Kórkem ádebıetterdi de shet tilderine aýdaryp, Qazaqstandy kóbirek tanystyrýymyz qajet - N. Rústemov
zaң shyғarý қyzmeti jaıly ҚazAқparat tilshisine sұhbat berdi.
- Nұrbah Tұrarұly, өtken jyly қyrkүıektiң 2-si kүni Memleket basshysy Nұrsұltan Nazarbaevtyң қatysýymen ashylғan Parlamenttiң tөrtinshi shaқyrylymynyң ekinshi sessııasy aıaқtalyp keledi. Osy sessııa barysynda қandaı maңyzdy құjattar talқyғa tүsti? Siz basқaratyn komıtet arқyly halyқaralyқ maңyzy zor қandaı zaң jobalary өtti?
Parlament Mәjilisiniң bұl sessııasy өte қarқyndy boldy. Zaң shyғarýmen қatar Mәjilis қabyrғasynda kөptegen semınarlar men konferentsııalar, kezdesýler өtti. Osy sessııa barysynda jүzden astam zaң jobasy maқұldandy. Onyң ishinde Elbasy tapsyrmasyna sәıkes, daғdarysқa қarsy is-sharalardy jүzege asyrýdy kөzdeıtin әleýmettik-ekonomıkalyқ baғyttaғy zaң jobalary da bar. Sonyң bәri Palatanyң barlyқ komıtetinen өtedi, oң қorytyndysyn alady. Өziңiz aıtқandaı, negizinen bizdiң komıtet halyқaralyқ maңyzdy kelisimsharttardy bekitý jөnindegi zaң jobalarymen jұmys isteıdi. Қazaқstannyң sheteldermen jasasқan barlyқ kelisimderi Parlamentte zaң tүrinde bekitilýi tıis. Sonda ғana ol zaңdy kүshine enedi. Mәjilis maқұldap, Senat қabyldaғan jәne Memleket basshysy қol қoıғan birқatar құjattardy atap өteıin. Қazaқstan men Sırııa Arab Respýblıkasynyң үkimetteri arasyndaғy Damask қalasynda Әl-Farabıdiң tarıhı-mәdenı ortalyғynyң jәne kesenesiniң құrylysyn salý jөnindegi jәne «Қazaқstan Respýblıkasynyң Үkimeti men Egıpet Arab Respýblıkasynyң Үkimeti arasyndaғy Қaır қalasynda әz-Zahır Bıbarys sұltan meshitin қalpyna keltirý jөnindegi yntymaқtastyқ týraly kelisimdi ratıfıkatsııalaý týraly» zaңdar bar. Osy kelisimderge sәıkes atalғan nysandardy Қazaқstan taraby қalpyna keltirýde. Bұl da elimizdiң әlemdik өrkenıetke қosқan қomaқty үlesiniң biri. Sol sekildi osy sessııada қabyldanғan «Қazaқstan Respýblıkasy men Reseı Federatsııasy arasyndaғy «Baıқoңyr» keshenin tıimdi paıdalaný jөnindegi yntymaқtastyқty damytý týraly kelisimdi ratıfıkatsııalaý týraly», «Ortalyқ Azııada ıadrolyқ қarýdan azat aımaқ týraly shartty ratıfıkatsııalaý týraly», «Ұjymdyқ қaýipsizdik týraly shart ұıymynyң bitimgershilik қyzmeti týraly kelisimdi ratıfıkatsııalaý týraly», «Әzirbaıjan Respýblıkasy, Қazaқstan Respýblıkasy, Қyrғyz Respýblıkasy, Reseı Federatsııasy, Tәjikstan Respýblıkasy, Tүrkimenstan jәne Өzbekstan Respýblıkasy arasyndaғy esirtki құraldarynyң, psıhotroptyқ zattar men olardyң prekýrsorlarynyң zaңsyz aınalymyna қarsy kүres jөnindegi Ortalyқ Azııa өңirlik aқparattyқ үılestirý ortalyғyn құrý týraly kelisimdi ratıfıkatsııalaý týraly» maңyzdy zaңdardy atap өter edim. Sonymen қatar elimizdiң tynyshtyғyn kүzetetin shekarashylardyң, әskerı қyzmetkerlerdiң jaғdaıyn jaқsartýғa baғyttalғan zaң jobalary da bizdiң komıtet arқyly өtedi. Mәselen, «Әskerı қyzmetshiler men olardyң otbasy mүsheleriniң mәrtebesi jәne olardy әleýmettik қorғaý týraly» zaңғa tolyқtyrýlar men өzgerister engizý týraly» zaң jobasy қabyldandy. Osy zaң jobasymen әskerı қyzmetshilerdi әleýmettik jәne materıaldyқ қamtamasyz etýge қatysty birқatar tolyқtyrýlar engizildi. «Memlekettik қorғanystyқ tapsyrys týraly» zaңғa ұsynylғan tolyқtyrýlar da maқұldandy. Bұl zaң memlekettik қorғanystyқ tapsyrysty қalyptastyrý jәne oryndaý salasyndaғy құқyқtyқ қatynastardy retteýge baғyttalғan. Zaң jolymen memlekettiң otandyқ өndirýshilerdi қoldaý jөnindegi saıasaty eskerildi.
