin úsh adamǵa kórsetken jaǵdaıdaǵy somaǵa saı keledi.
Sonymen qatar, bizdiń elimizde dúnıe júzindegi ózge de memleketterdegideı juqpaly emes aýrýlar deńgeıiniń kórsetkishi artyp keledi. Ólim-jitim qurylymyndaǵy jaǵdaılardyń jartysynan astamy qan aınalym júıesiniń aýrýlary (26%), qaterli isik aýrýlary (13%), jaraqattar (11%); bosandyrý pen balalyqqa (3,6%) baılanysty bolyp otyr. Sarapshylardyń paımdaýynsha, atalǵan nozologııalardan bolatyn ólim-jitim kútiletin ómir súrý uzaqtyǵyn 8 esege deıin azaıtady», - dep habarlady Tamara Dúısenova.
Osyǵan baılanysty 2016-2019 jyldarǵa arnalǵan densaýlyq saqtaý salasyn damytýdyń «Densaýlyq» jańa memlekettik baǵdarlamasynda el demografııasyna aıtarlyqtaı áser etetin joǵaryda atalǵan 3 nozologııany emdeýge basa nazar aýdaryldy. Osy maqsatta keshendi sharalardy qabyldaý qarastyrylyp otyr.
1. EYDU elderi tájirıbesiniń, Dúnıejúzilik Bank jáne Dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymy sarapshylarynyń usynymdary negizinde Qazaqstanda sanıtarlyq-epıdemıologııalyq qyzmet pen tamaqtanýdy ońtaılandyrý, salaýatty ómir saltyn qalyptastyrýdy biriktirý negizinde Qoǵamdyq densaýlyq saqtaý qyzmeti qurylatyn bolady. Onyń negizgi qyzmeti - juqpaly jáne negizgi juqpaly emes aýrýlardy baqylaý jáne epıdemıologııalyq qadaǵalaý; profılaktıkalyq sharalardy ótkizý; halyqtyń habardarlyǵyn arttyrý jáne t.b.
2. Aýrýlardy basqarý baǵdarlamasyn (ári qaraı - ABB) alǵashqy medıtsınalyq-sanıtarııalyq kómek deńgeıinde engizý.
Qazaqstanda ABB 2013 jyldan bastap pılottyq rejımde Soltústik Qazaqstan jáne Pavlodar oblystaryndaǵy 7 emhanada úsh nozologııa boıynsha júzege asyrylýda: arterıaldyq gıpertenzııa, sozylmaly júrek kemistigi jáne qant dıabeti.
ABB-nyń 1213 qatysýshylarymen kelisim jasalyp, patsıentter júrgizetin ózin ózi baqylaý kúndelikteri berildi. Kelisimge sáıkes, medıtsınalyq uıymdar ABB qatysýshysy-patsıentpen únemi baılanysta bola otyryp, patsıentke dınamıkalyq baqylaý jasaıtyn mýltıdıstsıplınarlyq komandalardy qurady.
Emhanalar janynda patsıentterdi ózine ózi kómek kórsetý qaǵıdalaryna, óz densaýlyǵyna durys qarym-qatynas jasaýǵa úıretetin, salaýatty ómir salty men ózdiginen bilim alý boıynsha aqparattyq materıaldarmen qamtamasyz etetin densaýlyq mektepteri jumys isteıdi.
Aqparattandyrylǵan patsıent ózin-ózi baqylaý kúndeligin júrgizedi, densaýlyǵyna áser etetin faktorlardy baqylaıdy, sonymen birge, patsıenttiń minez-qulqy ózgerip, óz densaýlyǵy úshin jaýapkershiligi arta túsedi.
Osylaısha, baǵdarlama patsıenttermen qatar medıtsınalyq qyzmetkerlerge óz aýrýlaryn basqarýǵa, onyń asqynýyna jol bermeýge múmkindik týǵyzady.
Pılottyq jobany júzege asyrý nátıjesinde patsıentterdiń 75%-ynda arterıaldyq gıpertenzııa deńgeıiniń kórsetkishi turaqtalyp, arterıaldyq qysymdy baqylaý jáne gıpotenzıvti preparattardy turaqty turde qabyldaý mashyqtarynyń qalyptasýy baıqaldy. Sozylmaly júrek kemistigi bar patsıentterdi aýrýhanaǵa jatqyzý jaǵdaıy 2 esege azaıdy. Qant dıabetin anyqtaýǵa tekserilgen adamdar sany ulǵaıdy (SQO - 64%, Pavlodar oblysynda - 98%-ǵa deıin). ABB-nyń barlyq qatysýshylaryn ózin ózi basqarýǵa oqytý 100%-ǵa qamtylǵanyn atap aıtý qajet.
