Qostanaı oblysynda mektep oqýshylarynyń 27,3%-y qazaqsha oqıdy
ASTANA. KAZINFORM – Qostanaı oblysy — túrli salalardy damytýda áleýeti joǵary óńirlerdiń biri. Sondyqtan el ekonomıkasyna eleýli áser etetin salalarǵa ınvestıtsııa salý men damytýǵa erekshe mán berilgen. Bul turǵyda Kazinform agenttiginiń «Ákimge suraq» jobasy aıasynda osy óńirde atqarylyp jatqan jumystar jaıynda oblys ákimi Qumar Aqsaqalovtan surap kórdik.
- Qumar Іrgebaıuly, Qostanaı oblysy aýyl sharýashylyǵy salasyndaǵy mańyzdy óńirlerdiń biri. Mal sharýashylyǵyndaǵy jaıylym, al egin sharýashylyǵynda astyqtyń ónimdiligi máselesi qalaı sheshilip jatyr? Byltyr kúzgi jaýyn-shashynǵa baılanysty elimizde sapasy tómen astyqtyń kólemi artty. Sharýalar shyǵynǵa ushyramas úshin bul astyqty eksporttaý máselesi sheshildi me? Bıylǵy egin egý naýqany qarsańynda sharýalar tuqymmen qamtamasyz etilgen be?
- Egin jınaý jumystary kezindegi qolaısyz aýa raıy byltyrǵy egin sapasyna áser etti. Alynǵan astyqtyń sapasy aldyńǵy jyldarǵa qaraǵanda tómen boldy. Dándi daqyldardyń 4 mln tonnasy jınaldy. Jalpy ónimniń 10 paıyzy 3-klasqa jatqyzylsa, 4-klasqa 15 paıyzy, 5-klasqa 20 paıyzy jatady. Al ónimniń 55% synyptan tys qaldy.
2023 jyly aýyl sharýashylyǵy taýaryn óndirýshilerdi qoldaý maqsatynda Úkimet rezervinen «Azyq-túlik kelisim shart korporatsııasy» AQ astyq satyp alý úshin 8,5 mlrd teńge bólindi. Astyq satyp alý kólemin bólýge sáıkes oblystyń úlesi jalpy respýblıkalyq kólemniń 29,4 paıyzyn quraıdy. «Azyq-túlik kelisim shart korporatsııasy» AQ 152,7 myń tonna nemese jospardyń 161% satyp aldy.
Sonymen qatar, egis naýqanyn júrgizý úshin 2024 jyly oblystyń aýyl sharýashylyǵy qurylymdary 514,2 myń tonna aýyl sharýashylyǵy daqyldarynyń tuqymyn toltyrdy, qamtamasyz etilýi - 100%. Tuqym zerthanalarynda barlyq toltyrylǵan tuqymdar aldyn ala tekserýden ótti.
Budan bólek, halyqty jaıylymdarmen qamtamasyz etý boıynsha da jumystar jalǵasyp jatyr. Atap aıtqanda, aýyl sharýashylyǵy taýaryn óndirýshilermen 173 myń ga alqapta aýyl halqynyń malyn jaıý úshin jaıylymdyq jerlerdi óteýsiz berý týraly memorandýmdar men kelisimder jasaldy. 2 aýdanda alqaby 2,4 myń ga eldi mekenderdiń aýmaǵyn ulǵaıtý iske asyryldy, halyqtyń jeke aýladaǵy malyn jaıýǵa qatysty suranysyn qanaǵattandyrý maqsatynda jalpy aýdany 527,9 myń ga jer ýchaskesi rezervke alyndy. Sondaı-aq, aýyldar men aýyldyq okrýgterdiń ákimdikterine 54,7 myń ga jer ýchaskesi turaqty paıdalanýǵa berildi.
- Qostanaı oblysynda avtokólik shyǵarý óndirisin damytýǵa erekshe ekpin qoıylǵan. Osy baǵytta qandaı jobalar iske qosylady? Jalpy, avtokólik óndirisinde oblystyń áleýeti qandaı?
