Koronavırýs basqa vırýstarǵa qaraǵanda nesimen qaýipti - vırýsolog
Osy týraly S.Asfendııarov atyndaǵy «Ulttyq medıtsına ýnıversıteti» AQ Mıkrobıologııa jáne vırýsologııa kafedrasynyń lektory Zámzágúl Handilla aıtyp berdi, dep habarlaıdy QazAqparat tilshisi.
Mamannyń aıtýynsha, koronavırýs basqa respıratorlyq vırýstar sııaqty joǵary tynys alý joldarynyń zaqymdaný sımptomdaryn týdyrady. Sondaı-aq pnevmonııa jáne aýyr respıratorlyq sındromnyń damýy túrindegi asqynýlardy týdyrýy da múmkin.
«Eki vırýs ta respıratorlyq topqa jatady, degenmen vırýstyq qozdyrǵyshtar men olardyń taralýy turǵysynan mańyzdy aıyrmashylyqtar bar. Koronovırýstyń respıratorlyq traktiniń zaqymdanýyn týdyratyn basqa vırýstardan aıyrmashylyǵy - onyń taralý qarqyny joǵary. Tumaý kezinde jasyryn (ınkýbatsııalyq) kezeńniń ortasha uzaqtyǵy jáne generatsııa ýaqyty (bir adamdy juqtyrý men ekinshisin juqtyrý arasyndaǵy ýaqyt) az. Covid-19 kezinde generatsııa ýaqyty 5-6 kúndi qurasa, al tumaý kezinde ol 3 kúndi quraıdy. Bul degenimiz, tumaý COVID -19-dan tezirek taralady degen sóz.
Sońǵy derekter boıynsha, COVID-19 eresekterge qaraǵanda balalarǵa az juǵatyndyǵy anyqtaldy. Basqa respıratorlyq vırýstar úshin jas erekshelikterine sáıkes aıyrmashylyqtar joq. COVID-19 kezinde aýrýdyń aýyr jáne óte aýyr aǵymdaǵy klınıkalyq túrleri tumaýǵa qaraǵanda joǵary. Al eń basty kórsetkish - COVID‑19 kezinde ólim-jitim paıyzy 3-4%. Maýsymdyq tumaý kezindegi ólim-jitim ádette 0,1% deńgeıinde bolady. Maýsymdyq tumaýdy jyl saıyn vaktsına egýmen aldyn-alýǵa bolatyny belgili, al qazirgi tańda COVID-19 aldyn alýǵa baǵyttalǵan, ruqsat etilgen vaktsınalar men preparattar joq. Basqa respıratorlyq vırýstardyń da arnaıy vaktsınasy joq, alaıda halyq úshin olar eleýli qaýip tóndirmeıdi», - dedi Zámzágúl Handilla.
Onyń sózine qaraǵanda, qazir el arasynda vırýsty qoldan jasap taratýy múmkin degen qaýeset kóp.
«Ǵalym retinde zerthanada kez kelgen vırýsty jasaýǵa bolady dep jaýap bere alamyn. Biraq ondaǵy maqsat ne ? Mine, osyny anyqap alý kerek. ıAǵnı bul áreket etıkalyq quqyqty buzý emes pe? Bul maǵan jáne qorshaǵan adamdar úshin qanshalyqty qaýipsiz bolady? Bul - ólim qarýy retinde paıdalanylýy múmkin vırýsty zertteýmen aınalysatyn ǵalymnyń qylmystyq jaýapkershiligi emes pe?», - deıdi ǵalym. Vırýstarǵa kez-kelgen tiri tirshilik ıesi tárizdi kez kelgen qolaısyz jaǵdaılarda tiri qalyp, ómir súrýge umtylý qasıeti tán. Onyń ústine, vırýs - jasýshaishilik parazıt, ıaǵnı tiri qalý úshin tiri jasýshany qajet etedi.
