Kil myqtyda kim myqty: Álemdegi sýperkompıýterler jaıynda
ASTANA. KAZINFORM – Sýperkompıýterler – bul zamanaýı ǵylymı jáne tehnologııalyq jetistiktiń negizgi quraly. Kazinform agenttiginiń materıalynan álemdegi eń qýatty esepteý mashınalary jáne olardyń qaıda ornalasqany jaıynda oqyńyzdar.
TOP-10 sýperkompıýter
Sýperkompıýter – bul eń kúrdeli esepteýlerdi oryndaýǵa jáne úlken kólemdegi derekterdi keremet jyldamdyqpen óńdeýge qabiletti esepteý mashınasy. Ol aýa raıyn boljaýdan bastap jasandy ıntellekt pen medıtsına salasyndaǵy zertteýlerge deıingi eń resýrs syıymdylyqty qajet etetin máselelerdi sheshýge arnalǵan.
2025 jyldyń maýsymynda álemdegi málimetter qoǵamǵa qoljetimdi eń qýatty 500 sýperkompıýterdi sıpattaıtyn reıtıng – TOP-500 jańartylǵan edi.
Aıta keterligi, bul joba sonaý 1993 jyly qolǵa alynǵan jáne jyl saıyn 2 ret jańartylyp otyrady.
Sonymen atalǵan reıtıngke sáıkes, TOP-10-ǵa myna elderdegi sýperkompıýter kiredi:
1. El Capitan – AQSh
2. Frontier – AQSh
3. Aurora – AQSh
4. JUPITER Booster – Germanııa
5. Eagle – AQSh
6. HPC6 – Italııa
7. Supercomputer Fugaku – Japonııa
8. Alps – Shveıtsarııa
9. LUMI – Fınlıandııa
10. Leonardo – Italııa
Esepteý qýaty boıynsha álemdegi eń qýatty elder
TOP-500 reıtıngi málimetterine qaraǵanda, AQSh pen Qytaı eń úzdik sýperkompıýterler sany boıynsha kósh bastap tur: AQSh-ta olardyń sany - 175, Qytaıda - 47. Úshinshi oryndy Germanııa ornalasqan.
Japonııa (39) men Ońtústik Koreıa (15) tıisinshe 4 jáne 7-oryndarǵa jaıǵasqan. Ónimdiligi joǵary 25 kompıýteri bar Frantsııa 5-orynda tur. Odan keıin Italııa (17) ókshelep keledi. Úzdik 10-dyqqa Kanada men Ulybrıtanııa da kirdi. Olardyń árqaısysynda 13 osyndaı júıeden bar. Brazılııa (9) 10-orynǵa jaıǵasqan. Norvegııa (9), Reseı (7), Úndistan (6) sııaqty basqa elde de qýatty sýperkompıýter bar. Jalpy, qurlyqtar boıynsha Soltústik Amerıka, odan keıin Eýropa men Azııa kósh bastap tur. Áskerı jáne qupııa maqsattaǵy sýperkompıýterler bul reıtıngke enbeýi múmkin.
2025 jyldyń qańtarynda jarııalanǵan The Business Research Company derekterine sáıkes, sońǵy jyldary sýperkompıýter naryǵy qarqyndy damyp keledi. Ol ortasha jyldyq ósim qarqyny (CAGR) 16,2 paıyz bolǵan kezde 2024 jylǵy 13,55 mlrd dollardan 2025 jyly 15,75 mlrd dollarǵa deıin ósetindigi kútiledi.
Ósim ǵylymı zertteýlerge memlekettik ınvestıtsııalarǵa, ulttyq qaýipsizdik pen qorǵanys salalarynda qoldanýǵa, aýa raıyn modeldeý qajettilikterine, sondaı-aq ónimdiligi joǵary esepteýler arhıtektýrasynyń damýyna, jasandy ıntellekt pen mashınalyq oqytýdyń damýyna baılanysty.
Kompanııa málimetinshe, sýperkompıýterler naryǵy aldaǵy birneshe jylda qarqyndy damıdy dep kútilýde. 2029 jylǵa qaraı ol 19,5 paıyzdyq ortasha jyldyq ósim qarqynymen (CAGR) 32,11 mıllıard dollarǵa jetedi.
NVIDIA H200 bazasynda sýperkompıýterdi montajdaý Almatydaǵy «Qazaqtelekom» data-ortalyǵynyń alańynda ótti.
«Qazaqtelekom» AQ basqarma tóraǵasy Baǵdat Mýsınniń aıtýynsha, sýperkompıýter 6,7 mıllıon CUDA-ıadrosymen jabdyqtalǵan, 1 600 petaflops jáne ondaǵan terabaıt GPU-jady bar.
Munyń bári memlekettik organdarǵa, ulttyq kompanııalarǵa jáne korporatıvtik tapsyrys berýshilerge qoljetimdi bolady. Sýperkompıýter mynadaı múmkindik beredi:
- tehnogendik apattar men táýekelderdi olar bastalǵanǵa deıin modeldeý;
- qalalardaǵy trafıkti aldaǵy jyldarǵa sanap shyǵý;
- dárigerlerge úlken kólemdi derekter negizinde dıagnozdy jyldamyraq qoıýǵa kómektesý;
- qazaq tilin, mádenıetin, tarıhyn jáne zamanaýı mánmátinin túsinetin úlken tildik modelderdi úıretý;
- sheteldik serverlerge táýeldi bolmaı, ózińizdiń AI ónimderimizdi iske qosý.
Sýperkompıýter Qazaqstanǵa osy jyldyń mamyr aıynda jetkizildi. Onyń ónimdiligi shamamen 2 ekzaflopsty quraıdy.
Búgin Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev Alemcloud Ulttyq sýperkompıýter ortalyǵyna baryp, NVIDIA H200 grafıkalyq protsessorlary bazasynda jasaqtalǵan sýperkompıýterdi iske qosý rásimine qatysqan edi.
Saltanatty rásimge qatysqan Tsıfrlyq damý, ınnovatsııalar jáne aeroǵarysh ónerkásibi mınıstri Jaslan Mádıev is-sharadan keıin birden Jibek joly telearnasy kelip arnaıy suhbat berdi.
Onyń atap ótýinshe, elimiz úshin aqparattyq qaýipsizdik eń basym baǵyttardyń biri sanalady. Sondyqtan Qazaqstannyń menshikti sýperkompıýteriniń paıda bolýy tsıfrlyq egemendikke baǵyttalǵan mańyzdy qadam.
Búgin Memleket basshysynyń tapsyrmasymen iske qosylǵan sýperkompıýter óńirimizdegi birinshi ári qýatty sanalady.
Onyń qýaty – shamamen 2 ekzaflops. Bul degenimiz ne? Túsiný úshin aıtaıyq, bir ekzaflops – bul bir kvıntıllon, ıaǵnı, 1 sekýndtaǵy mlrd-taǵan matematıkalyq esepteýlerdiń bir mlrd-y. Al bizde 2 ekzaflops bar. Oılap kórińizshi, álemniń barlyq halqy, ıaǵnı 8 mlrd adam árbir sekýnd saıyn matematıkalyq esepteýler jasaý úshin olarǵa 4 kúnnen astam ýaqyt qajet bolady. Al bizdiń sýperkompıýter ony 1 sekýndta jasaı alady, - dedi Jaslan Mádıev.
Osyǵan deıin Astanada sýper kompıýter tehnologııalarynyń jahandyq báıgesindegi Qazaqstannyń róli talqylanǵany týraly jazdyq.