Kıikti atý-atpaý máselesi jazǵa qaraı sheshiledi – vıtse-mınıstr
ASTANA. KAZINFORM – Ekologııa jáne tabıǵı resýrstar vıtse-mınıstri Nurken Shárbıev kıik sanyn retteýdiń naqty tetikteri jazǵa qaraı belgili bolatynyn aıtty.
Astanada kıik sanyn retteý máselesine arnap ótkizilgen dóńgelek ústelden keıin vıtse-mınıstr Nurken Shárbıev jýrnalısterge naqty sheshim qashan qabyldanatynyn málim etti.
- Búgin ekinshi dóńgelek ústel ótti. Birinshisi Almatyda ǵalymdardyń ortasynda ótken. Ǵalymdardyń usynymdary belgili deýge bolady. Ózderi berip otyr. Endi solardy birizdendirip, biriktiremiz.
Sondaı-aq, Zoologııa ınstıtýty men Jáńgir han atyndaǵy Batys Qazaqstan ýnıversıteti birlesip bıologııalyq negizdeme ázirlep jatyr. Zań boıynsha bıologııalyq negizdeme ázir bolǵannan keıin kıikti ornyqty paıdalaný týraly naqty sheshim qabyldaýǵa bolady, - deıdi ol.
Onyń sózinshe, naqty sheshim qabyldaǵan kezde kıiktiń sońǵy sanaǵy da eskerilmek.
- Mamyr aıynda búkil jabaıy janýardyń sanaǵy júredi. Onyń ishinde kıik te bar. Sol sanaqtan keıin eldegi kıik sany naqty qansha ekeni túsinikti bolady. Qazir 4 mıllıonnan asty dep otyrmyz. Osy sandy taǵy bir naqtylaımyz. Sonda osy sharalardyń bári aıaqtalǵannan keıin maýsym aıyna qaraı Úkimetke usynys jiberemiz. Ári qaraı úkimet sheshim qabyldaıdy, - dedi Nurken Shábıev.
Vıtse-mınıstrdiń kıik sany 4 mıllıonnan asty dep otyrǵany byltyrǵy sanaqqa negizdelip aıtylǵan málimet ekenin aıtý kerek.
- Aqbókenderdi qorǵap, esepke alýǵa arnalǵan memlekettik sharalar óz nátıjesin berdi. 2003 jyly kıik sany 21 myńnan, 2024 jyly 2,8 mıllıonǵa deıin jetti, - dedi ol dóńgelek ústel kezinde.
Onyń sózinshe, keńes zamanynda kıikter eń kóbeıdi degenniń ózinde 1,2 mln bastan aspaǵan.
Sondaı-aq, ol byltyrǵy mamyrda tóldegen kıikti qosqanda aqbókenderdiń qazirgi sany sany 4,1 mıllıonǵa deıin jetkenin aıtady. Onyń ishinde Oral popýlıatsııasy - 2,3 mln, Betpaqdala popýlıatsııasy - 1,6 mln, Ústirt popýlıatsııasy 92,2 myń bas boldy degen esep aıtylyp júr.
Nurken Shárbıev bul jaıttar, ásirese Batys Qazaqstan oblysynda jaıylym tapshylyǵyn týyndatyp otyrǵanyn aıtady.
Mınıstrlik aqbókenderdi saqtaý men utymdy paıdalanýdyń 2025-2026 jyldarǵa arnalǵan keshendi josparyn ázirlep, ózge memlekettik organdardyń maquldaýyna jibergen kórinedi. Ol qujatta mynandaı sharalar qabyldaý usynylyp otyr:
- jyl saıyn kıik sany men jaǵdaıyna ǵylymı monıtorıng júrgizip, óris aýmaqtaryn kartaǵa túsirý;
- avtojol men temirjol, qubyrlar men ózge de qurylystar keltirip otyrǵan kedergilerdi joıyp, ótkelder salý;
- turaqty basqarýdyń quqyqtyq bazasyn keńeıtý;
- jergilikti qaýymdastyqtarmen jáne halyqaralyq uıymdarmen yntymaqtastyq ornatý;
- kıik eti men múıiziniń zańsyz aınalymyna baqylaýdy kúsheıtý.
- Zoologııa ınstıtýty kıikterdiń órisin anyqtap, epızootıkalyq qolaıly jaǵdaıǵa qajetti shekti sandy belgileýdi kózdeıtin ǵylymı zertteý júrgizip jatyr (2024-2026 jyldarǵa). Kıik sanyn retteý týraly naqty sheshim osy zertteýdiń qorytyndysyn negizge alyp, qoǵamdaǵy pikirlerdi eskere otyryp qabyldaný kerek, - deıdi vıtse-mınıstr.
Sondaı-aq, ol Aýyl sharýashylyǵy mınıstrligi kıik tirshiliginen sharýalarǵa nuqsan kelýi múmkin 9 óńirdi belgilep, fermerlerge kómek kórsetetin jedel shtabtar qurǵanyn atap ótti. 2025 jyly bul shtabtardyń jumysyna mınıstrliktiń ishki rezervinen 401 qyzmetker men 202 tehnıka tartý josparlanǵan. Oǵan qosymsha jergilikti ákimdikterge qarasty 122 orman sharýashylyǵynan 788 adam men 296 tehnıka jumyldyrý josparlanyp otyr.
Dóńgelek ústelde Májilis depýtaty Erbolat Saýryqov kıik jaılaıtyn óńirlerde táýelsizdik kezinde berilgen sharýashylyq jerlerdi keńes zamanyndaǵy egis alqaptarynyń kartasymen salystyra otyryp, qaıta jasap shyǵý kerek degen usynys aıtty.
- Men bul jerde kıik órisiniń kartasy keńes zamanynda boldy dep otyrǵan joqpyn. Ol kezde egis alqaptarynyń kartasy bolǵan. Sol kartada kıik órisiniń shekaralary da anyq kórsetilgen. Osynyń negizinde kıik órisine keri áseri bolmaıtyndaı etip, zańsyz, ǵylymı negizdemesiz sharýashylyqqa berilip ketken jerlerdiń máselesin qaıta qaraý kerek, - dedi ol.
Sondaı-aq, ǵalymdar tarapynan «kıik sanyn retteý» degen termınnen bas tartý usynyldy. Halyqaralyq qujattardyń bárinde onyń ornyna «kıikti ornyqty paıdalaný» deıtin uǵym qoldanylatyny da aıtyldy.
Eske salsaq, elimizde mal terisi men júnin shetelge shyǵarýǵa qoıylǵan kedendik baj salyǵyn joıý týraly sheshim qabyldanǵan bolatyn.