Qyzylorda oblysynda «Jyraýlar úıi» ashyldy
QYZYLORDA. KAZINFORM - Qyzylorda oblysynda jarııalanǵan Rýhanııat jyly aıasynda oblystyq fılarmonııa janynan «Jyraýlar úıi» ashyldy.
Oǵan oblystyq máslıhat tóraǵasy Naýryzbaı Baıqadamov, jyraý, Qazaqstannyń eńbek sińirgen qaıratkeri Almas Almatov, folklortanýshy ǵalym, jyrshy Berik Júsipov, dástúrli ánshi Aqan Ábdýalıev, jyrshy, mádenıet qaıratkeri Amandyq Kómekov, jyrshy, «Daryn» jastar syılyǵynyń ıegeri Kúnsulý Túrikpen jáne ózge de óner janashyrlary qatysty.
Óner ordasynda qoıylǵan panoramalyq Qorqyt ata kompozıtsııasynda túrki halyqtarynyń ortaq uly oıshyly beınelengen jáne Jankent, Saýran, Shirik-rabat syndy kóne qalalary sýrettelgen. Odan bólek onda ornatylǵan Infokıosk aqparattandyrý qurylǵysynda jyraýlar úıine qatysty barlyq málimet engizilgen.
Al ǵımarattyń dálizinde HІV-XV ǵasyrlardan bastap HH ǵasyrǵa deıingi 15 aqyn-jyraýdyń sýretteri ilingen. Olardyń qatarynda Qorqyt babadan bastap aqyn-fılosof Asan qaıǵy, áıgili Buqar jyraý, jyraýlyq óner zertteýshileri Álkeı Marǵulan, Áýelbek Qońyratbaev, Rahmanqul Berdibaev jáne Mardan Baıdildaev sekildi ǵalymdar qamtylǵan. Odan keıingi kezekte munda kelýshiler ánshi, jyraý kompozıtor Eshnııaz sal, Bazar jyraý, Rahmet Mázqojaev, aqyn Turmaǵambet Іztileýov, jyraý Jámet Saıymuly, Jańabergen Bitimbaıuly, Turymbet Salqynbaıuly sýretterin tamashalaı alady.
Sondaı-aq, Jyraýlar úıinde konferentsııa jáne kórermender zaldary qarastyrylǵan. Kórermender zalynyń sahnasy ulttyq naqyshta bezendirilgen. Sahna aınasynda ornatylǵan zamanaýı materıaldan jasalǵan jartylaı kıiz úı tárizdi qurylǵynyń tóbesin shańyraq túıistiredi. Bul kontserttik zal televızıalyq túsirilimder jasaıtyn stýdııaǵa da laıyqtandyrylǵan.
Ǵımaratta ekspozıtsııalyq mýzeı zaly da jasaqtalǵan. Mýzeıdiń oń jaq qanatyny 5, al sol jaq qanaty 3 sektsııaǵa bólingen. Onda Qorqyt baba muragerleri, Nyshan, Nurǵalı syndy baqsylar qobyzdarynyń sýretteri bar. Syr óńirinde qalyptasqan jyraýlyq úsh mektep ókilderi Nurtýǵan, Jıenbaı, Nartaıdyń sýretteri, tutynǵan quraldary men jetken jetistikteriniń qujattary qoıylǵan.
Jalpy epıkalyq dastandar men tolǵaýlardy oryndaıtyn halyq poezııasynyń ókilin jyraý dep ataıdy. Jyraý ataýy «jyr» sózinen týyndaıdy. Dástúrli qazaq qoǵamynda jyraýlar halyqtyń rýhanı kósemi, qoǵamdyq pikir qalyptastyratyn qaıratker rólin atqardy. Handar men basqa da el bıleýshileri jyraýlar pikirimen sanasyp otyrǵan. Jyraýlar jaýgershilik zamanda joryqtarǵa qatysyp, el qorǵaý, azamattyq taqyryptarǵa arnalǵan óleń-jyrlar týǵyzǵan.
M.Áýezov jyraý degen atakka ıe bolǵan shyǵarmashylyq ókiliniń óz ortasynda erekshe salmaǵy bar qoǵamdyq tulǵa ekendigin aıtady. Onyń negizgi fýnktsııasy elge basshylyq jasap, basalqy aıtý bolatyn. Olar han qasyndaǵy qalyń eldiń ishinen qosylǵan qarııalar keńesiniń ókilderi boldy.
Jyraýlar shyǵarmashylyǵynyń aqyndyq poezııadan negizgi ereksheligi - jyraýdyń tek úlken epostardy jyrlaıtyndyǵymen ǵana emes, eldiń birligi úshin aqylgóılik, kóregendik, danalyq sózder aıtatyn kósemdik tabıǵatymen tikeleı baılanysty. Qazaq handyǵy dáýirindegi jyraýlar poezııasynda erlik taqyrybynyń basymdyq aldy. Memleket táýelsizdigi men onyń dańqyn arttyrý jolynda kúresken batyrlardyń erjúrektigi men qaıtpas qaısarlyǵyn jyrlaý eń ózekti másele boldy.
XVIII-XIX ǵasyrlardaǵy jyraýlar poezııasynda elimizdiń tarıhy kórinis tapqan. Tek aýyz ádebıeti shyǵarmalaryn tarıhı derekkez retinde qarastyrǵanda, biz alǵashqy kezekte árbir tarıhı derektiń dáldigimen qatar tarıhı oqıǵalardyń jelisin izdeımiz.
Óner ordasynda Syr elinde 2006 jyldan bastap dástúrli túrde uıymdastyrylyp kele jatqan Túrki tildes elderdiń halyqaralyq «Qorqyt jáne Uly dala sazy» folklorlyq-mýzykalyq óner festıvaliniń kórinisi beınelengen. Budan bólek, Syr óńirindegi jyraýlyq ónerdi nasıhattaýda qoldanylǵan aspaptar men zattar, kıimder qoıylǵan.
Jyraýlar úıiniń alqaly alańynda Syr súleıleriniń izbasarlary, jyrshy-jyraýlar óner kórsetip, jyrdan shashý shashty.
