Koronavırýstyń aldyn alý úshin kóbirek qozǵalyp, taza aýada serýendegen jón - epıdemıolog
– Koronavırýs kenetten paıda bolǵandaı dál solaı joǵalyp ketýi múmkin be?
– Shamasy, COVID-19 vırýsy kelesi jyly da múldem joıylmaıdy jáne JRVI týdyratyn mıkroaǵzalardyń úlken tobyndaǵy vırýstardyń birine aınalady. Aýrýdyń órshýi ár adamnyń jeke erekshelikterine baılanysty. Infektsııa aýrýyndaǵy mıkroaǵzalardyń qarsylasý faktorlarynan jáne aýrýdyń túrli dárejesinen bólek, qozdyrǵyshtyń vırýlenttiligi jáne onyń adam aǵzasyna túsetin mólsheri mańyzdy. Bul barlyq juqpaly aýrýlarǵa, sonyń ishinde COVID-19-ǵa da qatysty.
– Koronavırýs pen tumaý qatar kelip qalsa, kúsheıe túse me?
– Mundaı gıpotezalar bar, biraq aýrýdyń mundaı rastalǵan jaǵdaılary bolǵan joq. Sebebi, baǵymyzǵa qaraı tumaý epıdemııasy áli bolǵan joq. Koronavırýs pen tumaý vırýsynyń yqtımal «qabattasyp kelýin» boldyrmaý úshin halyqty aldyn ala vaktsınatsııalaý júrgizildi. Bul ásirese eń osal sanattarǵa qatysty. Tumaý vırýsy men COVID-19 bir aımaqta jumys isteıtin pnevmotropty ınfektsııalardyń eki qozdyrǵyshy dep naqty aıta alamyz. Eger bireýi qabynýǵa yqpal etse, ekinshisi joıý úshin jumys isteı almaıdy. Olar bir-birin kúsheıtedi.
Tumaý vırýsy jylyna eki ret – kúzdiń aıaǵynda jáne erte kóktemde, sýyq jáne ylǵaldy bolǵan kezde belsendi túrde júredi. Bul eki kezeń epıdemııalyq bolyp sanalady. Epıdemııa aralyq kezeńde ol jasyryn ınfektsııa túrinde saqtalady.
– Ylǵal deńgeıi SOVID-19-dyń berilý qarqynyna qalaı áser etýi múmkin?
– Ǵımarattardaǵy, páterlerdegi jáne basqa bólmelerdegi mıkroklımat, dálirek aıtqanda, aýanyń salystyrmaly ylǵaldylyǵy áser etedi. Biz ómirimizdiń kóp bóligin úı-jaılarda, bir-birimizge jaqyn jerde ótkizemiz. Adamnyń ımmýndyq júıesiniń qozdyrǵyshtarǵa jaýap berý qabileti qurǵaq aýada basylady.
Salystyrmaly ylǵaldylyǵy 40-tan 60 paıyzǵa deıingi ortada adamdar vırýstardy basqalarǵa berý qabiletiniń tómendigin kórsetti. Sonymen qatar salystyrmaly ylǵaldylyǵy joǵary bólmede respıratorly vırýstyń taralýyna qolaıly jaǵdaı jasaldy jáne betki qabattarǵa ornady.
Turǵyndar betki qabattardy dezınfektsııalaýdyń jáne jeke gıgıenanyń mańyzdylyǵyn, sondaı-aq koronavırýs juqtyrǵan adammen tyǵyz baılanys arqyly beriletinin umytpaýy kerek. Úılerdegi salystyrmaly ylǵaldylyqty 50 paıyz deńgeıinde saqtaý usynylady.
– Koronavırýs pandemııasy kezinde qandaı ónimder qaýipti?
– Sýyq tııý men vırýs ınfektsııalary kezinde ımmýnıtet óte mańyzdy, sondyqtan ony saqtaý úshin durys tamaqtaný kerek. Tamaqqa dárýmender men mıneraldary bar kókónister men askókti qosyńyz.
Degenmen qoldanystan múlde shyǵaryp tastaıtyn ónimder bar. Bul sanatqa taǵamdyq qundylyǵynyń bolmaýyna baılanysty konserviler kiredi. Qant qan tamyrlarynyń qabyrǵalaryna teris áser etedi, sondyqtan ony da qoldanbaǵan durys. Qýyrylǵan taǵamdar men fast-fýdty tutynýdy azaıtý kerek.
– Karantın sharalaryn saqtaýmen qatar, koronavırýstan qorǵanýdyń belgili bir erejeleri bar ma?
– Búgingi tańda pandemııany karantın sharalary men áleýmettik araqashyqtyq qana jeńe almaıdy. Tamaqtaný rejımi de nazar aýdaratyn jalǵyz nárse emes. Jalpy, respıratorlyq ınfektsııalardyń aldyn alý úshin kúızelisten aýlaq bolý kerek, kóbirek qozǵalyp, taza aýamen tynystaǵan jón. Múmkindiginshe barlyq saqtyq sharalaryn jáne ımmýnıtetti saqtaý qajet. Bizdiń densaýlyǵymyz – óz qolymyzda.
– Suhbatyńyzǵa rahmet!