Kómirqyshqyl gazyn sińirýdi satý: Qazaqstanda alǵash ret klımattyq joba iske asyrylady
ASTANA. KAZINFORM – Almaty oblysynda sheteldik ınvestordyń qarjylandyrýymen 1,5 mln gektar tozǵan jerge aǵash otyrǵyzylatyn boldy. Bul jobaǵa memleket bıýdjetinen bir tıyn da jumsalmaıdy. Tıisti kelisimge búgin Ulttyq kásipkerler palatasynyń qabyrǵasynda qol qoıyldy.
Bul joba ataýyn birden túsine qoıý qıyn: Parnıktik gazdardy sińirýdi satyp alý týraly «Emission Removal Purchase Agreement (ERPA) kelisimi. Bir qaraǵanda Qazaqstan endi parnıktik gaz shyǵaryndylaryn satatyn sekildi kórinýi múmkin. Eń qyzyǵy — endigi jerde shyn máninde de solaı bolǵaly tur.
UKP Ekologııa jáne turaqty damý departamentiniń jetekshisi Adına Qaıratqyzynyń túsindirýinshe, ınvestor (SEFE Marketing&Trading Limited kompanııasy) jobany qarjylandyrady. Qazaqstandyq kompanııa («SAFC» JShS) aǵash egý jumystaryn atqarady. Odan keıin halyqaralyq standarttarǵa saı osy aýmaqqa egilgen aǵash belgili bir ýaqyt ishinde qansha kómirqyshqyl gazyn sińirgeni esepteledi. Sińirilgen ár tonna CO₂-niń ózindik quny bar kórinedi. Osydan keıin ınvestor ózi quıǵan qarjyǵa egilgen orman bir jylda qansha kólemde kómirqyshqyl gazyn sińirgeni jónindegi málimetti erikti arnaıy aqparattyq alańǵa shyǵarady. Ony halyqaralyq alyp kompanııalar satyp alady. Halyqaralyq kompanııalar osylaısha klımattyq jobalarǵa qarjylaı qoldaý kórsetedi ári ekologııalyq qaýipterdiń aldyn alýǵa atsalysa otyra óziniń reıtingisin kóteredi.
Sharaǵa QR Ekologııa jáne tabıǵı resýrstar mınıstri Erlan Nysanbaev, «Atameken» UKP Tóralqa tóraǵasy Raıymbek Batalov, «Báıterek» UBH» AQ Basqarma tóraǵasy Rýstam Qaraǵoıshın, brıtandyq SEFE Marketing&Trading Limited kompanııasynyń aktıvterdi basqarý jónindegi vıtse-prezıdenti Aleksandr Demıdov jáne qazaqstandyq «SAFC» JShS dırektory ıÝrıı Kım qatysty.
Joba aıasynda terek, qaraǵash jáne ilespe tuqymdardy (torańǵy, qaıyń, eren aǵashy, ıtmuryn, shyrǵanaq jáne basqalary) qosa alǵanda 3,3 mln aǵash otyrǵyzý josparlanýda. Aǵash egý jumystary sý únemdeý tehnologııalary men qarqyndy agrotehnıkany paıdalana otyryp júzege asyrylatyn bolady. Boljam boıynsha, lastaýshy zattardy shyǵarýdy tómendetýdiń ortasha jyldyq máni gektaryna 26 tonna CO₂-ni quraıdy. Nebári 30 jyl ishinde 1,2 mln tonna kómirqyshqyl gazy joıylady, bul gektaryna 780 tonna CO₂-ǵa teń.
«Parnıktik gazdardy birden-bir jaqsy sińiretin – aǵashtar. Odan keıin dalanyń shópteri, jalpy ósimdik. Osy sebepti kómirqyshqyl gazyn sińirý úshin orman egý – bizdiń elde múlde jańa taqyryp. Mynaý osyndaı maqsatta jasalǵan alǵashqy kelisimshart. Biz ótken kúzden bastap jasyl jelekti otyrǵyzý ofsettik jobalar máselesi boıynsha biraz zańdarǵa ózgerister engizý jumysyn júrgizdik: Orman kodeksine, Ekologııa kodeksine, Jer kodeksine birshama ózgerister engizdik. Osy jobany alsaq, dúnıejúzinde eń basty másele – jerdiń jahandyq jylynýy bolyp tur. Ol kóbine parnıktik gazdarǵa baılanysty. Ony tek qoldan orman egý arqyly azaıta alamyz. Bul orman Almaty oblysy Qapshaǵaı kóliniń qasynda Sheńgeldi aýylynyń mańynda egiledi. Bıyl kóktemde 200 myńdaı túp aǵash otyrǵyzyldy. Kóbine tal, qaraǵash egildi. Sebebi jergilikti aǵashtardyń tamyr jaıyp ketýi ońaı», - dedi mınıstr.
Erlan Nysanbaevtyń aıtýynsha, agroorman sharýashylyǵyn damytý ekotýrızm jáne jumys oryndaryn ashý turǵysynan tıimdi nátıje kórsetpek.