- Zaң - қoғam men memlekettiң damýyna jol ashatyn saıası құral. Der kezinde қabyldanғan zaң eldi alғa sүıreıdi. Al zaңnyң қabyldanýy keıinge қalyp қoısa, shıelenisken mәseleler odan saıyn kүrdelene tүsetini anyқ. Қazaқstan Parlamenti қabyldap jatқan zaңdar zaman talabyna jaýap berip otyr ma?
- Әrıne, қajet kezinde қabyldanyp, қoldanysқa engen zaң halyққa қyzmet etedi. Jalpy, zaң jobalary maқsatsyz daıyndalmaıdy. Memleket basshysynyң tapsyrmalary negizinde jәne halyқtyң talabyna sәıkes, Үkimet әzirlenýi tıis zaң jobalarynyң tizimin bekitedi. Daıyn zaң jobalary Parlament Mәjilisine kelip tүsetinin jaқsy bilesizder. Odan keıin Palatada depýtattardyң kөptegen tүzetýleri engizilip, jan-jaқty jetildirilip maқұldanady da, Senatқa joldanady. Parlamenttiң қos Palatasy қabyldaғan zaңғa Elbasy қol қoıady. Eger basқa merzimi kөrsetilmese, el Prezıdenti қol қoıғan sәtten bastap zaң өz kүshine enetini belgili. Zaңғa sүıene otyryp Үkimet ony jүzege asyrýdyң zaңnamalyқ aktilerin shyғarady. Sondyқtan қoғamdaғy barlyқ salany retteý үshin tıisti zaң қajet. Zaңsyz istelgen қandaı is әreket bolmasyn jaýapқa tartylatyny anyқ. Sөz joқ, қaı salany retteýge baғyttalsa, zaң sol salanyң құқyқtyқ normalaryn, қarjylyқ shyғyndaryn, jүzege asyrylý tetikterin aıқyndap beredi. Men zaңdar қoғam talabyna sәıkes әrkezde ýaқtyly қabyldanyp otyr dep aıtar edim.
- Bұl sұraқ ta joғaryda aıtylғan oıdan týyndaıdy. Ekonomıkamyzdyң tұraқtylyғyn saқtaýғa, қarjy daғdarysynyң қıyndyғynan shyғýғa қajetti zaңdar қabyldandy dep aıta alasyz ba? Nemese aldaғy ýaқytta қandaı zaңdardy jedel қabyldaý қajet dep esepteısiz?
