Qolyna qyran qondyryp, at ústinde jamby atqan – ulttyq sporttaǵy áıelder
ASTANA. KAZINFORM – Elimizde ulttyq sporttyń qarqyndy damýyna óz úlesin qosyp júrgen áıelder az emes. Ulttyq sport túrleri boıynsha ulttyq qurama qataryna kirgen áıelder de bar. Máselen, toǵyzqumalaq, sadaq atý, asyq atý jáne jamby atýdan ulttyq qurama sapynda 170-ke jýyq áıel óner kórsetedi.
Áıelder ulttyq sport túrleri boıynsha halyqaralyq, respýblıkalyq jáne óńirlik jarystarǵa da belsendi qatysady. Jalpy resmı jarystarǵa:
- toǵyzqumalaq boıynsha – 725
- sadaq atýǵa – 469
- asyq atýǵa – 420
- jamby atýǵa – 18
- qusbegilikke – 4
qyz bala turaqty túrde qatysyp júr.
Qazirgi tańda Ulttyq sport qaýymdastyǵyna kiretin federatsııalardyń quramynda álem jáne Azııa chempıony atanǵan áıelder bar. Atap aıtqanda, toǵyzqumalaqtan áıelder arasynda elimizde 6 álem chempıony bolsa, onyń ishinde Ásel Dalıeva 10 dúrkin álem chempıony, Gúljanat Aldabergenova men Lına Karımova 2 dúrkin álem chempıony boldy. Al asyq atýdan áıelder arasynda álem kýbogynyń 7 jeńimpazy, Azııanyń 9 chempıony bar.
Sonymen qatar, áıelder sport salasynyń basshylyq quramynda da qyzmet atqarady. Mysaly, Sadaq atý jáne Qusbegilik federatsııalarynyń basshylyǵynda 4 áıel jumys isteıdi.
Solardyń biri – Qusbegilik federatsııasynyń vıtse-prezıdenti Baǵdat Múptekeqyzy. Negizgi mamandyǵy jýrnalıst bolǵanymen, 40 jylǵa jýyq ýaqyttan beri halqymyzdyń tarıhy tereńnen bastalatyn qusbegilikteı aqsúıek óneriniń joqtaýshysy, janashyry bolyp júr.
«Tańerteń búrkittiń daýysynan oıanatynbyz. Mektepten kele sala Toqtasyn atamnyń búrkitin qyzyqtaýshy edik. Ákem jas kezinde qyran, qarshyǵa, ıtelgi baptap, ań-qusqa salǵan. Ákemniń baýyrlary da búrkitshi boldy. Boıymdaǵy qusbegilikke qushtarlyq – babamnan aýǵan qut-berekeniń sarqyty», - dep eske alady Baǵdat Múptekeqyzy.
Ol ótken ǵasyrdyń 80-jyldarynda qazaqtyń salt-dástúrin keýdesine qattaǵan Jaǵda Babalyqulynyń janynda júrip, Almaty oblysynyń Jambyl aýdanynda elimizde tuńǵysh qurylǵan Jalaıyr Shora atyndaǵy Búrkitshiler mektebiniń negizin qalaýǵa atsalysty.
Baǵdat Múptekeqyzy – 2000 jyldardyń basynda «Qyran» federatsııasy qurylǵanda onyń basy-qasynda bolǵandardyń biri. Sondaı-aq, ol qusbegilikti ulttyq sporttyń bir túri retinde taný úshin erejesin daıyndap, jyldar boıy birneshe kitap-albom men 200-ge jýyq ǵylymı-tanymdyq maqala jazdy. Ol – búrkitshilikti halyqaralyq deńgeıde qorǵaý, ony álemdik dárejege jetkizý maqsatynda kóp izdengen, ıÝNESKO-nyń «Materıaldyq emes mádenı muralary tizimine» engizýge bar kúsh-jigerin jumsaǵan jalǵyz áıel.
Bizdiń ekinshi keıipkerimiz – sadaq atýdan QR sport sheberi, jattyqtyrýshy Aıaýlym Appazova. Búginde «SAQ – Sadaq atu Qostanai» federatsııasynyń prezıdenti bolyp qyzmet atqaratyn Aıaýlym dástúrli sadaq atý boıynsha «Altyn Tuǵyr-2023» syılyǵynyń «Úzdik sportshy» nomınatsııasynyń ıegeri.
Ejelden halqymyzdyń qanynda bar bul ónerdi serik etken Aıaýlym sadaqty qolyna alǵash ret 29 jasynda ustaǵan.