«Jobanyń quny — 2,5 mlrd teńge. Elimizde 287 mln gektar jer bolsa, sonyń tek 5 paıyzynda ǵana aǵash ósedi. Osyndaı jobalar arqyly kómirqyshqyl gazynyń shyǵaryndylary azaıady. Ekinshi jaǵynan bolashaqta ekotýrızmdi damytýǵa septigin tıgizedi. Orman aǵashtary qartaıǵan soń aǵash óńdeý salasynyń damýyna da serpin beredi», - dedi vedomstvo basshysy.
Sondaı-aq UKP Tóralqa tóraǵasy Raıymbek Batalov bul jobanyń otandyq agrarshylar úshin qandaı mańyzy bar ekenin atap ótti.
«Mundaı jobalardy iske asyrý Qazaqstanǵa turaqty damý jolynda tómen kómirtekti kórsetkishti saqtaýǵa, klımattyń ózgerýi jáne jerdiń tozýymen kúreste tıisti maqsattarǵa qol jetkizý protsesin jedeldetýge múmkindik beredi. Aýyl sharýashylyǵynda kómirtekti ofsettik jobalardy iske asyrý úshin de úlken perspektıva bar ekenin atap ótkim keledi. Qazaqstandyq agrarshylar úshin bul ESG qaǵıdattaryna sáıkes kelýdiń jáne organıkalyq kómirtektiń jınaqtalýynyń arqasynda topyraq qunarlylyǵyn qalpyna keltirýdiń taǵy bir múmkindigi», - dedi Batalov.
SEFE vıtse-prezıdenti Aleksandr Demıdov pen «SAFC» JShS dırektory ıÝrıı Kım áńgimelesý barysynda bul Qazaqstan úshin ǵana emes, búkil Ortalyq Azııa óńiri úshin biregeı joba ekenin atap ótti. Bastama – bıznestiń, memlekettiń jáne halyqaralyq áriptesterdiń tıimdi ózara is-qımylynyń jarqyn úlgisi.
«Bul jobany QR Prezıdenti men «Atameken» UKP qoldady. Endi biz ony is júzinde júzege asyrýǵa kirisemiz. SEFE jáne SAFC quzyretterin biriktire otyryp, biz sheteldik ınvestıtsııalardy tartý úshin Qazaqstannyń keń múmkinshiligin kórsetemiz», - dep atap ótti «SAFC» JShS Bas dırektory ári negizin qalaýshy ıÝrıı Kım.
Joba boıynsha seriktes retinde «SEFE» brıtandyq kompanııasy kúrdeli salymdardan basqa, jobany ázirleýdi, monıtorıng, sondaı-aq marketıngtik qyzmetterdi usynady.
«Joǵary sapaly kómirtekti joıý jobalaryna ınvestıtsııa salý Parıj kelisimine sáıkes jalpy klımattyq maqsatqa jetýdiń negizgi quramdas bóligi bolady. Bul joba 1 mıllıon tonnadan astam sińirilgen shyǵaryndylar men tıisti ótemaqy tólemderin óndirýge járdemdesedi», - dedi Sefe portfeldi basqarý jónindegi atqarýshy vıtse-prezıdenti Aleksandr Demıdov.
Aıta keteıik, Kelisimge qol qoıylǵannan keıin QR Premer-Mınıstri Oljas Bektenovpen kezdesý ótkizilip, pılottyq orman klımattyq jobasyn iske asyrý boıynsha máseleler talqylandy.
«Ormandardyń kóbeıýi biz úshin óte mańyzdy. Biz ekologııalyq jobalarǵa sheteldik ınvestıtsııalardy tartý úshin qolaıly jaǵdaı jasaýǵa tyrysamyz. Úkimet ekojúıeni qalpyna keltirýge, kómirtegi izin azaıtýǵa, jasyl ekonomıkany damytýǵa jáne basqa da negizgi máselelerge baǵyttalǵan jobalardy qoldaıdy», — dep atap kórsetti Oljas Bektenov.
Búginde barlyq qajetti rásimder pysyqtalyp, alǵashqy offteık-kelisimshartqa qol qoıyldy. Ótken halyqaralyq protsedýralardyń arqasynda tájirıbeni paıdalana alatyn jáne klaster sheńberinde kómirtegi sharýashylyǵyna ınvestıtsııa sala alatyn basqa qatysýshylar úshin jol ashyldy.
Kómirtekti jobalardy iske asyrý – Qazaqstan ekonomıkasyn ártaraptandyrýdyń jańa kezeńi. Agro-ındýstrııalyq aımaqtardyń jobalary «kómirtekti eginshilikti» engizýdi kózdeıdi. Bul bolashaqta aýyl sharýashylyǵy ónimin óndirýden túsetin paıdamen qatar, Qazaqstanda parnıktik gazdar shyǵaryndylarynyń saýdasynan qarajat tabýǵa múmkindik bolatynyn bildiredi.
Esterińizge sala keteıik, joba ótken jyly «Atameken» UKP, «SAFC» JShS jáne «SEFE Marketing & Trading» kompanııasy arasyndaǵy yntymaqtastyq týraly memorandýmǵa qol qoıylǵannan keıin, QR Prezıdentiniń qatysýymen ótken SOR 28 Dúnıejúzilik klımattyq sammıti aıasynda bastaý aldy.