- Daғdarysқa қarsy sharalar aıasynda Elbasy tapsyrmasy boıynsha Parlament te, Үkimet te biraz is-sharalar atқarýda. Tek bizdiң el ғana emes, әlemniң kөptegen memleketteri daғdarystyң aldyn alý maқsatynda үlken baғdarlamalar қabyldady, қoldanystaғy zaңdarғa tez arada өzgerister engizý үstinde. Bizdiң el de үsh jyldyқ bıýdjetke tүzetýler engizdi. Үkimet birқatar zaң jobalaryn әzirlep, Mәjilistiң қaraýyna berdi. Jýyrda Mәjilis elimizdiң keıbir zaңnamalyқ aktilerine jұmyspen қamtý jәne mindetti әleýmettik saқtandyrý mәseleleri boıynsha tolyқtyrýlar engizýdi kөzdeıtin zaң jobasyn maқұldady. Zaң jobasy Memleket basshysynyң 2009 jylғy naýryzdyң 6-ғy «Daғdarys arқyly jaңarýғa jәne damýғa» atty Қazaқstan halқyna Joldaýyn iske asyrý maқsatynda daıyndalғan. Zaң jobasy halyқtyң өnimdi jұmyspen қamtylýyn damytýғa, jұmyssyzdyқ deңgeıin azaıtý үshin jaғdaı jasaýғa, jұmyssyzdardy jәne jұmys ýaқytynyң tolyқ emes rejiminde jұmys isteıtin қyzmetkerlerdi әleýmettik қoldaýғa, sondaı-aқ 2009-2010 jyldar kezeңinde jұmysynan aırylғan azamattardyң әleýmettik қorғalýyn arttyrý үshin қajetti jaғdaı jasaýғa baғyttalғan. Zaң jobalaryn talқylaý barysynda ekonomıkany ilgeri bastyrýdyң zaңnamalyқ tetikteri týraly bizdiң komıtet te өz ұsynystaryn berip keledi. Sondaı-aқ otandyқ өndirýshilerdi қoldaý maқsatyndaғy zaңdar jetildirilýde. Қazirgi ýaқytta «Memlekettik satyp alý týraly» zaңғa өzgerister men tolyқtyrýlar engizilip jatyr. Atalғan zaң jobasynyң negizi 6-shy naýryzdaғy Parlament palatalarynyң birlesken otyrysynda Elbasynyң Joldaýynda aıtylғan tapsyrmalaryna sәıkes әzirlengen. Ol daғdarystan keıingi ornyқty damý үshin jaғdaılar jasaý arқyly қosymsha jұmys oryndaryn құra otyryp, jұmyspen қamtýdy қamtamasyz etýge baғyttalғan. Bұl da daғdarysқa қarsy sharalardyң biri bolyp sanalady. Aldaғy ýaқytta қoldanystaғy zaңdarғa tүzetýler engizý arқyly ekonomıkamyzdyң қozғaýshy kүshi bolyp tabylatyn өndiris oryndaryn, shaғyn jәne orta kәsipkerlikti қoldaıtyn zaң aktilerin қabyldap, osy saladaғy zaңnamalyқ bazany jetildire tүsý қajet dep esepteımin.
- Bүgingi taңda үlken қalalardyң jaғdaıy қalypty deýge bolady. Bizdiң memleket aýyldar men aýdandardyң jaғdaıyn jaқsartý үshin jәne bıýdjet қarajatyna қarap otyrғan keıbir shaғyn қalalardyң tұrmys deңgeıin kөterý үshin қandaı baғdarlamalardy jүzege asyrғany dұrys? Osy mәselege қatysty Sizdiң қandaı ұsynystaryңyz bar?
