Qytaıda Qazaqstannyń mádenı ortalyǵyn ashý jumysy bastaldy - Aıda Balaeva

ASTANA. KAZINFORM — Mádenıet jáne aqparat mınıstri Aıda Balaeva elimizdegi mádenıet jáne óner qyzmetkerlerin kásibı merekelerimen quttyqtady.

Ol búginde elimizde 7 600 mádenıet uıymy jumys isteıtinin, onda 58 myńnan astam maman qyzmet etetinin aıtty. Olardyń qatarynda 3 890 kitaphana, 57 teatr, 231 muraǵat, 275 mýzeı, 2 994 mádenı-demalys ortalyǵy, 113 kınoteatr, 36 kontserttik uıym jáne 4 tsırk bar.

- Qazaqstanda mádenıet salasynda ulttyq rýhanııat pen mádenı-tarıhı murany halyqaralyq deńgeıde ilgeriletýge baǵyttalǵan aýqymdy jumys júrgizilýde.

Mańyzdy bastamalardyń biri — Qazaq Culture atty aqparattyq platformanyń iske qosylýy. Bul platforma álem jurtshylyǵyna halqymyzdyń baı ári qaıtalanbas mádenıetin tanystyrady. Ol BUU-nyń alty resmı tilimen qatar, qazaq jáne túrik tilderinde de qoljetimdi.

2024 jyly toǵyz respýblıkalyq uıymǵa «Ulttyq» mártebe berilip, olardyń qyzmetkerleriniń jalaqysy 1,75 esege artty, - dedi mınıstr.

Onyń sózine qaraǵanda, Qazaqstan bedeldi halyqaralyq kórmeler men mádenı jobalarǵa belsendi qatysýdy jalǵastyrdy. Mysaly, 60-shy Venetsııalyq bıennalede alǵash ret qazaqstandyq pavılon ashylyp, otandyq sýretshilerdiń jumystary kórsetildi.

Frantsııadaǵy Gıme mýzeıinde «Qazaqstan: Uly dalanyń jaýharlary» atty aýqymdy kórme ótti.

Qytaıdyń Tıantszın qalasynda «Altyn adam jáne Uly dala» kórmesi uıymdastyrylsa, QR Ulttyq mýzeıinde Leonardo da Vınchıdiń «Ásem hanshaıym» kartınasy ekspozıtsııaǵa qoıyldy.

Halyqaralyq mádenı baılanystardy nyǵaıtý baǵytynda 2024 jyly Tájikstan men Túrikmenstanda Qazaqstan mádenıetiniń kúnderi ótti. Sonymen qatar, elimizde Túrikmenstan, Ázerbaıjan, Armenııa jáne Saha Respýblıkasy mádenıet kúnderi uıymdastyryldy.

Ashhabadta Qurmanǵazy men Abaıǵa, Dýshanbe men Qazanda Abaıǵa eskertkishter ornatyldy.

V Dúnıejúzilik kóshpendiler oıyndary aıasynda jáne Dımash Qudaıbergenniń eki kúndik kontsertimen qosa, 16 iri kontsert ótkizildi.

- Jas talanttar da elimizdiń bedelin kóterýge óz úlesin qosýda: 255 qazaqstandyq ónerpaz 17 elde ótken halyqaralyq baıqaýlardyń jeńimpazy atandy.

Jambyl atyndaǵy fılarmonııa janynan «Qazaqkontsert» bazasynda Klassıkalyq gıtarıster kvınteti men «Birlik» ansambli quryldy.

QHR jáne Qazaqstan prezıdentteri ShYU sammıtinde mádenı ortalyqtar ashý týraly usynys bildirip, úkimetaralyq kelisimge qol qoıdy. Qytaıda Qazaqstan mádenı ortalyǵyn ashý jumysy bastaldy.

2025 jyl – ıdeologııalyq jáne tarıhı turǵydan mańyzy zor jyl. Jeńistiń 80 jyldyǵyna arnalǵan 2000-nan astam is-shara josparlanǵan. Sonymen qatar, «Batyrlarǵa taǵzym» onlaın platformasy ázirlendi. Onda marapattaý paraqtary, sarbazdardyń hattary men estelikteri jınaqtalǵan. 6 kitap pen fotoalbom jaryq kórip, «Alııa» kórkem fılmi, 80 beınerolık, 17 derekti fılm men serıal túsirildi, - dep atap ótti Aıda Ǵalymqyzy.

Ol «E-arhıv» aqparattyq júıesin engizý jalǵasyp jatqanyn jetkizdi. Bul júıe negizgi arhıvtik úderisterdi avtomattandyryp, azamattarǵa tarıhı qujattarǵa qashyqtan qol jetkizýge múmkindik beredi. Qazirgi tańda Ulttyq arhıv qorynyń 10%-y, ıaǵnı 2 mln 654 myń 404 saqtaý birligi tsıfrlandyryldy.

Qazaqstannyń ulttyq elektrondy kitaphanasy (QazNEB) 80 465 elektrondyq qujatpen tolyqtyrylyp, 64 tildi qamtıdy. 2025 jylǵy sáýir aıynda kontent qaralymy – 595 549, avtorlar ruqsat bergen kitaptardyń júktelýi – 322 861. QazNEB-ke 77 elden 70 721 qoldanýshy tirkelgen.

