Qyzylsha aýrýy vaktsına almaǵandar arasynda kóbeıdi –maman

 Qazir qyzylsha aýrýyna shaldyqqan turǵyndar az emes. Bul másele elimizdiń barlyq óńirinde kezdesedi. Onyń sebebi de bar. Kópshilik arasynda odan saqtanýǵa selsoq qaraıtyn azamattar boı kórsetip jatady. Osy maqsatta sala mamandary qandaı keńes beredi? Kazinform Qyzylorda oblystyq Sanıtarııalyq-epıdemıologııalıayq baqylaý departamenti Infektsııalyq jáne parazıtarlyq aýrýlardy epıdemıologııalyq qadaǵalaý bóliminiń basshysy Álııa Ydyrysovany áńgimege tartqan edi. 

– Qyzylsha aýrýynyń kóbeıýine qandaı jaǵdaılar sebep bolady? Turǵyndar qandaı saqtyq sharalaryna kóńil bólgeni jón?

– Qyzylsha aýrýy boıynsha epıdemıologııalyq ahýal tek bizdiń elimizde emes, búkil álemde kúrdelenip otyr. Dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymy onyń sebebi retinde koronavırýs pandemııasy saldarynan halyq arasynda qyzylsha aýrýyna qarsy vaktsınatsııalaý barysynyń álsirep ketkenimen túsindiredi. Oǵan qosa ekpeden bas tartqan adamdar sany artqan. Jalpy, ujymdyq ımmýnıtet báseńdegen saıyn aýrý juqtyryp alý qaýpi kúsheıe túsedi. Qaýip tobyna ekpe almaǵan, ımmýnıteti álsiz adamdar engiziledi.

Qyzylsha – qyzba, ıntoksıkatsııa, daqty-papýlaly bórtpe, enantema, konıýnktıva jáne joǵarǵy tynys joldarynyń zaqymdalýymen sıpattalady. Jedel vırýstyq ınfektsııalyq aýrý adamnan adamǵa aýa tamshysy arqyly jótelgende, túshkirgende, sóıleskende juǵady. Qyzylshamen aýyrǵan adammen tipti qysqa ýaqyt qarym-qatynasta bolǵan jaǵdaıda ekpe almaǵan adamdardyń qyzylshany juqtyrý qaýpi óte joǵary.

Aýrý adammen baılanysta nemese qasynda bolǵannan keıin on kúnnen soń sýyq tııý belgileri bastalady. Atap aıtqanda, belgileri retinde dene qyzýy, tumaý, kózdiń qabynýy jáne jóteldi aıtýǵa bolady. Aýrý ýaqyt ótken saıyn asqyna túsedi. Aýyz ishi qabynyp, isinip, ish ótýi múmkin. Al 2 nemese 3 kúnnen keıin aýyzdyń shyryshty qabyǵynda tuzdyń jartysyndaı kishkentaı aq daqtar kórine bastaıdy. Odan keıin 2 nemese 3 kún ótken soń qulaqta jáne moıynda, sosyn bette jáne denede, eń sońynda qol men aıaqta bórtpeler paıda bolady. Denege bórtpeler shyqqannan keıin balanyń jaǵdaıy ádette jaqsarady. Ol 5 kúnniń ishinde shyǵyp bolady.

– Qyzylsha qandaı aýrýlardyń kóbeıýine áser etedi?

– Qyzylsha pnevmonııa, bronhıt, entsefalıt sııaqty asqynýlarymen qaýipti. Medıtsınalyq kómekke kesh júgingende jáne qyzylshamen qatar basqa aýrýlar bolǵan jaǵdaıda bul asqyný ólimge ákelýi múmkin. Kataraldy qubylystarmen (qyzba, bas aýrýy, álsizdik) aýrýdyń alǵashqy belgisi jáne bórtpe paıda bolǵan kezde dárigermen keńesip, onyń barlyq usynymyn oryndaý kerek. Qyzylsha aýrýy bastapqy kezeńde sýyq tııý sııaqty kórinýi múmkin. Sondyqtan dárigerge ýaqytyly barǵan jón. Jiti respıratorlyq aýrýlardyń belgileri bar balalardy mektepke deıingi uıymdar men mektepke jibermeý kerek.