- Aýyl men aýyldyқ jerlerdi damytý - үnemi memlekettik saıasattyң nazarynda bolyp kele jatқan mәsele. Daғdarys alaңdatyp tұrғan қazirgi shaқta da ol keıinge қaldyrylғan joқ. Үsh jyldyқ bıýdjet josparynda birқatar mәseleler keıinge shegerildi. Alaıda, әleýmettik salaғa baғyttalғan қarjy men eldi mekenderdi damytýғa jәne aýdandar men aýyldardyң ekonomıkasynyң jaқsarýyna tikeleı әser etetin avtokөlik joldaryn salýғa arnalғan baғdarlamalar sol kүıinde tolyқtaı saқtaldy. Elbasy bıylғy Joldaýynda jұmyssyzdyқtyң deңgeıi artpaýy үshin jәne halyқty jұmyspen қamtý maқsatynda memlekettik bıýdjetten қosymsha қarjy қarastyrý қajettigin aıtty. Mamandardy қaıta daıarlaýғa 140 mlrd teңge қarastyryldy. Sonyң nәtıjesinde 350 myң қazaқstandyқ jұmyspen қamtylmaқ. Sondaı-aқ құrylysy bastalғan mektep, aýrýhana, balabaқsha nysandaryn tolyқ paıdalanýғa berý josparlanyp otyr. Қarjy tapshylyғy kezinde bұl da aıtýғa tұrarlyқ is. Bұl nysandardy salýғa da kөptegen aýyl azamattary tartylyp otyr. Elbasy daғdarysty tıimdi paıdalanyp, ishki mәselelerdi sheship alatyn kez kelgenin aıtty. Meniң aıtarym, osy қarқyndy tүsirip almaı, eldi mekenderdi damytsaқ, aýyldardyң ajary arta tүseri anyқ. Aýyldardy damytý maқsatynda «Қazaқstan Respýblıkasynyң keıbir zaңnamalyқ aktilerine jergilikti memlekettik basқarý jәne өzin-өzi basқarý mәseleleri boıynsha өzgerister men tolyқtyrýlar engizý týraly» zaң қabyldandy. Oғan el Prezıdenti aқpannyң 9-da қol қoıdy. Osy zaңғa sәıkes aýyldardy basқarýdyң jaңa jүıesi engiziledi. Aýdandyқ әkimshilik pen mәslıhattyң mәrtebesi kүsheıtildi. Olarғa jergilikti jerge ne қajet bolsa, sony өzderi sheshe alatyndaı құқyқ berilip otyr. Қazir elimizge sheteldikter de kөp keledi. «Syrt kөz - synshy» degendeı, beınetaspaғa tүsiretinder de az emes. Sondaı kezde bizdiң қalalarymyz kөriksiz, aýyldarymyz ajarsyz bolyp jatsa, eldigimizge syn bolmaқ. Bizdiң қalalarymyz da, aýyldarymyz da HHІ ғasyrғa laıyқty sәýletti bolғany dұrys.
- Depýtat - halyқ pen bılik arasyndaғy baılanysty ornatýshy. Әriptesteriңiz el ishine bұryn jıi barýshy ma edi, әlde қazir kөbirek shyғyp jүr me? Bұryn naқty bir өңirden saılandyңyzdar, osy joly partııalyқ tizimmen өttiңizder. Өziңiz halyқpen jıi kezdesip tұrasyz ba?
- Soңғy jyldary saılaýshylarmen kezdesý merziminiң қatary ұlғaıtyldy. Bұryn bir өңirden saılanғan kezde әr depýtat өz erkinshe kezdesýlerge baratyn edi. Al қazir «Nұr Otan» partııasynyң belgilegen tizimi boıynsha өңirlerdi aralaıdy, jınalғan jұrtshylyқ aldynda sөz sөılep, tұrғyndardyң sұraқtaryna jaýap beredi. Onyң syrtynda «Nұr Otan» HDP-nyң fılıaldarynda қoғamdyқ қabyldaýlar өtkizedi. Mұndaı arnaıy қabyldaýlar bұryn bolғan joқ. Jәne de қazir depýtattar jylyna birneshe ret kezdesýlerge shyғady. Depýtattyң partııalyқ tizimmen saılanýy halyқ қalaýlysynyң jaýapkershiligin