- «SaryarqaAvtoProm» JShS Qazaqstan Respýblıkasyndaǵy avtomobıl shyǵarý óndirisi boıynsha iri kásiporyn sanalady, onda 3 myńnan astam adam jumys isteıdi. Kásiporyn 6 brendtiń 50-den astam modelin shyǵarady: JAC, KIA, SHEVROLET, LADA, Jetour, ÝAZ.
Oblystyń óńdeý ónerkásibi qurylymynda avtomobıl jasaýdyń úlesi 2023 jyly shamamen 50% qurady. 2023 jyldyń qorytyndysy boıynsha «SaryarqaAvtoProm» JShS 90 230 avtomobıl shyǵardy, onyń 9 122-si eksporttaldy. Kásiporyn bıyl kem degende 95 myń avtomobıldi óndirýdi josparlap otyr. Avtomobıl jasaý sektoryn odan ári damytý jańa óndiristerdi qurýǵa baǵyttalǵan ınvestıtsııalyq jobalardy iske asyrý esebinen júzege asyrylady. Atalǵan salada 377 mlrd teńge somasyna 11 ınvestıtsııalyq jobany iske asyrý atqarylyp jatyr, onda 4 myńǵa jýyq jumys ornyn qurý kózdelgen.
Bul jerde iske asyrylatyn jobalardyń ishindegi eń bastysy - KІA avtomobılderin shyǵaratyn jańa zaýyt salý jobasy. Ózderińiz biletindeı, byltyrdyń qarasha aıynyń basynda quny 90 mlrd teńge jáne óndiristik qýattylyǵy jylyna 70 myń avtomobıl bolatyn zaýyt qurylysy bastaldy. Nátıjesinde, 1 500 jańa jumys orny qurylýy tıis. Sondaı-aq, júk tehnıkasyna arnalǵan avtokomponentterdi óndirýge baǵyttalǵan 3 joba iske asyrylyp otyr. Jobalar boıynsha ınvestıtsııalardyń jalpy kólemi 238,7 mlrd teńgeni quraıdy, onda myńnan astam jumys ornyn qurý eskerilgen.
- Aýyl sharýashylyǵy mashınalaryn jasaý salasynda qandaı jetistikter bar?
- Óńirde avtomobıl jasaýmen qatar, aýyl sharýashylyǵy tehnıkasynyń óndirisi belsendi damyp keledi. Aýyl sharýashylyǵy tehnıkasyn shyǵarýǵa «Agromashholdıng KZ» AQ, «Qostanaı traktor zaýyty» JShS, «MTZ Qazaqstan – mashına jasaý zaýyty» JShS, «Qostanaı agromehanıkalyq zaýyty» JShS, «Don Mar» JShS ispetti zaýyttar jumyldyrylǵan. 2023 jyly barlyǵy 310 kombaın, 2 571 traktor jáne 639 destelegish shyǵaryldy. Bıyl kásiporyndar 233 kombaın jáne 3 myńnan astam traktor, sondaı-aq 440 destelegish shyǵarýdy josparlap otyr.
Investıtsııalyq jobalardy iske asyrý aıasynda traktor qurastyrý sektorynda «Belarýs», «Kırovets», «LOVOL» markaly aýyl sharýashylyǵy tehnıkasynyń óndirisi jolǵa qoıylǵanyn atap ótý qajet.
- Óńirde turǵyn úı qurylysyndaǵy negizgi máselelerge toqtalsańyz. Baspana kezeginde turǵandardyń problemalary sheshilip jatyr ma?
- 2023 jyly oblys aýmaǵynda qarjylandyrýdyń barlyq kózderin qosa eseptegende, 474,7 myń sharshy metr baspananyń paıdalanýǵa berilgenin aıta ketken jón. Atap aıtqanda, 4 118 páter tapsyryldy. Baspananyń basym bóligi Qostanaı, Rýdnyı qalalary, Qostanaı aýdanyna tıesili.