– Odan qorǵanýdyń eń tıimdi joly qandaı?

– Qyzylshadan eń tıimdi qorǵaný joly – ýaqytyly vaktsınatsııa. Ol Ulttyq ekpeler kúntizbesine engizilgen, ekpe tegin júrgiziledi. Balalarǵa qyzylshaǵa qarsy alǵashqy egý 1 jasynda jáne qaıta egý (revaktsınatsııa) 6 jasynda júrgiziledi.

Іndettik kórsetkishke sáıkes vaktsınatsııa naýqaspen baılanysta bolǵan 30 jasqa deıingi ekpe almaǵan (egilmegen, tolyq egilmegen, egý satýsy belgisiz) azamattarǵa qyzylshamen aýyrǵan naýqaspen sońǵy baılanysta bolǵan sátten bastap 72 saǵattan keshiktirilmeı júzege asady. Vaktsınatsııa úshin qyzylshaǵa qarsy qaýipsiz jáne tıimdi vaktsına qyzamyq pen parotıtke (QQP) qarsy komponentpen qosa qoldanylady.

– Qyzylorda oblysynda qyzylsha aýrýynyń aldyn alý baǵytynda qandaı jumystar júrgizilip jatyr?

– Qyzylorda oblysynyń Sanıtarııalyq-epıdemıologııalyq baqylaý departamenti qyzylshaǵa qarsy egý mártebesin tekserýdi usynady. Ol úshin aımaqtyq dárigerge júginý qajet. Eger balańyz qyzylshaǵa qarsy egilmegen bolsa, ekpe alý úshin turǵylyqty jerińizdegi emhanaǵa habarlasqany durys.

Jyl basynan beri oblysta laboratorııalyq zertteý nátıjesimen naqtylanǵan qyzylsha aýrýynyń 460 jaǵdaıy tirkeldi. Onyń ishinde 387 jaǵdaı 14 jasqa deıingi balalar arasynda anyqtaldy. Al 117 jaǵdaı 1 jasqa tolmaǵan sábıler arasynda tirkelgen. Eresek turǵyndar arasynan 73 naýqas anyqtaldy.

Qyzylsha indetine shaldyqqandardyń basym bóligi – aýrýǵa qarsy ekpe almaǵan adamdar. Olardyń sany jalpy – syrqattanǵandardyń 65%-y. Atap aıtqanda, onyń ishinde medıtsınalyq qarsy kórsetilimderge baılanysty egilmegender úlesi – 17,6%, egiletin jasqa jetpegender úlesi – 39%, vaktsınatsııadan bas tartqandar úlesi – 39,2%. Sondaı-aq josparly vaktsına alýǵa tıisti merzimde negizsiz sebeptermen (jol júrip ketý, turǵylyqty mekenjaıynan tys jerde bolý, t.b.) ekpe almaı júrgender kórsetkishi – 4,2%.

Budan bólek, 64 naýqastyń qyzylshaǵa qarsy ımmýndyq mártebesi belgisiz ekeni anyqtaldy. Aýyrǵandardyń ishinde ekpe alǵan naýqastar da bar. Alaıda olar qyzylshaǵa qarsy ekpeniń tolyq kýrsyn almaǵan, tek 1 dozasyn alǵan, ıaǵnı aǵzada tolyq ımmýnıtet qalyptaspaǵandar arasynan aýrýdy juqtyryp alý jaǵdaıy bolyp otyr.

Oblys boıynsha anyqtalǵan derekterdiń basym bóligi, ıaǵnı 308 jaǵdaı Qyzylorda qalasyna tıesili. Al aýdandar boıynsha Aralda – 40, Qazalyda – 22, Qarmaqshyda – 7, Jalaǵashta – 4, Syrdarııada – 6, Shıelide – 66, Jańaqorǵanda 7 derek.

– Áńgimeńizge raqmet!