arttyra tүsedi. Әriptesterim Elbasy Joldaýyn nasıhattap, tүsindirý maқsatynda naýryz, sәýir aılarynda elimizdiң barlyқ өңirlerine shyқty. Depýtattyң үnemi bir aımaққa bara berýi de jөn bolmaıtyn shyғar. Osy oraıda halyқ қalaýlylaryn basқa өңirlerge jiberip alý tәjirıbesi de oң nәtıje berýde. Meniңshe, қazir depýtattar halyқpen jıi kezdesedi. Өzim de tұrғyndardyң ortasynda jıi bolyp, olardyң aıtқan oı-pikirlerine nazar aýdaryp, zaңdarғa baılanysty bergen ұsynystaryn әriptesterime jetkizemin. Kөktemde bir top depýtat bolyp oңtүstik өңirdi aralap keldik. Bir erekshe aıta keterlik jaıt, Elbasynyң bıylғy Joldaýy әrbir Қazaқstan azamatynyң өmirge degen senimin arttyrdy. Bүgingideı syndarly ýaқytta Elbasy memlekettiң bolashaқ damý jolyn naқty kөrsetip, basym baғyttardy aıқyn belgilep berdi. Joldaý aıtarlyқtaı kүrdeli jaғdaıdan memlekettiң қalaı shyғatyny jөninde jınaқtalyp қalғan barlyқ sұraқtarғa naқty jaýap berdi. Osy bir қıyn sәtterde өzine jaýapkershilik jүkteý қabiletin tanytқan N.Ә. Nazarbaev ұlttyң shynaıy kөshbasshysy ekenin kөrsetti. Sonymen қatar Joldaýda aıtylғan salmaқty oı-tolғamnyң biri - halyқtyң aýyzbirshiligi. Elbasy «Daғdarys keledi, ketedi, al memleket tәýelsizdigi, ұlt mұraty, ұrpaқ bolashaғy sııaқty құndylyқtar mәңgi қalady» degeninen үlken maғynany ұғynýғa bolady. Osyndaı syn saғatta Қazaқstan sııaқty irgeli eldiң barlyқ tұrғyndary tөzimdilik tanytyp, өzderiniң kүsh-қaıratyn memleket mүddesine jұmyldyrғany abzal.
- Siz үsh tildi, ıaғnı, ana tiliңizdi jәne orys, aғylshyn tilderin meңgergen adamsyz. Taғy basқa қandaı tilderdi bilesiz? Kezdesken kezde sheteldik әriptesteriңizben қaı tilde sөılesesiz?
- Bizdiң komıtet қyzmetiniң ereksheligi sol - shetel tilderin meңgerýdi talap etedi. Sondyқtan atalғan үsh tilden bөlek tүrik tilin bilemin. Іskerlik baılanystar kөbine shet tilinde jүredi. Parlament Mәjilisiniң otyrystarynda, komıtet jıynynda, kezdesýlerde, әrıne, ana tilimde sөıleımin. Soңғy jyldary қazaқ tilin jaқsy biletin aýdarmashylar қyzmet kөrsetedi. Keıbir sheteldik meımanmen қazaқ, orys, aғylshyn tilderinde sұhbattasamyn. Sheteldik әriptesterimmen negizinen aғylshyn tilinde sұhbattasamyn. Bұl meniң osy tilde sөıleýimdi jetildire tүsedi. Bүginde aғylshyn tilin bilý ғalamdyқ aқparat әlemine shyғýғa mүmkindik beredi. Men jastarғa ana tiliңdi bil jәne bir-eki shetel tilin jas keziңde meңgerip al degen keңes berer edim. Bolashaққa ұmtylғan jastyң shet tilderin bilýi damyғan elderdiң әıgili joғary oқý oryndarynda oқýyna jol ashady, әlemniң aldyңғy қatarly memleketterinde tәjirıbe jınaқtap қaıtýyna jaғdaı jasaıdy. Aғylshyn tilin bilý - әlemniң kez kelgen jerinde jұmys babynda әriptestik қarym-қatynas ornatýdyң jәne kәsipkerlik қyzmetti jүrgize bilýdiң alғy sharttarynyң biri.
- Kөp til bilgenniң paıdasyn kөrip jүrsiz be?
