Koronavırýs juqtyrý derekteri 20 ese artty – Erjan Baıtanaev
- Erjan myrza, sońǵy birneshe táýlikte elimizde koronavırýs juqtyrý derekteri kóbeıdi. Nelikten indettiń ilmegine ilikkender sany artyp barady?
- Eldegi epıdemıologııalyq ahýal alańdatarlyq. Sebebi koronavırýs ınfektsııasyn juqtyrý kórsetkishteriniń artyp kele jatqany baıqalady. Bıylǵy maýsym aıynyń basynda COVID-19 juqtyrǵandar sany kúndelikti 5 jaǵdaıdan aspaǵan bolsa, sońǵy táýlikte 110 derek anyqtaldy. 20 kúndegi kórsetkish 20 esege deıin artty. Іndetke shaldyǵý jaǵdaılarynyń basym kópshiligi Nur-Sultan, Almaty qalalary men Qaraǵandy oblysynda tirkelip jatyr.
Sondyqtan vaktsına alýymyz qajet. Kez kelgen vaktsına bir salǵannan keıin ómir boıyna qorǵanysh qalyptastyra almaıdy. Belgili bir ýaqyt ótkennen keıin ekpeniń kúshi álsireı bastaıdy, sáıkesinshe aýrýdy juqtyryp alý qaýpi kúsheıe túsedi. Aýrýdan saýyqqannan keıin nemese ekpe alǵannan keıin 6-9 aı ótkennen soń antıdeneler kórsetkishteri tómendeı bastaıdy. Bul týraly bizdiń mamandar birneshe ret eskertken bolatyn. Epıdemıologııalyq zertteý nátıjeleri qazirgi tańda koronavırýs ınfektsııasy vırýsqa qarsy ekpe almaǵan jáne ýaqytyly revaktsınalaýdan ótpegen adamar arasynda anyqtalyp otyrǵanyn kórsetti. Qazirgi tańda álemniń birqatar elderinde vaktsınalaý qarqyny báseńdep, sonyń saldarynan koronavırýs qaıtadan kúsh ala bastady.
Vaktsınatsııa jáne revaktsınatsııa «Vero Cell», «QazVac», «Pfizer» preparattarymen júrgiziledi. «Pfizer» preparatynyń nusqaýlyǵyna aǵymdaǵy jyldyń sáýir aıynda ózgerister engizildi. Soǵan sáıkes preparattyń jaramdylyq merzimi 9 aıdan 1 jylǵa deıin uzartyldy. Sondyqtan eldegi bul preparat bıyl qazan aıyna deıin óziniń vırýstan qorǵaý qabiletin joǵaltpaıdy.
Búginde elimizde vaktsınanyń 1,9 mln dozasy bar. Onyń 1,1 mln dozasy birinshi rettik ekpe bolsa, 800 myńy revaktsınatsııaǵa arnalǵan. Qazirgi tańda ekpeniń qos komponentin halyqtyń 78 paıyzy aldy.
Naýqastardy emdeý úshin respýblıka boıynsha 107 statsıonarda 1963 tósek-oryn daıyndalǵan. Búginde statsıonarda 89 naýqas em alyp jatyr. Bul jalpy oryndardyń 5 paıyzyn quraıdy.
– Koronavırýs qalaı túrlenip, qanshalyqty jıi mýtatsııaǵa ushyrap jatyr?
– Ujymdyq ımmýnıtet tómendegen jaǵdaıda, sáıkesinshe vırýs mýtatsııalanýyn jalǵastyra beredi. Búgingi kúni omıkron shtamynyń ózinde birneshe nusqalary anyqtalyp otyr. Aldaǵy ýaqytta aýrýdyń ósýi popýlıatsııadaǵy omıkron shtamynyń VA.4/VA.5 sýbvarıanttarynyń taralýymen baılanysty bolýy múmkin. Olardyń juǵý jyldamdyǵy aldyńǵy túrlerine qaraǵanda birneshe ese joǵary. Búgingi kúni elimizde aınalymda negizinen omıkron shtamy taralǵan. Ǵalymdardyń boljamy boıynsha, koronavırýstyń jańa nusqalary postkovıdti sındromnyń damýyna ákelip soǵýy múmkin.
– Qazir atalǵan indet tumaý túrinde taraıdy. Ásirese, tamaq qatty qabynyp ketedi degen aqparat qanshalyqty ras?
– Qazirgi basty belgiler – bastyń, tamaqtyń qatty aýyrýy. Sharshaý, álsizdik, murynnyń bitelýi, sonymen qatar ıis, dám sezý qabiletteriniń joǵalýy. Oǵan qosa bas aınalyp, tamaqtyń isinýi de «omıkron» juqtyrǵanyńyzdyń belgisi bolýy ábden múmkin. Sol sebepti osy belgilerdiń bireýin baıqaǵan bolsańyz, mindetti túrde dárigerdiń kómegine júginý qajet.
