Qolóner sheberi: 5 jylda 600 tymaq tiktim
Alemnasırah Sheken Mońǵolııanyń Baıan-Ólgeı aımaǵyndaǵy Sagsaı aýylynda týyp-ósken. 2005 jyly otbasymen elordaǵa kóship kelgen ol qalanyń qaýyrt tirligine beıimdele almaı, Ereımentaý aýdanyndaǵy Torǵaı aýylyna kóship barady.
«Týǵan jerim – Mońǵolııanyń Baıan-Ólgeı aımaǵyndaǵy Sagsaı aýyly. Ol sý jaǵasynda, taýly jerde ornalasqan aýyl. «Sagsaı» sózi qazaqsha «Aqsý» degen maǵyna beredi. Negizi men týǵan aýyldy qazaqtar mekendegen, biraq shekara bóliske túsken kezde Mońǵolııanyń jeri bolyp ketken. Ákem ómir boıy ustaz bolǵan adam. Ol zeınetke shyqqan soń «Mal baǵyp, jylqy usta. Bizdi kút» dedi. Ákemniń ótinishin jerge qaldyrmadym. Sol aýylda úılenip, bala-shaǵaly boldym», - deıdi Alemnasırah Sheken.
Ol otbasymen birge 2005 jyly Qazaqstanǵa kóship kelgen.
«Elordada turý qıyn boldy. Qalanyń qarbalas tirligi adamdy qajytyp jiberedi eken. Aýyldy, mal baǵýdy, jylqyǵa minýdi ańsap, Ereımentaý aýdanyndaǵy Torǵaı aýylyna kóship keldik. Aýyldyń tabıǵaty unady. Osy jerde 7-8 jyl boıy sharýa qojalyǵynyń malyn baqtym. Aýa raıy qolaısyz bolyp, densaýlyǵym nasharlaı bastady. Ókpeme sýyq tıip, qatty aýyryp qaldym. Odan keıin mal baǵýdy qoıyp kettim», - deıdi ol.
Mal baǵa almaı qalǵan Alemnasırah aǵa qolónermen aınalysýǵa bel baılaıdy.
«Úıde bos jatpaıyn dep kásip bastaýǵa, qolónermen aınalysýǵa bel baıladym. Mal baqqan kezde aıaqtan, bastan sýyq ótedi. Sondyqtan túlkiniń terisinen tymaq tige bastadym. Ańshylar túlkiniń terisin ákelip, tymaq tikkize bastady. Odan keıin ertoqym, júgen, qamshy óre bastadym. Qaıysty da ózim terini ılep jasaıtyn boldym. Bylǵarydan úıde kıetin aıaq kıim tigýdi de qolǵa aldym. Qolónermen aınalysqanyma bes jyl bolyp qaldy», - deıdi Alemnasırah.
Ol qolóner buıymdaryn jasaý tehnologııasyna da toqtalyp ótti.
«Shıki terini ılep, aıranǵa nemese unnan ı jasap, soǵan salyp qoıamyn. Odan keıin júnin qyryp alyp tastap, qaıtadan ıge salamyn. Birneshe kúnnen keıin qajetinshe kesip, iske jaratamyn. Qoıdyń terisinen kıim-keshek, ultaraq tigýge bolady. Ol sýyq ótkizbeıdi jáne jylýdy syrtqa shyǵarmaıdy. Jylqynyń terisinen bylǵary jasaýǵa bolady. Ol da sýyqty da, jylyny da ishke ótkizbeıdi, sáıkesinshe bylǵarydan jasalǵan aıaq kıim kıgen adamnyń aıaǵy sýlanyp ketpeıdi. Sıyrdyń terisi qalyń bolady, odan arqan, ertoqym jasaýǵa bolady. Mysaly, bul tymaqty bylǵarydan, túlkiniń terisinen tiktim. 1 tymaqty piship, tigý úshin bir kúnim ketedi. Tapsyrys berýshiniń qalaýy boıynsha oıý-órnekpen kómkeremin. Eń kóp tapsyrys osy tymaqtarǵa bolady. Osy ýaqytqa deıin 500-600 tymaq tiktim. Ereımentaý aýdanyndaǵy adamdardyń kóbi meniń tymaq tigetinimdi biledi. Úıde kıetin aıaq kıimderdiń tabany bylǵarydan, ishki jaǵy qoldan basylǵan qalyń kıizden jasalǵan. Bul – ógizdiń terisinen jasalǵan órmeli arqan. Uzyndyǵy 15 metrge deıin jetedi. Ol jylqy ustaýǵa arnalǵan, ertoqymnyń astyna salyp júrýge bolady. Qoldy qıyp ketpeıdi, búktelip te qalmaıdy. Asaý jylqyny shalyp ustaýǵa arnalǵan. Ómildiriktiń ishi qaıystan jasalsa, syrty bylǵarydan tigilgen. Áshekeılerin de óz qolymmen balqytyp jasaǵanmyn. Qamshylardyń órmeleri ártúrli bolady: alty taspalyq, segiz taspalyq, on eki taspalyq. Órmelerin tez órýge bolǵanmen, jalpy qamshynyń ózin jasap shyǵýǵa bir kún ýaqytyń ketedi. Bul qamshylar mal baǵý barysynda qoldanýǵa arnalǵan. Qolónermen aınalysý tózimdi, shydamdy qajet etedi», - deıdi ol.