Pılottyq aımaqtardaǵy ABB-ny engizýdiń tıimdi tájirıbesin eskere otyryp, ABB-ny júzege asyrý bıylǵy jyly Astana, Almaty qalalarynyń, Batys Qazaqstan, Qaraǵandy, Qostanaı oblystarynyń emhanalarynda júzege asyrylatyn bolady
3. Negizgi áleýmettik máni bar, juqpaly emes aýrýlar men eldiń demografııalyq ahýalyna aıtarlyqtaı áseri bar 5 aýrý: mıokardtyń jiti ınfarkti, mıdaǵy qan aınalymynyń aýyr aýytqýlary (ınsýlt), qaterli isik aýrýlary, synyqtar, júktilik jáne bosandyrý boıynsha medıtsınalyq kómek kórsetýdiń biriktirilgen úlgisin engizý.
Atalǵan baǵyttardyń árqaısysy boıynsha qyzmettiń barlyq túrleri kórsetiletin bolady: profılaktıka, emdeý sharalary, onyń ishinde ońaltý, dıspanserlik baqylaý, medıtsınalyq jáne áleýmettik qyzmetter.
Sonymen qatar, kúrdeli tehnologııalyq qurylymdar men joǵary bilikti mamandardy talap etetin qyzmetter aýdanaralyq, aımaqtyq jáne respýblıkalyq deńgeıde ortalyqtandyrylatyn bolady. Kúrdeli tehnologııalyq qurylymdardy talap etpeıtin qyzmetter turǵylyqty meken-jaı boıynsha medıtsınalyq uıymda kórsetiletin bolady.
Medıtsınalyq kómek kórsetýdiń biriktirilgen úlgisin engizý maqsatynda Jol kartasy jasalyp, 5 úılestirý keńesi quryldy, sondaı-aq, oǵan jaýapty respýblıkalyq densaýlyq saqtaý uıymdary anyqtaldy.
Úılestirý keńesteri Astana, Almaty qalalary, oblystyq densaýlyq saqtaý, respýblıkalyq jáne aımaqtyq medıtsınalyq uıymdardyń jumysyn úılestirip, Jol kartasyn júzege asyrý aıasynda ótkiziletin sharalardy baqylaıtyn bolady.
Atalǵan úılestirý keńesteri aǵymdaǵy jaǵdaıdy zerdelep, medıtsınalyq kómektiń sapasyn arttyrý boıynsha naqty sharalardy ázirledi:
- medıtsınalyq kómek kórsetýdiń barlyq deńgeıindegi medıtsınalyq qyzmetkerlerdiń biliktiligin arttyrý kýrstary uıymdastyryldy. Bıyl beıindi rezıdentýrany 65 kardıolog támamdap, olar emdeý uıymdaryna jiberiletin bolady. Basym baǵyttar boıynsha bilim berý qyzmetterin júzege asyrýdyń memlekettik tapsyrysy aıasynda 473 maman oqytylyp, onyń ishinde 441 dáriger «Mıokardtyń jiti ınfarkti kezindegi medıtsınalyq kómek kórsetýdiń biriktirilgen úlgisin engizý»; 32 dáriger «Jiti ınsýlt kezindegi medıtsınalyq kómek kórsetýdiń biriktirilgen úlgisin engizý» baǵyty boıynsha bilim alatyn bolady.
- emdeý standarttaryn qaıta qaraý, klınıkalyq hattamalar men protsesterdiń algorıtmin, sonymen birge, patsıentterdiń qozǵalys baǵytyn jetildirý boıynsha jumys bastaldy. Qyzmetterdiń jumysyn baǵalaý men baqylaý baǵdarlamasy jasalýda (chek-paraqshamen, laýazymdyq nusqaýlar jáne sońǵy ındıkatorlarmen jumys);
- bıyl aımaqtarda qarqyndy terapııa palatalaryn (brıgadalaryn), jan saqtaý bólimderi jáne mıokardtyń jiti ınfarktimen syrqattanǵan adamdarǵa arnalǵan qarqyndy terapııa bólimderi ashý qarastyrylǵan;
- Astana qalasyndaǵy Medıtsınalyq ýnıversıtet janynan Respýblıkalyq ınsýlttik ortalyq qurý boıynsha normatıvtik-quqyqtyq aktiler daıyndaldy. Onyń ashylýy aǵymdaǵy jylǵy 1 tamyzda josparlanyp otyr.
«Aýrýlardyń barlyq túrleri boıynsha medıtsınalyq kómek kórsetýdiń osal salasy - jedel járdem kómek kórsetý qyzmeti bolyp otyr. Aǵymdaǵy túıindi máselelerdi sheshý boıynsha jedel járdem medıtsınalyq kómek kórsetýdiń eki deńgeıli biriktirilgen úlgisin engizý josparlanýda. Alǵashqy deńgeıde avtomattandyrylǵan GPS júıesi bar jedel kómek kórsetý biryńǵaı dıspetcherlik qyzmet qurylady. Onyń quramyna oblystyń sanavıatsııasy, aýyldyq, aýdandyq, qalalyq jedel medıtsınalyq járdem stantsııasy kiredi. Ekinshi respýblıkalyq deńgeıde atalǵan qyzmettiń quramyna sanavıatsııa, telemedıtsına men birinshi deńgeımen biriktirilgen aqparattyq júıe kiretin bolady. Jańa úlgi atalǵan jumysty respýblıka deńgeıinde úılestirýdi qamtamasyz etip, oqıǵa ornyna operatıvti túrde sanavıatsııa brıgadalaryn jiberý men telemedıtsına arqyly keńes berý múmkindigi de qarastyrady», - dedi Tamara Dúısenova.
