Kolorektaldy obyr qaterli isikterdiń ishinde taralýynan úshtikke kiredi – onkolog
PETROPAVL. KAZINFORM – Soltústik Qazaqstan oblysynda myńnan astam adam kolorektaldy obyrmen dıspanserlik esepte tur. Ótken eki aıda qaterli isik jańadan 27 adamda anyqtaldy. Onkologııalyq aýrýdyń paıda bolýyna ne sebep? Oblystyq kópbeıindi aýrýhana onkologııalyq ortalyq emhanasynyń onkolog dárigeri Vıacheslav Belov tilshi suraqtaryna jaýap berdi.
Mamannyń aıtýynsha, kolorektaldy qaterli isik — bul toq jáne tik ishektiń ártúrli bólikteriniń qaterli isigi týraly jalpy túsinik. Onkologııalyq aýrýlardyń ishinde bul patologııa jaıynda aqparat az taraǵan, saldarynan syrqattar arasynda dert jaıynda túrli alyp qashpa áńgime kóp, bul olardyń qorqynyshyn eseleı túsedi. Biraq qazir erte dıagnostıkanyń zamanaýı múmkindikteri nátıjesinde qaterli isik aýrýyn 95% jaǵdaıda emdeýge bolady.
«Álemniń damyǵan elderiniń statıstıkasyna qaraıtyn bolsaq, kolorektaldy obyrmen aýyrǵandar sany ósip keledi. Jalpy Avstralııa men Jańa Zelandııada, Eýropada jáne Soltústik Amerıkada aýrý kórsetkishi eń joǵary, al Afrıka men Ortalyq jáne Ońtústik Azııada eń tómen. Bul aıyrmashylyq ishken tamaqtyń erekshelikterine, jaman ádetterge, ekologııalyq faktorlarǵa jáne genetıkalyq beıimdilikke baılanysty bolýy múmkin. Kóp jaǵdaıda obyr er adamdar arasynda ókpe men asqazan qaterli isiginen keıin, al áıelderde sút bezi men teri qaterli isiginen keıin 3-shi orynda keledi. Dıagnoz qoıylǵannan keıin alǵashqy jyly ólim-jitim joǵary, sebebi naýqastar dárigerge alǵash ret júgingen kezde obyr III–IV satysynda bolady», — deıdi Vıacheslav Belov.
Kolorektaldy qaterli isiktiń paıda bolýyna ishektiń qabyný aýrýlary — oıyq jaraly kolıt, Kron aýrýy áser etýi múmkin. Іshektiń qabyný aýrýy bastalǵannan keıin shamamen 8-10 jyldan keıin ol obyrǵa ulasýy múmkin.
«Kolorektaldy qaterli isik 40 jasqa deıin sırek kezdesedi, biraq ár onjyldyqta qaýip arta túsedi. Jalpy syrqattardyń basym bóligi — 60-75 jastaǵylar. Onkologııalyq aýrýdyń damýyna áser etetin faktordyń biri — maıly taǵamdy kóp tutyný, ratsıonda kókónister men jemisterdiń az bolýy. Semizdik te kolorektaldy qaterli isik aýrýynyń damý qaýpin shamamen 1,5 ese arttyrady. Alkogoldi shamadan tys tutyný jáne temeki shegý de obyrǵa ákelýi múmkin», — deıdi onkolog.
Kolorektaldy qaterli isikti skrınıng arqyly erte satysynda anyqtaýǵa bolady. Skrınıngtik dıagnostıka negizinen aýrýy múmkin, ıaǵnı qater tobyna jatatyndarǵa nemese aýrýdyń naqty belgileri joq syrqattarǵa júrgiziledi.
Birinshi kezekte skrınıngten týystarynyń arasynda toq ishektiń nemese tik ishektiń qaterli isigi, ishektiń adenomasy jáne qabyný aýrýlary bar adamdar ótedi. Olardyń aýyrý qaýpi eki ese joǵary.