– Álem elderi karantın shekteýlerin alyp tastap jatyr. Emin-erkin el aralaý, saıahattaý maýsymy bastaldy. Bul qanshalyqty qaýipti?
– Koronavırýs pandemııasy aıaqtalǵan joq. Vırýs áli de tsırkýlıatsııada bar. Iá, karantın talaptary jeńildetildi. Muny turǵyndar qaýiptiń joıylýy dep túsinip, bosańsyp ketkeni jasyryn emes. Birqatar elde vaktsınalaý qarqyny da báseńdep ketti. Saldarynan ujymdyq ımmýnıtet álsirep, KVI qaıta kúsh alyp jatyr. Koronavırýs ınfektsııasy órship turǵan, epıdahýaly qolaısyz elderge sapar shekpeýge keńes beremiz. Sonymen qatar shetelge saıahatty josparlaǵan bolsańyz, vırýsqa qarsy vaktsına nemese ýaqytyly revaktsınadan ótkenińiz asa mańyzdy. Sebebi aýrýdan saqtanýdyń basty ári tıimdi tásili - ekpe alý. Adam kóp jınalatyn oryndarǵa barǵan kezde jeke profılaktıka sharalaryn (qashyqtyq saqtaý, maska taǵý) paıdalaný, qol jáne tynys alý aǵzalarynyń gıgıenasyn saqtańyz, ózińizben birge qalta antıseptıkterin alyp júrińizder!
– Qytaıda vırýs qaıta órship, indet juqtyrý derekteri artty. Buǵan ne sebep?
– Iá, Qytaıda koronavırýs boıynsha epıdahýal kúrt kúrdelenip ketken edi. Bul vırýstyń jańa mýtatsııalarymen baılanysty dep boljanady. Mıllıondaǵan adam lokdaýnǵa jabylyp, qaıtadan testten ótkizý tártibi engizilgen bolatyn. Shetelge sapar shegýge shekteýler kúsheıtilip, kirip-shyǵý qujattaryn berý ýaqytsha toqtatylǵan bolatyn. Al sońǵy málimetter boıynsha Qytaı bıligi koronavırýs juqtyrǵandardyń oqshaýlaný merzimin eki ese qysqartyp, karantın rejımin jeńildetip jatyr.
– Koronavırýstan bólek maımyl shesheginiń taralýy da báseńdeıtin emes. Bul turǵyda bizdiń eldegi jaǵdaı qalaı jáne úreılenýge negiz bar ma?
– Dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymynyń málimeti boıynsha álemniń 60-tan astam elinde maımyl shesheginiń 4,5 myńnan astam deregi anyqtaldy. Afrıkada aýyrǵan adamdar sany 2016 jyldan bastap jyldam ósýde, resmı derekter boıynsha aýrý 20 ese kóbeıgen. Aýrý, ásirese, Nıgerııa men Kongoda kóp tirkelýde. Ǵalymdardyń málimdeýinshe, maımyl sheshegi boljam jasalǵan merzimnen buryn mýtatsııaǵa ushyrady. Taldaý kórsetkendeı, vırýstyń quramynda 2018, 2019 jyldardaǵy úlgilerde bolmaǵan 50 jańa mýtatsııa bar. Sonyń saldarynan onyń juqpalylyǵy artqan. Jańadan júrgizilgen zertteý aıasynda ǵalymdar sheshek vırýsynyń 15 synamasyn jınaqtap, olardyń genetıkalyq aqparatyn qalpyna keltirdi. Nátıjeler mýtatsııa jyldamdyǵy kútilgennen 6-12 ese joǵary ekenin kórsetti. Jaqynda Frantsııada balalar arasynda maımyl sheshegin juqtyrýdyń alǵashqy jaǵdaıy boldy. DDU Bas dırektory maımyl sheshegi vırýsynyń qazirgi nusqasynyń erekshe ekenin aıtyp, vırýsologtardyń buǵan erekshe nazar aýdarý qajettigin málimedegen bolatyn. DDU málimeti boıynsha maımyl sheshegimen aýyryp, saýyqqannan keıin ony qaıta juqtyrý qaýpi bar. Sebebi ımmýnıtet indetti qaıta juqtyrýdan 100% qorǵaı almaıdy. Sondyqtan saqtyq sharalaryna beı-jaı qaraýǵa bolmaıdy.
– Erjan myrza, ýaqyt bólip, suhbat bergenińizge rahmet!
Foto: www.coronavirus2020.kz