Sonymen birge, patsıentterdiń qozǵalys baǵyty ózgertiledi. ıAǵnı, jedel járdem qyzmeti syrqattanǵan adamdy jaqyn jerde ornalasqan aýrýhanaǵa emes, oǵan bilikti medıtsınalyq kómek kórsetiletin medıtsınalyq uıymǵa jetkizedi.
«Otandyq medıtsınalyq JOO-daǵy kadrlardy daıyndaý sapasyn arttyrý maqsatynda álemdegi 500 úzdik ýnıversıtetter qataryna kiretin strategııalyq áriptesterdi shaqyrý boıynsha jumystar júrgizilýde. Olar: AQSh, Ulybrıtanııa, Germanııa, Ońtústik Koreıa, Fınlıandııa jáne t.b. elderdegi medıtsınalyq mektepter. Sondaı-aq, aǵymdaǵy jylǵy qyrkúıek aıynan bastap 6 medıtsınalyq kolledjde meıirbıkelerdi daıyndaýdyń fındik úlgisi engiziletin bolady», - dep habarlady Tamara Dúısenova.
Densaýlyq saqtaý salasynyń ınfraqurylymyn ári qaraı damytý boıynsha jobalaý toby qurylyp, ınfraqurylym men MJMÁ-ni damytýdyń 2016-2018 jyldarǵa arnalǵan Jol kartasy bekitildi. Jergilikti atqarýshy organdarmen birlese otyryp aımaqtardyń medıtsınalyq kartasy jasalýda. Kartada azamattardyń turǵylyqty jerine qaramastan, olarǵa medıtsınalyq qyzmetterdiń qoljetimdiligin qamtamasyz etý maqsatynda qajet bolatyn densaýlyq saqtaý uıymdary nysandarynyń sany anyqtalatyn bolady. Tizimdelgen nysandarǵa qurylys, qaıta qurý, jeke sektordy tartý men jekelegen nysandardy MJMÁ tetikterin qoldana otyryp, senimdi basqarý isi kiredi.
Qazirgi tańda qoldanystaǵy barlyq medıtsınalyq tehnıka múlikteri túgendelip, onyń tozý deńgeıi anyqtaldy.
«Medıtsınalyq tehnıkany satyp alýdy ózgertý boıynsha usynystar daıyndaldy: medıtsınalyq uıymdar quny 5 mln-ǵa deıingi medıtsınalyq tehnıkany ózdiginen satyp ala alady, 5-100 mln. teńge kólemindegi tehnıkany lızıng arqyly, al quny 100 mln.teńgeden astam buıymdardy respýblıkalyq jáne jergilikti bıýdjet esebinen satyp ala alady», - dep habarlady Tamara Dúısenova.
QR DSÁDM dárilik qamsyzdandyrýdy jetildirý maqsatynda sapanyń halyqaralyq standarttaryna saı dárilik zattardy tirkeýdi jeńildetý boıynsha normatıvtik-quqyqtyq aktiler jobalaryn daıyndady.
«Ótken jyly sheteldiń sarapshylarmen birlese otyryp Ulttyq dárilik formýlıar ázirlenip, engizildi. Oǵan respýblıkada tirkelip, barlyq klınıkalyq tıimdiligi dáleldengen jáne árbir dáriniń shektik baǵasy kórsetilgen dárilik zattar kiredi. Kepildik berilgen tegin medıtsınalyq kómek aıasynda satyp alynatyn dárilik zattardyń tizimi jańartylyp, referenttik baǵa qurýdy engizýdiń birinshi kezeńi qamtyldy. Tıisti farmatsevtıkalyq praktıka standarttaryna (GXP) ótý boıynsha jumys atqarylýda»,- dedi Tamara Dúısenova.
Sóz sońynda ol Memleket basshysynyń tapsyrmalaryn oryndaý maqsatynda jáne densaýlyq saqtaý júıesin qarjylandyrýdyń turaqtylyǵyn qamtamasyz etý úshin memleket, jumys berýshi jáne qyzmetkerlerdiń ortaq jaýapkershiligin qamtamasyz etetin mindetti áleýmettik medıtsınalyq saqtandyrý júıesin engizý boıynsha daıyndaý jumystary júrgizilip jatqanyn málimdedi.