Kitap jármeńkesiniń úshinshi kúni úzdik týyndylarmen jáne ult tulǵalarymen qaýyshtyrdy
«Esil aǵady» - eldiń qolynda
Astanada alǵash ret uıymdastyrylǵan halyqaralyq shara aıasyndaǵy jıyndardyń birinde belgili aqyn Ǵalym Jaılybaıdyń áli sııasy keýip úlgermegen «Esil aǵady» atty jyr jınaǵy tanystyryldy. Qaraǵandylyq aqyn Serik Aqsuńqaruly avtordyń óleń ólkesindegi qarym-qabileti, shyǵarmalaryndaǵy tereńdik týraly oı-paıymdaryn ortaǵa saldy. «Ǵalymnyń lırıkalyq qýaty qandaı bolsa, epıkalyq qarymy da soǵan jeteqabyl, tipti, odan da artylyp jatatynyn «Aq sısa», «Kıik qashqan», «Biregeıdiń qyzyly», «Qara oramal», «Tamakóshken» poemalarynan anyq kórýge bolady. Olarda sózdiń salmaǵynan góri, oıdyń salmaǵy aýyr. Mahabbat lırıkasyn azamattyq lırıkasyndaı, azamattyq lırıkasyn mahabbat lırıkasyndaı jazatyn aqyn dastandarynda da qazaqtyń atoılaǵan asqaq rýhy aldymyzdan shyǵady da otyrady» dedi qalamger kitap avtory jaıynda.
Ǵalymdar M.Myrzahmetuly, S.Negımov, A.Keńshilikuly Ǵ.Jaılybaıdyń shyǵarmashylyǵy jaıynda óreli oılaryn bildirdi. Jıylǵan jurt aqyn jyrlarymen sýsyndady.
Osy kúni «Kórme» ortalyǵynda kópshilik «Jambyl Jabaev» entsıklopedııasymen, «Gıtara úırenýdiń tolyq kýrsy» kitabymen, O.Pamýktyń «Sezim mýzeıi» týyndysymen jáne basqa da shyǵarmalarmen tanysty.
Jazýshy men oqyrman júzdesýi
Kitap kórme-jármeńkesiniń úshinshi kúni oqyrmandy taǵy bir súıikti jazýshysymen qaýyshtyrdy. Belgili qalamger ári kóptegen fılosofııalyq shyǵarmalardyń avtory Tólen Ábdik jastarmen kezdesti. Basqosýdy júrgizip otyrǵan aıtysker aqyn Dáýletkereı Kápuly aldymen jazýshynyń shyǵarmashylyǵyna toqtalyp, onyń taǵylymyn áńgimeledi.
Kesh ıesi oqyrmandarynyń saýaldaryna jan-jaqty jaýap berip, ómirdegi aq pen qaranyń, meıirim men zulymdyqtyń, jaqsylyq pen jamandyqtyń tartysy týraly syr tarqatty. «Kitap jazý, onyń ishinde fılosofııalyq týyndylardy dúnıege ákelý ońaı emes. Uzaq oıdyń jetegine erip, halyq aýyz ádebıetin, qazaq ádebıetin bylaı qoıǵanda, álem ádebıetin qopara oqýǵa týra keledi. Aıtalyq, biz tarıhta Jáńgir handy «mektep saldy, balalardyń saýatyn ashty» dep, zulymdyǵyn kózge ilmeımiz. Qazaqtyń mańdaıyna bitken Mahambet batyr: «Han emessiń, qasqyrsyń, Qas albasty basqyrsyń. Dostaryń kelip tabalap, Dushpanyń seni basqa ursyn!» dep nege aıbat shekti onda. Álbette, Jáńgirdiń halqyna tizesi batty, aıarlyq jasady, bıligin paıdalanyp, belden basty. Sondyqtan da aqyn bir kezderi ózin qasyna shaqyrǵan hanyna jaǵynbaı, qaıta tilimen aıamaı sybady. Al biz tarıhtaǵy aq pen qarany ajyrata almaı, Jáńgirdi báribir jamanatqa qııa qoımaımyz. Al Mahambet janynyń tazalyǵy men ultyna adaldyǵyn kirletpeı, bolmysyndaǵy bekzadalyqty saqtap ótti ómirden», dedi jazýshy.