Bıyl oblys boıynsha 500 myń sharshy metr baspanany paıdalanýǵa berý josparlanǵan. 56 kópqabatty úı salynady. Onyń 35-i bıýdjet qarajatymen salynsa, 21 úıge ınvestıtsııa tartý kózdelgen. Osy baǵyttaǵy atqarylatyn jumys turǵyn úı salasyn damytýǵa septigin tıgizýi tıis.
- Elimizde jylý berý júıesi men ınfraqurylymdy jetildirýge, gazben qamtamasyz etýge erekshe nazar aýdarylyp otyr. Qostanaı qalasyndaǵy jylý berý júıesi tozǵan. Jaqyn arada bul máseleniń sheshimi bola ma?
- Oblysta jylýmen jabdyqtaý jelileriniń uzyndyǵy 743,6 shaqyrym, onyń 47,4% tozǵan. QR Prezıdentiniń saılaýaldy baǵdarlamasyn iske asyrý aıasynda bizdiń aldymyzǵa 2029 jylǵa deıin jylý jelileriniń tozý deńgeıin 43 paıyzǵa deıin tómendetý mindeti qoıylǵan. Bıyl uzyndyǵy 11 km jylý jelilerin qaıta qurý boıynsha 6 joba respýblıkalyq bıýdjetten qarastyrylatyn 8,2 mlrd teńgege jańartylady. Sondaı-aq, 20 km jylý jelisin jańartý boıynsha 15 joba 2024 jylǵy respýblıkalyq bıýdjetti naqtylaý kezinde joldandy. Respýblıkalyq bıýdjet komıssııasy maquldaǵan jaǵdaıda, qosymsha 15 jańa joba boıynsha qurylys-montajdaý jumystary bastalady, osy jobalardy iske asyrý jylý jelileriniń tozýyn 1,1 paıyzǵa tómendetýge múmkindik beredi.
- Aýyldyq eldi mekenderdi aýyz sýmen qamtýdyń eń tómen deńgeıi Qostanaı oblysynda baıqaldy. Sondyqtan bul máseleni sheshý úshin oblys boıynsha jeke baǵdarlama qabyldanýy múmkin be?
- Qostanaı oblysy boıynsha 2023 jyldyń aıaǵynda sýmen jabdyqtaý qyzmetterimen qamtý 80,4 paıyzdan 86,7 paıyzǵa deıin ósti. Eldi mekender boıynsha 492 aýyldyń 347-si nemese 70,5 paıyzy sýmen qamtamasyz etildi. Atalǵan baǵyttaǵy jumys bıyl da jalǵasady. Atap aıtqanda, Qazaqstan Respýblıkasynyń Indýstrııa jáne ınfraqurylymdyq damý mınıstrliginiń 2023-2029 jyldarǵa arnalǵan tujyrymdamasy aıasynda 59 jobany (24 – qalalyq, 35 – aýyldyq) iske asyrýǵa 18,8 mlrd teńge bólindi. Respýblıkalyq bıýdjetti naqtylaýǵa ústimizdegi jyldyń aqpan aıynda QR Ónerkásip jáne qurylys mınıstrligine 48 joba málimdeldi, onyń ishinde 31 aýyldyq jáne 17 qalalyq, jalpy somasy 20,6 mlrd teńge suratyldy. Respýblıkalyq bıýdjet komıssııasy maquldaǵan jaǵdaıda, qosymsha 36 jańa joba boıynsha qurylys-montajdaý jumystary bastalady.
2024 jyldyń qorytyndysy boıynsha bizdiń oblysymyz úshin qala halqy boıynsha - 99%, al aýyl halqy boıynsha 90% sýmen jabdyqtaý qyzmetterine qol jetkizýdi qamtamasyz etý mindeti qoıyldy. 2025 jyldyń sońyna deıin Memleket basshysynyń tapsyrmasy boıynsha qalalar men aýyldardyń 100% taza aýyz sýmen qamtamasyz etý qajet.