«Kolorektaldy qaterli isik kópke deıin bilinbeýi múmkin. Toq ishek pen tik ishektiń isikteri baıaý ósedi jáne alǵashqy belgiler paıda bolǵanǵa deıin jetkilikti uzaq ýaqyt ótedi. Sımptomdar isiktiń ornalasýyna, túrine, taralý dárejesine jáne asqynýlaryna baılanysty. Mundaı isik patsıentke kórinbeıdi jáne sezilmeıdi; ol aıtarlyqtaı mólsherge deıin ósip, kórshi organdarǵa metastaz bergende ǵana patsıent yńǵaısyzdyqty, aýyrsynýdy sezine bastaıdy, nájiste qan men shyryshty paıda bolady. Kóbinese syrqattar dárigerge asqazan, ót qaby, baýyr, uıqy bezi fýnktsııalarynyń buzylýynan bolatyn asqazan-ishek joldarynyń aýrýyna shaǵymdanýy múmkin. Іsikten qan ketý ádette kózge kórinbeıdi, saldarynan anemııa paıda bolyp, naýqas tańerteńgi álsizdik pen sharshaýǵa shaǵymdanady. Keıde ish qatyp, úrlenip, ishek shuryldap, dıareıa bolady», — deıdi Vıacheslav Belov.
Mamannyń aıtýynsha, kolorektaldy obyrdyń erte kezeńinde keı naýqastardyń jalpy jaǵdaıy nasharlaıdy, qanazdyq, jalpy álsizdik, keıde dene temperatýrasynyń joǵarylaýy baıqalady. Bul belgiler kóptegen aýrýlarǵa tán, degenmen dereý dárigerge qaralǵan jón.
Budan bólek sharshaý, entigý paıda bolyp, óń bozarsa, uzaq ish qatyp nemese dıareıa tyıylmasa, ish jıi aýyratyn bolsa, nájiste defekatsııadan keıin qan kórinse — birden dárigerge qaralý qajet.
«Kolorektaldy qaterli isik hırýrgııalyq jolmen metastazdyq aýrý belgileri joq naýqastardyń 70-95% emdelýi múmkin. Hırýrgııalyq emdeý barysynda ishektiń bóligi isikpen birge jergilikti lımfa apparatymen alyp tastalyp, keıin ishektiń ushtary biriktiriledi, bul tabıǵı dáret alý qabiletin saqtaıdy. Tik ishektiń qaterli isiginde operatsııanyń kólemi isiktiń anýstan qanshalyqty qashyqtyqta ornalasqanyna baılanysty. Eger tik ishekti tolyǵymen alyp tastaý qajet bolsa, ishekti shyǵarý úshin ishtiń aldyńǵy qabyrǵasynda hırýrgııalyq jolmen tesik — kolostoma jasalady, ol arqyly nájis syrtqa shyǵarylady.
Eger naýqastarda baýyr metastazdary bolsa, hırýrgııalyq emdeýdiń qosymsha ádisi retinde metastazdardyń shekteýli sanyn alyp tastaý usynylady. Bul operatsııa eger bastapqy isik tolyǵymen joıylsa, baýyr metastazy baýyrdyń bir bóliginde bolsa jáne baýyrdan tys metastazdar bolmasa jasalady. 5 jyl ishinde operatsııadan keıingi ómir súrý deńgeıi 6-25%», — deıdi onkolog.
Dárigerdiń aıtýynsha, kolorektaldy qaterli isikti emdeýdiń tıimdiligi naýqastyń aýrýdyń erte satysynda dárigerge qaralýymen baılanysty. Sol kezde ǵana zamanaýı emdeý ádisterin barynsha paıdalanýǵa jáne jaqsy nátıjege qol jetkizýge múmkindik bar. 30 naýryz kúni oblystyq onkologııalyq ortalyqta ashyq esik kúni ótedi. Turǵyndar dáriger keńesin alyp, ýltradybystyq zertteýden ótip, tsıtologııa tapsyra alady.
Eske sala keteıik, Soltústik Qazaqstan oblysynda jedel respıratorlyq vırýstyq ınfektsııa juqtyrǵandar sany 84 myńǵa jýyqtaǵanyn jazǵan bolatynbyz.
