Qytaı naryǵyndaǵy ózgeris Amerıka ekonomıkasyna barynsha áser etedi – qytaıtanýshy Ádil Káýkenov

ASTANA. KAZINFORM – Qytaı Halyq banki jyljymaıtyn múlik sektoryndaǵy daǵdarys jáne qor naryǵyndaǵy belsendiliktiń tómendeýi aıasynda baıaýlaıtyn ekonomıkany jandandyrýǵa baǵyttalǵan sharalar keshenin usyndy. Bul qadam ıpotekany qaıta qarjylandyrýdy, qor naryǵyn qoldaýdy jáne bankterge júktemeni azaıtýdy qamtıdy. Saıasattanýshy, qytaıtanýshy Ádil Káýkenov Kazinform agenttiginiń tilshisine Qytaıda qabyldanyp jatqan sharalardyń sebepteri jáne ne beretindigi jaıly pikirimen bólisti.

Baǵdarlamanyń negizgi tarmaqtarynyń biri — ıpotekalyq nesıelerdi aýqymdy qaıta qarjylandyrý. Qytaı Halyq banki qoldanystaǵy ıpoteka mólsherlemelerin 0,5 paıyzdyq tarmaqqa tómendetip, shamamen 5,3 trln dollar qaryzǵa áser etedi. Bul qaryz alýshylarǵa bılik tutynýǵa baǵyttaıdy dep úmittenetin qomaqty qarajatty bosatýǵa múmkindik beredi, osylaısha ekonomıkalyq ósýdi yntalandyrady. Ekinshi turǵyn úıdi satyp alý kezinde bastapqy jarnanyń eń tómengi mólsheri de tómendetildi — 25-ten 15 paıyzǵa deıin. Basqa da nesıe berý baǵdarlamalarynyń sharttary jeńildetiledi.

Jyljymaıtyn múlik naryǵy uzaq ýaqyt boıy Qytaıdyń ekonomıkalyq ósýiniń negizgi draıverleriniń biri boldy. Bastapqy jyldary Qytaıdyń JІÓ eki tańbaly qarqynmen ósti, bul kóbinese jumys oryndaryn qamtamasyz etetin jáne ishki tutynýdy yntalandyratyn qurylystyń arqasynda bolatyn. Jyljymaıtyn múlik azamattar úshin tanymal ınvestıtsııalyq quralǵa aınaldy. Bul baǵanyń ósýine jáne qaryz júktemesine yqpal etti.

Alaıda, 2020 jyly Qytaı bıligi baǵa kópirshiginiń aldyn alý úshin naryqty «salqyndata» bastady. Qurylys salýshylardy qarjylandyrýǵa shekteýler, pandemııa jáne tutynýshylyq belsendiliktiń tómendeýi satylymnyń quldyraýyna, baǵanyń tómendeýine jáne iri qurylys kompanııalarynyń bankrottyǵyna ákeldi.

Saıasattanýshy jáne qytaıtanýshy Ádil Káýkenov jyljymaıtyn múlik naryǵyna ınvestıtsııa quıý Qytaıdyń eń iri developeri “ «Evergrandtyń» problemalarymen jáne onyń sátsiz ınvestıtsııalarymen baılanysty dep sanaıdy. Sarapshynyń atap ótýinshe, qurylys salýshy óte agressıvti boldy.

«Bul úshin ol shyn máninde kompanııany qutqarýǵa tyryspaǵan retteýshi organdar tarapynan da, naryqtyń ózinen de aýyr jazaǵa ushyrady. Ol óziniń strategııasyn túgesti. Qurylys salýshy aldyńǵy jobalaryn sońyna deıin júzege asyrmaı nesıe aldy», — deıdi Ádil Káýkenov.

Qytaı ekonomıkasy barlyq protsesterdi aıtarlyqtaı retteıdi jáne Ádil Káýkenovtyń pikirinshe, elde apatty protsester baıqalmaıdy. Bul rette Qytaıdyń jyljymaıtyn múlik naryǵynyń ereksheligin túsiný mańyzdy — aspan asty elindegi ıpoteka arzan, atap aıtqanda, jeńildikteri bar tulǵalardyń sanaty óte kóp. Mysaly, memlekettik qyzmetshiler úshin jyldyq mólsherleme 1 paıyzǵa deıin jetedi, sondaı-aq bankterge ıpotekany óteıtin qorlar bar.

Sarapshynyń pikirinshe, «Evergrandtyń» quldyraýy kompanııanyń Qytaıda ǵana emes, shetelde de jobalary bolǵandyqtan developer naryǵyndaǵy negizgi qubylysqa aınaldy.

«Sondyqtan ınvestorlar, onyń ishinde qarapaıym turǵyndar da qoryqpaýy úshin yntalandyrý qajet. Sondyqtan belsendilik ásirese bastapqy naryqta, «Evergrand» quldyraı bastaǵannan keıin toqyrap qalmaýy úshin kerek. Másele tek osy kompanııaǵa ǵana qatysty emes. Onyń tóńireginde qosalqy merdigerler óte kóp jáne olar da jutań tartpaýy, eń bastysy naryq toqyraýǵa ushyramaýy tıis. Óıtkeni, barlyq ınvestıtsııalyq belsendilik toqyraýǵa tústi. Naryq shuńqyry qazylǵan sátten-aq jyljymaıtyn múlikke ınvestıtsııa salý tıimdi me, senimdi me dep kúte bastady. Jáne de bılik buǵan osyndaı ádispen jaýap berdi. Eger balama keltirer bolsaq, bul Qazaqstanda BI Group toqyraýǵa ushyraǵany sııaqty», — dep túsindirdi Ádil.Káýkenov.

