Qytaı kezekti ǵarysh mıssııasyn iske qosty
ASTANA. KAZINFORM — Qytaı óziniń «Tıangýn» orbıtalyq stantsııasyna «Shenchjoý-20» jańa ǵarysh kemesin ushyrdy. Bul 2030 jylǵa deıin Aıǵa adam aparý jónindegi ambıtsııalyq maqsatqa jetý jolyndaǵy kezekti mańyzdy qadam, dep habarlaıdy VVS.
Qytaı «Shenchjoý-20» ǵarysh kemesin 17:17–de (Pekın ýaqyty boıynsha) eldiń soltústik-batysyndaǵy Tszıýtsıýan ǵarysh aılaǵynan Long March-2 °F zymyran tasyǵyshy arqyly ushyrdy.
Ekıpaj orbıtada shamamen alty aı bolyp, Qytaıdyń Aıda turaqty baza salý maqsatyna kómektesetin ǵylymı zertteýler júrgizedi.
Mıssııany 46 jastaǵy burynǵy ushqysh Chen Dýn basqarady. Ol 2022 jyly orbıtada 200 kúnnen astam ýaqyt ótkizgen alǵashqy qytaılyq astronavt atanǵan. Onymen birge alǵash ret ǵaryshqa ushyp otyrǵan 40 jastaǵy Chen Chjýnrýı jáne 35 jastaǵy Van Tsze esimdi eki taıkonavt bar.
Qazir «Tıangýn» orbıtalyq stantsııasynda Tsaı Sıýıchje, Sýn Lındýn jáne Qytaı tarıhyndaǵy alǵashqy áıel-taıkonavt Van Haotsze jumys istep jatyr. Olar 2024 jylǵy 30 qazanda «Shenchjoý-19» kemesimen ushyp barǵan.
«Shenchjoý-20» ekıpajy stantsııada túrli ǵylymı tájirıbeler júrgizip, ǵaryshtyq qoqystardan qorǵaıtyn qurylǵylar ornatady. Sondaı-aq alǵash ret regeneratsııa qabileti joǵary planarııalar (jazyq qurttar) ǵaryshqa jetkiziledi. Bul tájirıbeler ǵaryshta alǵan jaraqattardyń saldaryn jeńildetýge kómektesýi múmkin.
Qazir orbıtada júrgen ekıpaj 29 sáýirde Jerge oralyp, stantsııany «Shenchjoý-20» mıssııasyna tapsyrady.
Bul mıssııa Qytaıdyń Aıǵa adam aparý jáne bolashaq ǵaryshtyq mindetterin oryndaý úshin tehnologııalyq negiz qalaýǵa baǵyttalǵan.
Qytaı 2030 jylǵa deıin Aıǵa adam jiberip, onyń betinde baza salýdy kózdeıdi.
Qytaı Amerıka Qurama Shtattary men Reseıge jetýge tyrysyp, óziniń ǵaryshtyq baǵdarlamasyna mıllıardtaǵan dollar ınvestıtsııa quıyp otyr.
Frantsýz halyqaralyq qatynastar ınstıtýtynyń Azııalyq zertteýler ortalyǵynyń dırektory Mark Djýlıen ǵaryshtyq baǵdarlamanyń «áserli» damý qarqynyna qaramastan, Qytaı áli de Amerıka Qurama Shtattarynan aıtarlyqtaı artta qalyp otyr dep sanaıdy.
Alaıda, AQSh prezıdenti Donald Tramp «keıbir zertteýler men ǵaryshtyq baǵdarlamalarǵa bólinetin bıýdjetterdi qysqartý arqyly Qytaıǵa basymdyq berýi múmkin» dedi ol.
Vashıngtonda kóptegen adam Qytaıdyń ǵaryshtyq ambıtsııalaryn naqty qaýip retinde qabyldaıdy. NASA basshysy Bıll Nelsonnyń pikirinshe, AQSh pen Qytaı «Aıǵa qaıta oralý jarysyna» is júzinde qatysyp jatyr, al Beıjiń bul jerde aýmaqtyq talaptaryn qoıýy múmkin. Osy sebepti ol Qytaıdyń azamattyq ǵarysh baǵdarlamasyn áskerı baǵdarlama retinde de qarastyrýdy usyndy.
2019 jyly «Chane-4» zondy Aıdyń arǵy betine alǵash bolyp sátti qonsa, 2021 jyly Qytaı ǵarysh kemesin Marsqa sátti qondyrdy jáne Qyzyl planetanyń betine «Chjýjýn» roverin shyǵardy — buǵan deıin tek AQSh sátti jasaı aldy.
2024 jylǵy maýsymda Qytaı «Chane-6» mıssııasy arqyly Aıdyń arǵy betinen topyraq úlgilerin alǵash ret Jerge jetkizdi. Al tamyzda SpaceX-tiń Starlink jobasyna básekeles bolarlyq 14 myń spýtnıkten turatyn júıeniń alǵashqy 18-in ushyrdy.
Starlink basshysy Ilon Mask Qytaıdyń ǵaryshtyq baǵdarlamasy ádettegiden áldeqaıda jetildirilgenin moıyndady. Alaıda, Pentagonda ǵaryshtyq tehnologııany áskerı maqsatta qoldanýǵa bolady dep qorqatyn taǵy bir alańdaýshylyq bar.
Ótken jeltoqsanda eki taıkonavt toǵyz saǵattyq ǵaryshtyq serýenge shyǵyp, 2001 jyly amerıkalyq ǵaryshkerler ornatqan rekordty jańartty.
Qytaı halyqaralyq ǵarysh stantsııasyna 2011 jyldan beri qatyspaıdy, sebebi AQSh NASA-ǵa Pekınmen yntymaqtastyqty toqtatýǵa tyıym salǵan. Sodan beri Qytaı óz stantsııasyn damytyp, basqa elderdi yntymaqtastyqqa tartýǵa kúsh salyp jatyr.
Aqpan aıynda Qytaı men Pákistan alǵashqy sheteldik astronavtqa «Tıangýn» ǵarysh stantsııasyna jol ashatyn kelisimge qol qoıdy. Osy protsestiń bir bóligi retinde eki pákistandyq astronavt tańdalady, sodan keıin olar Qytaıda ushýǵa daıyndalady.
2021 jyly Reseı men Qytaı 2035 jylǵa deıin Aıda birlesken stantsııa salý josparyn jarııalaǵan. Degenmen sarapshylar bul jobanyń tek zertteý deńgeıinde ekenin, al qajetti qural-jabdyqtardyń eki eldiń jeke baǵdarlamalary aıasynda jasalyp jatqanyn atap ótýde.
Aıta ketelik SpaceX AQSh-tyń barlaý qyzmetine arnalǵan spýtnıkterdi ǵaryshqa ushyrdy.