- Қazirgi әlemdik jaһandaný kezeңinde azamattardyң birneshe til bilýi әrқashan elder men halyқtardyң kommýnıkatsııalyқ jәne ıntegratsııalyқ mүmkindikterin keңeıte tүsedi. Shet tilderin үırený adamғa үlken jaýapkershilik jүkteıdi. Өzge eldiң, halyқtyң salt-dәstүrin, ұlttyқ erekshelikterin bile tүsýge yntalandyrady. Әlemniң kөptegen elderinde memlekettik tildiң dәrejesinde, eki nemese үshten de kөp tildi қatar alyp jүrýi қalypty jaғdaı. Bylaısha aıtқanda, қazirgi Eýropada kөptildilik қoғamғa taңsyқ emes. Bir til bilseң, bir ұlttyң rýhanı baılyғyn ıgeresiң. Birneshe tildi meңgerseң, alýan tүrli halyқtyң asyl sөzderin, maқal-mәtelderin үırenip, oı-sanaңdy jetildire tүsesiң. Өzge tilderdi bilgendigim kүndelikti jұmys barysynda sheteldik әriptesterdiң oıyn tez әri jyldam tүsinýge kөp septigin tıgizip jүr. Sonymen қatar kez-kelgen taқyrypta erkin pikir almasýғa, oı bөlisýge, өzimniң ıdeıalarym men oılarymdy sұhbattasýshy adamdarғa tikeleı jetkizýge, lıngvıstıkalyқ bәsekege қabilettiligimdi arttyrýғa mүmkindik beredi. Lıngvıstıkalyқ baılyқ, ıaғnı, til bilýiң dүnıetanymyңdy ұlғaıta tүsýge, үnemi sony, tyң izdenisterge degen әleýmettik-psıhologııalyқ құshtarlyғyңdy oıatady. Өıtkeni өzi atқaryp otyrғan salanyң bilgir mamany bola tұryp, birneshe tildi erkin meңgergen azamattar memleket ishinde de, sondaı-aқ, shetelge shyққanda da bәsekege қabiletti tұlғaғa aınalýy kerek. Men bir-eki shetel tilin bilemin. Al keıbir sheteldik әriptesterimniң arasynda onnan astam til biletinderin kezdestirip jүrmin. Til bilgenimniң arқasynda shetelge issaparmen barғanda, bizdiң kezdesýlerimiz týraly sol tilderde jazylғan gazet maқalalaryn oқı alamyn, sheteldik teleranalarғa nazar salasyң. Tildiң arқasynda kөptegen dostar tabasyң. Bұryn odaқ құramynda bolyp kelgen Қazaқstandy tereң bile bermeıtin sheteldikter kөp-aқ. Өz elderine baryp kezdeskende, eң bastysy, қazaқ eli jaıly dұrys mәlimetti jetkize bilý, sheteldikterdiң Қazaқstanғa degen құrmetin arttyra bilý қajet. Til bilý - syılastyққa bastaıtyn jol.
- Ana tilin bilmeıtin қandastarymyzғa қandaı keңes berer ediңiz?
- Әrbir қazaқ үshin ananyң sүti men ananyң tili қasterli ұғym. Қazaқ tili - әrbir қazaқtyң jany, ar-namysy, bүgini men keleshegi. Memleket basshysy da қazaқ pen қazaқ ana tilinde sөılesýi қajet ekenin aıtқan. Jalpy, taıaý keleshekte memlekettik til barlyқ қazaқstandyқtardyң jәne osy eldi mekendegen ұlttar men ұlystardyң ortaқ tili deңgeıine kөterilýi қajet. Osy maқsatta biraz ister atқarylғany jөn dep aıtar edim. Қazir mektepterde memlekettik til jүıeli oқytylady. Til үırenemin degen adamғa mүmkindik mol. Yntasy bolyp, aldyna maқsat қoısa bolғany. Өzge ұlt өkilderi қazaқ tilin bilse, bolashaқ қyzmette de tabysқa jetýine yқpaly zor ekenin jaқsy tүsinip otyr. Қazaқ ұltynyң ereksheligi қazaқ tilinsiz қalyptaspaıtyny belgili. Keңes үkimeti dәýirinde barlyқ ұlt bir tilde sөıleýi қajet degen jeleýmen, saıası jүıeniң ұstanғan baғytymen jүzdegen ұlttardyң tilderi birte-birte shetke shyғaryla berdi. Mektepter jabyldy. Sol kezde ana tilimen sýsyndaı almaı қalғan қazaқtardyң kinәsi joқ. Al endi өzimiz el bolғanda, memlekettik tildi bilýimiz қajet. «El үshin ne istedim?» degendi bұryn bilmeı kelgen bolsa, namysқa tyrysyp, өziniң ana tilin үırenip alsa, osynyң өzi Қazaқstanғa jasaғan azamattyқ қyzmeti dep aıtar edim. «Otandy sүıý otbasynan bastalady» demekshi, memlekettik tildi үırenýdiң irgetasy bala besikte jatқanda қalanady, otbasynda sөılesýden bastalady. Өz kezeginde қazaқ tilindegi kөrkem әdebıetterdi oқý memlekettik tildi үırenýdegi taptyrmaıtyn құral. Әri sөzdik қoryңdy damytady.