Sarapshy Shanhaı nemese Shenchjen sııaqty keıbir aımaqtaǵy jyljymaıtyn múlik naryǵy «qatty qyzyp» ketkenin atap ótti. Alaıda, onyń pikirinshe, eles qalalardyń kóptigi, aýqymdy daǵdarys jáne ekonomıkanyń quldyraýy týraly jańalyqtar — alypsatarlyq.

«Bul kóbinese jergilikti bıliktiń qatelikteri, olar developerlerdiń aıtqanyna ılanyp, qurylysqa ruqsat beredi. «Evergrand» úlken nesıe alyp, jyljymaıtyn múliktiń qalaı satylatynyna bas qatyrmastan ol jaramsyz jerlergede saldy. Adamdar oǵan ınvestıtsııa saldy, shuńqyry qazylǵan sátten jyljymaıtyn múlikti satyp alyp, qymbatyraq satýǵa nemese jalǵa berýge úmittendi. Al qaıta satý múmkin bolmady. Bul developerdiń ózine qatysty suraq týyndatatyn óte jıi kezdesetin jaıt», — dedi ol.

Qytaı jyljymaıtyn múlikti qoldaýdan bólek, qor naryǵyn da jandandyrýǵa nıettenip otyr. 2021 jyldan bastap qytaılyq jarııa kompanııalardyń kapıtaldandyryýy tutyný ósiminiń tómen qarqynyna jáne bızneske memlekettik baqylaýdyń kúsheıýine baılanysty 6,5 trln dollarǵa tómendedi. Ótimdilikti qalpyna keltirý úshin Qytaı Halyq banki bul naryqqa kem degende 800 mıllıard ıýan (113 mıllıard dollar) bólmek. Bul jaıynda Bloomberg jazdy. Bul qarajatty ınstıtýtsıonaldyq ınvestorlar svop-kelisimsharttar jáne qaıta nesıeleý tetikteri arqyly aktsııalardy satyp alý úshin paıdalana alady.

Qytaı bankteri rezervteý normatıvteriniń tómendeýine baılanysty taǵy 142 mıllıard dollar tarta alady. Bul týraly seısenbi kúni ótken brıfıng barysynda Qytaı Halyq bankiniń (Ortalyq banki) basshysy Pan Gýnshen málimdedi. Rezervtik talaptardy tómendetý 2018 jyldan bergi eń mańyzdy qadamdardyń biri sanalady. Bosatylǵan qarajat tutynýshylyq suranysty nesıeleýge jáne yntalandyrýǵa jumsalady dep kútilýde.

Taǵy bir mańyzdy qadam — Qytaı Halyq bankiniń jeti kúndik keri repo operatsııalary boıynsha paıyzdyq mólsherlemeniń 1,7 paıyzdan 1,5 paıyzǵa deıin tómendetýi. Bul qaryz alýdy arzandatýy tıis, al túptep kelgende rezervterge qoıylatyn talaptardyń álsireýinen keıin ekonomıkany qoldaýǵa kóbirek qarajat jumsaýǵa múmkindik beredi.

Qytaı Halyq banki usynǵan sharalar ekonomıkanyń eki mańyzdy sektoryn — jyljymaıtyn múlik pen qor naryǵyn qalpyna keltirýge baǵyttalǵan.

Sarapshynyń paıymynsha, Qytaıdaǵy jyljymaıtyn múlik daǵdarysynyń Qazaqstanǵa áseri shekteýli. Óıtkeni qytaılyq deloperdiń elimizde aıtarlyqtaı jobalary bolǵan joq. Alaıda, ol AQSh pen Avstralııanyń ekonomıkasyna áser etedi. Óıtkeni bul elderde «Evergrandtyń» seriktesteri men aktsıonerleri bar.

«Bul Avstralııaǵa nemese AQSh-qa áser etedi. Óıtkeni «Evergrand» iri qurylys salýshy boldy. Onyń sheteldikt iri seriktes uıymdary, jobalary, eń bastysy sheteldik aktsıonerleri bar. Biraq olardyń arasynda qazaqstandyqtar joq. „Evergrandtyń“ Qazaqstanda jobalary joq, al qazaqstandyqtar onyń aktsııalaryn jappaı satyp alǵan emes. Biraq avstralııalyq nemese amerıkalyq ekonomıka qytaılyqtarmen tyǵyz baılanysty. Álemdegi eń úlken taýar aınalymy — amerıkalyq-qytaılyq, al amerıkalyqtar Qytaı ekonomıkasyna kóp ınvestıtsııa salady jáne kerisinshe de. Sondyqtan Qytaı naryǵyndaǵy qandaı da bir ózgerister Amerıka ekonomıkasy úshin barynsha áser etedi», — dep túıindedi sózin Ádil Káýkenov.