ıAsaýı - kisiligimizdiń tiregi, Balasaǵun - memlekettigimizdiń ustyny
Bıyl Qoja Ahmet ıAsaýıdiń dúnıeden ozǵanyna 850 jyl tolsa, Júsip Balasaǵunnyń 1000 jyldyǵy atalyp ótilýde. Tarıhı qos tulǵaǵa arnalǵan keleli jıyndy Túrki akademııasy halyqaralyq uıymy uıymdastyrdy. Ǵalymdar, qoǵam qaıratkerleri, memlekettik mekemeler men din ókilderi qatysqan basqosýdy tarıh ǵylymdarynyń doktory Darhan Qydyráli ashyp, júrgizdi. «ıÝNESKO deńgeıinde toılanyp jatqan mereıtoılarǵa arnalǵan shara Astanada tuńǵysh ret ótýde. Túrik eliniń oıshyly ıAhııa Beıatlynyń: «Ult retinde ómir súrip otyrsam, ıAsaýıge qaryzdarmyn» degeni bar. Al Júsip Balasaǵun eń alǵash saıasatnamany jazdy. Osy eńbegimen ol memleketshildik, adamgershilik jáne Máńgilik el týraly ıdeıany nyǵyzdap berse, ıAsaýı rýhanııat negizinde máńgilik joldy kórsetti. Demek, biri - memlekettigimizdiń ustyny, biri - kisiligimizdiń tiregi», dedi ol alǵysózinde.
Jıyn barysynda fılosofııa ǵylymdarynyń doktory, teolog Dosaı Kenjetaı Q.ıAsaýı iliminiń qundylyǵy tóńireginde baıandama jasady. Memleket jáne qoǵam qaıratkeri Jabaıhan Ábdildın J.Balasaǵun murasynyń búgin de salmaǵy joǵalmaǵanyn áńgimeledi. Belgili ǵalym Mekemtas Myrzahmetov pen akademık Bolat Kómekov tarıhı tulǵalardyń taǵylymyn qaýzap, olardyń rýhy ár ǵasyrda qazaqpen jasaı beretinin jetkizdi.
Basqosý ıAsaýı atyndaǵy Halyqaralyq qazaq-túrik ýnıversıtetiniń prorektory Mustafa Erenniń, Din máseleleri jónindegi ǵylymı zertteý jáne taldaý ortalyǵynyń dırektory Aınur Ábdirásilqyzynyń, Qazaqstan musylmandary dinı basqarmasynyń naıb-múftıi Naýryzbaı Taǵanulynyń, L.N.Gýmılev atyndaǵy Eýrazııa ulttyq ýnıversıtetiniń professory Sataı Syzdyqovtyń sózderimen jalǵasty.
Uly Dala arýy
Elordalyqtar keshe qazaqtyń arý qyzdary týraly kólemdi roman jazǵan, Qazaqstannyń eńbek sińirgen qaıratkeri, belgili qalamger Shárbaný Beısenovanyń «Súıinbıke. Uly Dala arýy» atty kitabymen tanysty. Qazaq jurty batyr qyzdan, aqyldy anadan kende bolǵan emes. Solardyń biregeıi Súıinbıke Júsipqyzy men Súzge jaıly derekti materıaldar jınaǵy týraly alǵashqy sózdi Májilis depýtaty Q.Sultanov aıtyp, kitaptan alar taǵylym jaıynda áńgimeledi. Akademık S.Qasqabasov ult tarıhyna tereńdep barsa, professor T.Jurtbaı qazaq qyzdarynyń keremet qasıetterin tilge tıek etti. Qoǵam qaıratkeri O.Asanǵazy qazaq bir joǵyn qaıta tapqanyn aıtyp, oǵan eńbek sińirgen kitap avtoryna alǵysyn bildirdi. Belgili sýretshi K.Mýllashev Súıinbıkeniń boıyna Táńirim sulýlyqty da, aqyldy da bergenin eske saldy. Professor B.Aıaǵan alys tarıhtyń, Súıinbıkedeı aqyl ıesiniń jurtymyzǵa oralýyna uıytqy bolǵan azamatshalarǵa alǵysyn jetkizdi. «Egemen Qazaqstan» respýblıkalyq gazeti» AQ Basqarma tóraǵasy D.Qydyráli tatar halqynyń sımvolyna aınalǵan Súıinbıkeniń taqsyretti taǵdyrynyń túrki halyqtarynyń taýqymetti tarıhymen tamyrlas ekenin aıtty.
Tusaýkeser sońynda Sh.Beısenova jınalǵan jurtqa alǵysyn bildirip, qazaq qyzdarynyń boıyndaǵy uly dástúr ǵasyrlar boıy jalǵasyp kele jatqanyn, keshegi Álııa men Mánshúk, búgingi qaıratker qyzdar qanshama, deı kele, olardy maqtan etetinin pash etti. Sharany júrgizip otyrǵan talantty aqyn, bilimdi ǵalym, kitaptyń shyǵýyna janashyr bolǵan Janat Áskerbekqyzy: «Súıinbıkeniń tórkin jurty biz bolsaq, tastaı batqan jeri tatar eli. Endeshe, eki jurttyń ortasyndaǵy altyn arqaý bolǵan aıaýly apamyzdyń 500 jyldyq mereıtoıyna oraı shyqqan týyndynyń jóni de, joly da bólek», dep túıindedi.
«Egemen Qazaqstan»