2025 jyly elimizde Konstıtýtsııanyń 30 jyldyǵy, Abaıdyń 180 jyldyǵy, Shoqan Ýálıhanovtyń 190 jyldyǵy, Mirjaqyp Dýlatovtyń 140 jyldyǵy, Nurǵısa Tilendıevtiń 100 jyldyǵy keń kólemde atalyp ótedi.

Túrkistanda Hoja Ahmet ıAsaýı murasyn zertteýge arnalǵan halyqaralyq sımpozıým ótti. Oǵan 15 elden 100-den astam ǵalym qatysty.

- Mádenıet qyzmetkerleri kúnine oraı III Halyqaralyq mýzeılik kongress ótkizilip, «Qazaqstan mýzeıleriniń vırtýaldy jelisi» portaly iske qosylady. Onda erekshe mádenı nysandardyń 3D modelderi usynylady.

Kórmeler men mádenı kúnder Qytaıdyń Shandýn provıntsııasynda, Ózbekstanda, Frantsııada, Armenııada, Qatarda jáne Vetnamda ótkiziledi.

Qazaqstanda reseılik jáne frantsýz sýretshileriniń kórmeleri ótýde. Memlekettik mádenı mekemelerdiń gastrolderi men halyqaralyq festıvalder de kún tártibinde tur. Teatrlarda 300-den astam jańa qoıylym sahnalanbaq, - dedi mınıstr.

Quttyqtaý mátininde kınematografııa salasynyń da damyp kele jatqany aıtylady. «Kınematografııa týraly» zańǵa túzetýler engizilip, «Qazaqfılmge» qoldaý kórsetilýde. Ideologııalyq mańyzy bar jobalarǵa basymdyq berilip, qarjylandyrý tetikteri qaıta qaraldy.

2024 jyly memlekettik qoldaýmen 16 ulttyq fılm túsirildi, onyń 7-eýi 34 halyqaralyq júlde ıelendi.

Otandyq fılmderdiń kórsetilimdegi úlesi – 22,97%, qazaq tilindegi fılmder úlesi – 19,76%.
Túrki elderinde «Qazaq handyǵy», «Dos-Muqasan», «Nabat operatsııasy», «Paralımpıets» fılmderi kórsetildi.

Almatyda ótken XVII «Eýrazııa» halyqaralyq kınofestıvalinde 11 elden 50 fılm usynyldy.

«E-Kıno» júıesi ázirlenip jatyr. 2025 jyly 357 anımatsııalyq, derekti jáne kórkem fılmge ótinim túsip, saraptama júrip jatyr.

- Tarıhı-mádenı murany saqtaý baǵyty da nazardan tys qalǵan joq. «Mádenıet týraly» zańǵa ózgerister engizilip, halyqaralyq kórmelerdi bıýdjetten sýbsıdııalaý jáne mura nysandaryn paıdalaný tártibi naqtylandy.

Elimizde 25 myńnan astam tarıhı-mádenı mura nysany tirkelgen, onyń 265-i respýblıkalyq, 12 myńy jergilikti mańyzdaǵy eskertkishter.

2024 jyly «Betashar» dástúri ıÝNESKO-nyń materıaldyq emes muralar tizimine endi.

«Jibek joly: Ferǵana – Syrdarııa dálizi» jáne «Mańǵystaýdyń jerasty meshitteri» jobalary boıynsha ıÝNESKO-ǵa doseler tapsyryldy.

Arnaıy vedomstvoaralyq top qurylyp, úsh jyldyq keshendi jospar bekitildi.

Ortalyq Azııa elderiniń birlesken sandyq mádenı mura platformasyn qurý múmkindigi qarastyrylyp jatyr.

Qazaqstan mýzeıleriniń ǵylymı áleýetin arttyrý úshin Astanadaǵy Ulttyq mýzeı bazasynda restavratsııa jáne maman daıarlaý ortalyǵy ashylady. Onda Italııadan kelgen úzdik mamandar tartylmaq, - delingen quttyqtaýda.

Mınıstrdiń paıymynsha, mádenıet — tek marapat pen kórme ǵana emes. Bul — keń kólemdegi ınfraqurylymdy, ınjenerlik júıelerdi, energııa men sý kózderin qamtıtyn úlken sharýashylyq. Buǵan keıde mán bermeı jatamyz.

- 2024 jyly óńirlerde 45 nysan jóndelip, 255 jańa mekeme salyndy.

2025 jyly 51 nysandy jóndeý jáne 250 jańa mádenıet nysanyn salý josparlanǵan.

Ulttyq deńgeıdegi iri jobalar da bastaldy: Muhtar Áýezov atyndaǵy Qazaq ulttyq drama teatrynyń 100 jyldyǵyna oraı rekonstrýktsııa júrgizilmek, sondaı-aq Natalıa Sats atyndaǵy balalar teatry da qaıta jańartylady, - dedi mınıstr. 

Aıta keteıik, keshe Prezıdent mádenıet salasyndaǵy bir top azamatty memlekettik nagradamen marapattady.