«AQSh pen Qytaıdan kelgen ǵalymdar tobynyń (Beıjińde beleń alǵan) koronavırýs ınfektsııasynyń juǵý qabiletiniń joǵarylap mýtatsııaǵa ushyraǵandyǵy týraly bergen málimetteri olardyń aman qalýǵa umtylý evolıýtsııasyn rastaıdy. Nýkleotıdtik qurylymnyń ózgerýi – bul mýtatsııa, mysaly, dárilik preparattyń vırýs genine áseri kezinde paıda bolýy múmkin jáne sonyń saldarynan turaqtylyq paıda bolyp jańa shtamm eski «jabaıy» shtammnyń ornyn basa bastaıdy», - dedi ol.
Mamannyń aıtýynsha, Qazaqstanda adamdardyń pnevmonııadan jappaı qaıtys bolýy COVID-19 vırýsynan bolýy da múmkin.
«Árıne, qorytyndy dıagnozdy qoıý úshin zerthanalyq rastaý qajet, biraq epıdemıologııada «yqtımal jaǵdaı» uǵymyn jıi qoldanady, ıaǵnı barlyq sımptomdar men muqııat tekserýler belgili bir ınfektsııaǵa sáıkes kelip, biraq ony birneshe sebepter boıynsha zerthanalyq túrde anyqtaýǵa kelmeıtin jaǵdaı bolady. Onyń ústine koronavırýs ınfektsııasynyń patogenezi tolyǵymen anyqtalǵan joq. Biz koronavırýs ókpeniń qabynýyn arttyrýymen alveoldy zaqymdaıtynyn bilemiz, biraq buny zerthanalyq rastaýsyz 100% COVID-19 dep aıtýǵa bolmaıdy. Sonymen qatar, klınıkalyq hattamaǵa «koronavırýs ınfektsııasynyń yqtımal jaǵdaıy» uǵymy engizildi. Bul PTR testiniń COVID-19 oń ne teris bolýyna qaramastan osy aýrýǵa boljam dıagnoz qoıýǵa jáne emdelýshilerge em alýǵa múmkindik beredi», - dedi ol.
Maman retinde Zámzágúl Handilla Qazaqstanda beımaǵlum qozdyrǵyshtan týǵan pnevmonııadan adamdar qaıtys bolyp jatyr degen aqparat shyndyqqa sáıkespeıtinin alǵa tartady.
«Onyń ústine, epıdemıologııalyq úrdistiń zańdary boıynsha bir mezgilde eki indet júre almaıdy. Qozdyrǵysh sáıkestendirilmegen, sebebi pnevmonııa kezinde materıaldy jınaýda qıyndyqtar bar, ol qurǵaq jótelmen júretin satysynda ótip jatyr. Sondyqtan hattamalarda aralas úlgilerdi (zertteý materıalyn): murynnan jáne muryn-jutqynshaqtan jaǵyndylardy, qaqyryq pen muryn-jutqynshaqtan jaǵyndylardy qaıta alý jazylǵan. Sirá, kovıdti ınfektsııanyń eń aýyr aǵymy ótip jatyr jáne biz bul pnevmonııa ekenin bilemiz. Árıne, bul jaǵdaıǵa qoǵam, sonyń ishinde sheteldik BAQ tilshileri de kóńil aýdarmaı qalmaıdy. Memleket tarapy men turǵyndar jumyla kúsh sala otyryp bul jaǵdaıdan, pnevmonııa saldarynan ólim-jitimniń joǵarylaýynan jaqyn arada arylamyz dep oılaımyn. Bul jaǵdaıdan shyǵý birlese otyryp kúresýge baılanysty, árbir azamat buǵan atsalysýy qajet, jeke basynyń saqtyq sharalaryn saqtaý qajet», - dedi S.J.Asfendııarov atyndaǵy «Ulttyq medıtsına ýnıversıteti» AQ Mıkrobıologııa jáne vırýsologııa kafedrasynyń lektory Zámzágúl Handilla.