- Oblysta orys tilinde oqytatyn mektepteriniń sany qazaq mektepterinen eki ese kóp. Memlekettik tilde bilim beretin uıymdardy, qazaq tilinde oqıtyn oqýshylardyń sanyn kóbeıtý - óńirdegi ózekti máseleniń biri. Óńirde 2021 jyldan beri memlekettik tilde bilim beretin uıymdardy damytý úshin jol kartasy jumys istep jatyr. Bul jol kartasy qazaq tilinde oqıtyn oqýshylardy kóbeıtýge yqpal etti me?
- Qostanaı oblysynda jalpy kontıngenti 111 818 oqýshysy bar 445 memlekettik mektep jumys istep jatyr, onyń ishinde memlekettik tilde oqytatyn synyptarda oqýshylardyń 27,3% bilim alyp otyr.
Memlekettik tilde oqytatyn mektepter men balalar kontıngentin ulǵaıtý máselesi oblys ákimdiginiń kún tártibinen túsken emes. Memlekettik tilde bilim alýshylar kontıngentin ulǵaıtý maqsatynda 2021-2025 jyldarǵa arnalǵan memlekettik tilde bilim berý uıymdarynyń jelisin jáne bilim alýshylar kontıngentin ulǵaıtý jónindegi jol kartasy úshinshi jyl iske asyrylyp jatyr.
Úsh jyl ishinde mektepke deıingi bilim berý uıymdarynda memlekettik tilde oqytatyn 61 top ashyldy. Sonymen qatar atalǵan kartaǵa sáıkes, 2022-2023 oqý jylynda orys tilinde oqytatyn Qostanaı qalasynyń fızıka-matematıka lıtseıi, Qostanaı aýdanynyń Maıkól JBBM, Jýkov NOM jáne Rýdnyı qalasynyń № 12 JBBM jáne № 4 mektep-lıtseıi ispetti 5 mektepte qazaq synyptary ashyldy. Sondaı-aq Qostanaı qalasyndaǵy №115 aralas tilde bilim beretin mektebi tolyqtaı memlekettik tilge kóshirildi.
Qazirgi kezde, ata-analar arasynda memlekettik tildiń mańyzdylyǵyna qatysty túsindirý jumystary júrgizilip jatyr. Bul máseleni, barshamyz – qoǵam, jergilikti atqarýshy organdar men ata-analarmen birlese otyryp sheshemiz degen úmittemiz.
- Oblys ortalyǵyn damytýda qandaı jańa jobalar qamtylǵan? Bıyl áleýmettik jáne mádenı nysandar salyna ma?
- Oblys ortalyǵynda Qurylys basqarmasy oqýshy oryndarynyń tapshylyǵyn tómendetý maqsatynda «Bereke» jáne «Qonaı» jańa shaǵyn aýdandarynda 1880 oryndyq orta mektepterdiń qurylysyn aıaqtaýǵa jaqyndady. «Jaıly mektep» aýqymdy ulttyq jobasy aıasynda 2025 jylǵa deıin 2 700 oryndyq 3 mektepti iske qosý josparlanǵan. Jyl aıaǵyna deıin 280 oryndyq 2 balabaqsha salynady. Odan bólek, 2023 jyly «ıÝbıleınyı» shaǵyn aýdanynda dene shynyqtyrý-saýyqtyrý kesheniniń qurylysy bastaldy. Keshenniń qurylys jumystary jospar boıynsha 2024 jyly aıaqtalady.
- Qostanaı qalasynda qoǵamdyq kólikti jańartý barysy jaıynda aıtyp berseńiz...
- Oblys ortalyǵynyń barlyq avtoparkterindegi avtobýstardyń jalpy sany - 296. 2023 jyly tasymaldaýshylar otandyq «Yutong» markaly 37 jańa avtobýsty satyp aldy. 2024 jyly «Kompanııa STA» JShS tasymaldaýshysy 15, «Týrısttransservıs» JShS 7 qoǵamdyq kólikpen tolyqty. Osy baǵyttaǵy jumys bıyl da jalǵasady. Birer jyldyń kóleminde oblys ortalyǵynda tolyqtaı jańa avtobýstar júretinine senimim zor.