Onyń aıtýynsha, qolóner buıymdaryn jasaý qabileti oǵan naǵashy jurtynan daryǵan.
«Óz jurtymda muǵalimder kóp bolsa, naǵashy jurtym qolónershi bolǵan. Naǵashylarymnyń týǵan jeri - Shyǵys Qazaqstan oblysy Zaısan aýdany. Saıası qýǵyn-súrgin kezinde Qazaqstannan Mońǵolııaǵa ketken. Olar Mońǵolııaǵa shańǵymen barǵan eken. Shańǵynyń astyna jylqynyń terisin shegelepti. Ol órge kóterilgen kezde keri qaraı syrǵanap ketýden saqtap qalǵan. Olar Mońǵolııaǵa kóship kelgennen keıin kón ılep, teri ılep, aıaq kıim tigip ózderi turatyn aýyldyń turǵyndaryn asyraǵan. Qoldan qarý-jaraq jasaǵan degen derekter de bar. Maǵan bul qasıet sol naǵashy jurtymnan daryǵan bolýy kerek. Ákemniń aǵasy da qolóner sheberi bolǵan. 1970-1980 jyldary onyń qalaı jumys isteıtinin kózimmen kórdim. Aǵashtan etiktiń qalyptaryn jasap, balalaryna aıaq kıim tigip beretin», - deıdi qolóner sheberi.
Qazirgi ýaqytta qolynan shyqqan buıymdardy aýdan turǵyndarymen qatar aýylǵa baratyn týrıster de satyp alady.
«Osy sońǵy bir aı ishinde aýyl ákiminiń, Qazaqstan agro jáne aýyldyq týrızm qaýymdastyǵynyń keńesshisi Almas Seterbaevtyń uıytqy bolýymen aýylǵa týrıster kele bastady. Senbi, jeksenbi saıyn kelip, qolymmen jasaǵan buıymdardy satyp alyp jatyr. Bul meni shabyttandyryp, qolóner buıymdaryn jasaýǵa degen yntamdy arttyra túsedi. Týrıster úıde kıetin aıaq kıimniń, qamshynyń, ertoqymnyń qalaı jasalatynyn suraıdy. Ásirese qamshy men úıde kıetin aıaq kıimdi jaqsy satyp alady. Qamshyny tórge ilip qoıý úshin de, syılyq retinde berý úshin de alady», - deıdi ol.
Qolóner sheberi bolashaqta qandaı jospary bar ekenin aıtyp, armanymen bólisti.
«Bolashaqta osy qolónerdi kásip etip, ary qaraı damyta túskim keledi. Qarajat bolyp jatqan jaǵdaıda qasyma kómekshi alyp, kásibimniń aıasyn keńeıtsem deımin. Buıym jasaýǵa qoldanatyn materıaldar sapaly bolsa jumysty kóńildi otyryp isteımin. Tutynýshy rıza bolsa – odan artyq ne kerek? Bylǵaryny Monǵolııadan aldyratynmyn, shekara jabylǵaly qıyn boldy. Ókpeme sýyq tıip, qatty aýyrǵan kezde qolónermen aınalysa almaı, aýrýhana jaǵalap ketken kezderim de boldy. Sol kezde ulym aǵashty oıyp, dombyra jasady. Ol meni osylaı shabyttandyrdy. Eki qyzym, bir ulym bar. Eki qyzym turmysta, al ulym 11-synypta oqıdy. UBT-ǵa daıyndalyp jatyr. Tarıhshy bolǵysy keletinin aıtady, biraq ol da qolónermen aınalysady dep oılaımyn. «Jigitke jeti óner de az» dep beker aıtylmaǵan», - deıdi Alemnasırah Sheken.
