Konstıtýtsııanyń máni men mańyzy
Sosyn 1937 jyly 26 naýryzda Jalpyqazaq keńesteriniń X tótenshe sezi qabyldap, bekitken Konstıtýtsııa bar. Qyryq jyldyq ǵumyry bolǵan osy qujattyń ornyn 1978 jyly 20 sáýirdegi «kemeldengen sotsıalızm» atalǵan zamannyń Konstıtýtsııasy basqan bolatyn. Mine, osy qujat Táýelsizdiktiń alǵashqy jyldarynda jazylyp qabyldanǵan, 1993 jylǵy 28 qańtardaǵy Qazaqstannyń tól Ata Zańy qoldanysqa engenge deıin ómir súrdi. Eldiń egemendigin tanytatyn 1993 jylǵy tuńǵysh Konstıtýtsııa memleketimizdiń táýelsizdigin eń joǵarǵy zań turǵysynda saıası-quqyqtyq sıpatta alǵash bekitken qujat edi.
Bul tuńǵysh Kostıtýtsııanyń memleket tarıhynda alatyn orny týraly Elbasy «Qazaqstan joly» atty kitabynda bylaı dep jazady: «Táýelsizdigimizdi alǵannan keıin bizge búgingi ómir shyndyǵymen jáne aldaǵy ýaqytpen birge qadam basyp, ótken urpaqtyń is-tájirıbesi men jarqyn bolashaqqa degen senimdi jınaqtaǵan Negizgi Zań qajet boldy. Táýelsiz Qazaqstannyń Konstıtýtsııasy ashyq jáne demokratııalyq qoǵam ornatýdyń negizgi prıntsıpterin baıandy etýge tıis bolatyn». Osylaısha, 1993 jyly qabyldanǵan Qazaqstan Respýblıkasynyń alǵashqy Konstıtýtsııasy egemendik tarıhyndaǵy eń demokratııashyl qujat bolyp tabylǵan edi. Alǵashqy Konstıtýtsııanyń máni men mańyzyna keletin bolsaq, bul qujat Prezıdenttiń kórsetken maqsaty boıynsha tórt basty máselege jaýap berýi jáne soǵan jaǵdaı jasaýy tıis bolatyn. Onyń birinshisi - memlekettik bılikti basqarýdyń barlyq júıesin nyǵaıtý, ekinshiden - ekonomıkalyq reformany júrgize otyryp, eldi sol kezdegi tereń daǵdarystan shyǵarý, úshinshiden - jas memlekettiń syrtqy saıasatyn qalyptastyrý, tórtinshiden - ishki saıası turaqtylyqty qamtamasyz etetin zańdyq negizderdi Ata zańda kórsetý. Alaıda, joǵaryda qamtylǵan tórt maqsatty sheship beretin baptar áýelgi tuńǵysh Konstıtýtsııanyń jobasynda barynsha qamtylmady. Prezıdent N.Nazarbaev ta bul rette tuńǵysh Konstıtýtsııa jobasy áýelden-aq elimizdegi saıası, áleýmettik-ekonomıkalyq úderisten alshaq qalǵanyn alǵa tartady. Sóıtip, ýaqyt óte kele, zaman aǵymy men suranysyna qaraı, Bas zańymyzdyń keıbir tustary naryqtyq qoǵamdaǵy ózgeristerge sáıkes bolmaı shyqqany baıqaldy.
Máselen, sol kezdegi oqıǵalarǵa zer salsaq, tuńǵysh Konstıtýtsııa memlekettik bılikti bólý qaǵıdaty turǵysynan respýblıkada birtutas memlekettik organdardyń júıesin qalyptastyra almaǵanyn ańǵarar edik. Sol tustaǵy oqıǵalarǵa kelsek, depýtattyqqa úmitkerlerdiń biri shaǵym jasap, sonyń negizinde XIII shaqyrylǵan Joǵarǵy Keńeske saılaý boıynsha Ortalyq saılaý komıssııasynyń keıbir aktilerin Konstıtýtsııalyq cot 1995 jyldyń 6 naýryzynda Ata Zańǵa kereǵar dep tanydy. Onyń aqyry Joǵarǵy Keńes qyzmetiniń toqtaýyna ákelip soqty. Osyndaı olqylyqtar jańa Negizgi Qujattyń qajettiligin týyndatqan bolatyn. Sondyqtan da arada eki jyl ótkende 1995 jyly qazirgi Negizgi zań - Konstıtýtsııa qabyldandy. Osylaısha, táýelsizdik jyldary Qazaqstannyń memlekettigin aıqyndaǵan Ata Zań eki qaıtara túledi.