- Kөkeıiңizde kөpten beri aıtsam dep jүrgen қandaı oı-pikiriңiz bar?
-Men Oңtүstik Қazaқstan oblysynyң aýdandary men eldi mekenderinde eңbek ұjymdarymen, isker toptarmen jәne tұrғyndarmen өtkizgen kezdesýlerde baıқaғanym, қazir halyқ naryқ ekonomıkasy kezinde өmir sүrýge beıimdelip қalғan. Olar kezdesýde әlemdik қarjy daғdarysynyң elimizge әser etip otyrғanyna alaңdaıtyndaryn aıtty. Alaıda, 1990 jyldardaғy ishki daғdarys, sol kezeңdegi қarjynyң құnsyzdanýy, kәsiporyndardyң toқtap, adamdardyң jұmyssyz қalýy halyққa aýyr tıgenin tilge tıek etti. Tұrғyndar el birliginiң arқasynda қazirgi қıyndyқtan shyғatynymyzғa senim artyp otyrғandaryn mәlim etti. Eң bastysy, eldiң erteңin oılaғanymyz abzal. Қazaқstannyң әlemdik қaýymdastyқtaғy rөliniң artýy, halyқtyң jaғdaıy jaқsaryp, өrkenıetti elder қataryna қosylýy - memlekettik maқsatymyz. Men Қazaқstandy өzge elderdiң құrmetpen қaraıtyn memleket bolғanyn қalaımyn. Kıno өneri, teledıdar eldi shetelge tez tanytady. Ұlttyқ erekshelikterimizdi, salt-dәstүrimizdiң құndylyқtaryn kөrsetetin derekti fılmderdi әlemniң kөptegen elderi tүsine biletin aғylshyn, frantsýz, nemis, ıspan, қytaı, tүrik, orys jәne basқa da tilderge tәrjimәlap, elshilikter arқyly taratylsa, ol da Қazaқstannyң abyroıyn arttyrýғa қyzmet eter edi. Mәselen, jýyrda baspasөzde bүrkitshiler týraly fılm tүsirilgeni jaıly jazyldy. Қazaқtyң at sporty, onyң ishinde bәıge, kөkpar, aýdaryspaқ, қyz қýý, sııaқty tamasha өnerimizdi әlem jұrtshylyғy tүgel bilmeıdi ғoı. Қymyz ashytý, қazy aınaldyrý jәne basқa өzge elge taңsyқ ұlttyқ erekshelikterimiz, taғamdarymyz қanshama? Қazaқtyң tazy ıti jaıly birde-bir fılm joқ. Halқymyz jeti қazynanyң biri degende barlyқ ıtti emes, tek tazyny ғana aıtқan. Tүrkistan, Saraıshyқ sııaқty tarıhı mekenderimiz de құndy dүnıelerdiң arқaýyna aınalsa, sheteldikterdi tamsantar týyndy bolar edi. Sol sekildi kөrkem әdebıetterdi de shet tilderine aýdaryp, Қazaқstandy kөbirek tanystyrýymyz қajet. Elimizdiң saıası baғytyn, ekonomıkalyқ jetistikterin kezdesýler arқyly, әr tүrli forýmdar aıasynda sheteldikterge kөbirek nasıhattaýda bizdiң komıtet maңyzdy is-sharalardyң өtýine atsalysyp keledi. Kelesi jyly Қazaқstannyң EҚYҰ-ғa tөraғalyқ etýi sheңberinde elimizdi tanytýғa үlken mүmkindikter ashylyp otyr. Syrtқy ister mınıstriligine үlken mindetter jүkteldi. Osy mүmkindikti jetkilikti paıdalana bilsek, ұtarymyz kөp bolmaқ.
- Raқmet әңgimeңizge.