«Barlyǵy Astanada ótken sheberlik sabaǵynan bastaldy. Maǵan unady, alǵashqy nátıjelerim de jaqsy boldy. Osydan soń jattyǵýǵa kiristim, jarystarǵa qatystym. Arada biraz ýaqyt ótken soń óz týǵan ólkemde osy sport túrine balalardy úıretýdi uıǵaryp, Qostanaıdan mektep ashtym», - deıdi Aıaýlym Appazova.
Ol osylaısha Qostanaı oblystyq dástúrli sadaq atý mektebiniń negizin qalady. Búginde Aıaýlymnyń 30-dan astam shákirti bar. Dástúrli sadaq atý mektebiniń ashylǵanyna eki jyldan endi ǵana assa da, shákirtteri kóptegen saıystarda joǵary nátıje kórsetip júr.
Sadaq atýdan ulttyq qurama sapynda óner kórsetetin Aıaýlym qazir Malaızııada oqý-jattyǵý jıynyna qatysyp jatyr.
Tek mamandyǵymen shektelmeı, boıyndaǵy qaırat pen qaısarlyqty qabilet-qarymymen tanytyp júrgen ulttyq sporttaǵy taǵy bir arýymyz sadaqty jerde emes, at ústinde shaýyp bara jatyp nysanaǵa dál kózdeıdi. Gúldana Alybaeva – Jamby atýdan Qazaqstan qurama komandasynyń múshesi. 17 jasynan bastap jamby atýmen aınalysatyn ol qazirgi tańda Qarasaı aýdandyq ulttyq sport mektebinde jamby atýdan jattyqtyrýshy bolyp jumys isteıdi. 10-ǵa jýyq oqýshy qyzdy jamby atýǵa daıyndap jatyr.
Osy sportqa kelgen 2018 jyly-aq «Altyn tuǵyrdy» ıelenip úlgergen Gúldana budan keıin de birneshe respýblıkalyq jáne halyqaralyq jarystarda jeńimpaz atandy.
«Joldasymmen osy sporttyń arqasynda tanystyq. Ol da ulttyq sport salasynda júrgen azamat. Jalpy, sport meniń ómirime kóp jaqsy ózgeris ákeldi. Sondyqtan alǵashqy jattyqtyrýshym Sársenbaı Qulbaev pen qazirgi bapkerim, ákem – Serik Alybaevqa alǵysym sheksiz», - deıdi Gúldana Alybaeva.
Jambyshy qyz kúzde elimizde ótetin V Dúnıejúzilik kóshpendiler oıyndaryna qatysyp, el abyroıyn asyrǵysy keledi. Sol úshin de ol búginde tyńǵylyqty daıyndyq ústinde.
Taǵy bir jambyshy qyzymyz – Arýjan Amangeldiqyzy. Arýjan Jambyl oblysy Merki aýdanynyń týmasy. Ol Qazaq ulttyq pedagogıkalyq qyzdar ýnıversıtetinde bilim alýmen qatar Almaty irgesindegi «Topjarǵan» etno-óner ortalyǵynda jumys ta isteıdi. Asaý jylqy men túıelerdi úıretip, búrkit baptaýmen aınalysady.
«Osy ortalyqta sadaq tartýdy úırenip, jamby atyp júrdim. Eptiligimdi baıqaǵan ortalyq basshysy Ǵabıt Tańatov maǵan jelip kele jatqan túıe ústinde sadaq atýdy baıqap kórýimdi usyndy. Úsh aıdan astam ýaqyt boıy tynymsyz jattyǵýdyń nátıjesinde túıe ústinde jamby atýdy úırendim. Ótken jyldyń 4 qazanynda ortalyq qaıyrymdylyq is-sharasyn uıymdastyrǵan edi. Sol kezde elimizde eń birinshi bolyp jelip kele jatqan túıe ústinde araqashyqtyǵy 30 metr bolatyn 3 nysanany 12 sekýndtyń ishinde sadaqpen atyp, rekord ornattym. Dál osy jetistigim Gınnes rekordtar kitabyna endi. Sonymen qatar ótken jyly «Úzdik jamby atýshy» atandym. Jalpy, jambyny jylqy ústinde atý úırenshikti nárse. Al túıe ústinde sadaq tartý óte qıyn, ár sekýndty eseptep otyrýyń kerek», - dedi Arýjan.
Aıta keteıik, qusbegilik, sadaq atý jáne jamby atý kúzde elimizde ótetin V Dúnıejúzilik kóshpendiler oıyndarynyń sporttyq baǵdarlamasyna engen. Búginde Qazaqstan Respýblıkasy Ulttyq sport qaýymdastyǵynyń quramyna «Báıge», «Kókpar», «Aýdaryspaq», «Sadaq atý», «Jamby atý», «Teńge ilý», «Qusbegilik», «Asyq atý», «JORYQ» at sporty jáne t.b. federatsııalar kiredi.