- Birazdan beri óńirdegi jol qurylysy máselesi ózekti. Sonyń ishinde qarjattyń tıimdi jumsalýyna baqylaýdy kúsheıtý kerek degen usynystar aıtylyp jatyr. Bıyl bul salada ilgerileý bola ma?
- 2024 jyly avtojol salasyn jóndeýge barlyq baǵdarlamalar boıynsha 54,5 mlrd teńge baǵyttaý josparlanǵan, bul 2023 jylǵy bıýdjetten 25 paıyzǵa artyq. Qarajat 108 eldi mekende 820 km jergilikti mańyzy bar avtojoldardy (83 ýchaske) jáne 364 kóshe ýchaskesin jóndeýge múmkindik beredi. Bólingen qarjyny tolyqtaı ıgerý jáne tıimdi jumsaý jergilikti bıliktiń basty nazarynda.
- Respýblıkanyń jumys kúshi artyq óńirlerinen azamattar men qandastardy oblysqa tartý qarastyrylǵan. Jalpy, qonys aýdarǵan adamdar óńirde turaqtamaı, qaıta kóship ketýi problemasy bar. Qostanaı oblysynda qonys aýdarǵan adamdarǵa qatysty tıisti jaǵdaı jasalǵan ba? Olardyń baspana máselesi sheshilgen be? Sebebi elimizdiń batysy men ońtústiginen artyq jumys kúshin Qostanaı oblysyna ornalastyrý tipten júrgizilmeı otyr degen ýáj aıtylyp jatyr. Osy baǵdarlama aıasynda qonys aýdaratyndardy turaqtandyrý turǵysynda qandaı da bir ózgerister engizile me?
- Byltyr «Qýatty óńirler - el damýynyń draıveri» ulttyq jobasy aıasynda óńirge 2322 adam kóship keldi. Osy baǵyttaǵy jumysty kúsheıtý maqsatynda aýqymdy jumystar qolǵa alynady.
Kóship kelýshilerge nátıjeli jumyspen qamtýdy jáne jappaı kásipkerlikti damytýdyń «Eńbek» memlekettik baǵdarlamasy aıasynda qoldaý kórsetiledi. Eńbekke qabiletti jandardyń barlyǵy da jumyspen qamtylyp, kásip bastaǵysy keletinderge túrli memlekettik grant, nesıeler berilip, kásip bastaýyna múmkindik jasaý qarastyrylǵan.
- Oblystyń týrıstik tartymdylyǵyn arttyrý jumystaryna jıi syn aıtylyp jatyr. Jol boıyndaǵy servıs problemalary óte ótkir. Óńirde osy salada iske asyrylatyn tyń qadamdarǵa toqtalsańyz...
- Týrızm jáne sport mınıstrligi jol boıyndaǵy servıs salasyn damytý maqsatynda 2022 jylǵy 1 qańtardan bastap memlekettik qoldaýdyń jańa sharalaryn, onyń ishinde jol boıyndaǵy servıs obektileri – motelder, kempıngter, tamaqtaný jáne saýda pýnktteri bar JQS salýǵa jumsalǵan shyǵyndardyń 10% óteý sharalaryn iske qosty.
Bizdiń oblysta jol boıyndaǵy servıs obektilerin salýǵa jumsalǵan shyǵyndardyń 10% óteýge 2 ótinim qabyldandy. Shyǵyndardy óteýdiń jalpy somasy 100 mln teńgeden asady.
Atalǵan obektiler Áýlıekól jáne Denısov aýdandaryndaǵy respýblıkalyq mańyzy bar avtomobıl joldarynyń boıynda ornalasqan. Bul rette saýda zaly, dámhana, abattandyrylǵan sanıtarııalyq-gıgıenalyq torap jáne namazhanasy bar zamanaýı formattaǵy janarmaı quıý stantsııalary eskerilgen.
Budan basqa, 7 bıznes sýbektisine týrıster úshin tartymdy aýmaqtarda jáne olarǵa baratyn joldarda ornalasqan sanıtarııalyq-gıgıenalyq toraptardy kútip-ustaýǵa aı saıyn 83 300 teńge mólsherinde shyǵyndar óteledi.
