Keneden saqtaný úshin ne isteý kerek

ALMATY. KAZINFORM - Almaty qalasynyń irgeles aýmaqtary – kene entsefalıti men kene borrelıozy sııaqty ınfektsııalyq aýrýlar qozdyrǵyshtarynyń tasymaldaýshysy bolyp sanalatyn ıksodti keneler jıi kezdesetin endemııalyq aımaq. Bul rette keneden saqtaný jáne tabıǵatqa shyǵar kezde qalaı durys kıiný qajettigi jóninde Almaty qalalyq sanıtarııalyq-epıdemıologııalyq baqylaý departamentiniń basshysy Qasymhan Alpysbaıuly aıtyp berdi.

Qalanyń bas sanıtar dárigeri keneler erte kóktemnen kúzdiń sońǵy aılaryna deıin belsendi, eń joǵary belsendilik kezi mamyr, maýsym aılarynda bolatynyn aıtty. Sebebi bul kezeńde olardyń sany ósedi. Jalpy, kenelerdiń belsendiligi kóbinese aýa raıynyń jaǵdaıy – temperatýra men topyraqtyń ylǵaldylyǵyna baılanysty bolady.

«Ótken jyly qalalyq medıtsınalyq uıymdardyń travmatologııalyq pýnktterine kene shaǵýdan zardap shekken 2467 adam, onyń ishinde 1292 (52,3%) bala medıtsınalyq kómekke júgingen. Barlyǵyna der kezinde shuǵyl medıtsınalyq kómek kórsetilip, kórsetkishteri boıynsha kene entsefalıtine qarsy ımmýnoglobýlın engizildi. Kene entsefalıtiniń 3 jaǵdaıy, kene borrelıozynyń 4 jaǵdaıy tirkeldi», - dedi Qasymhan Alpysbaıuly.

Keneniń belsendi maýsymynda kene entsefalıtiniń tabıǵı oshaǵyna barǵan kezde (taý, orman, qala mańynda ornalasqan demalys oryndary jáne t.b.) epıdemıolog keneniń shaǵýyn boldyrmaý boıynsha kelesideı saqtyq sharalaryn saqtaý qajet ekenin aıtty:

• jeńi uzyn, manjeti bilekke tyǵyz jabysyp turatyn, kene tez baıqalatyn birińǵaı jáne ashyq tústi kıimder kıip, shalbardyń etegin shulyqqa, etikke, kıimniń joǵarǵy bóligin shalbarǵa salý, basqa oramal, qalpaq, kapıýshon kııý qajet;
• kenelerge qarsy zattardy – repellentterdi qoldaný qajet;
• kıimdi, deneni jáne zattardy jıi tekserý, úıge oralǵan kezde kıim men deneni kenelerdiń bar-joǵyn muqııat tekserý qajet.

Kene shaǵyp alǵan jaǵdaıda múmkindiginshe erterek (kene shaqqan soń 4 kúnnen keshiktirmeı) medıtsınalyq mekemelerdiń (travmatologııalyq pýnkt) kómegine júginý kerek, onda bilikti medıtsınalyq kómek kórsetilip, kene entsefalıtine qarsy ımmýnoglobýlın engiziledi.

Almatyda kelesideı medıtsınalyq uıymnyń travmotologııalyq pýnktterinde kene shaǵýdan zardap shekkenderge jedel kómek kórsetilip, kene entsefalıtine qarsy ımmnoglobýlın egý júrgiziledi:

• Ortalyq qalalyq klınıkalyq aýrýhanasy (Jandosov kóshesi, 6);
• Shuǵyl jedel kómek kórsetý aýrýhanasy (Kazybek bı kóshesi, 96);
• №4 qalalyq klınıkalyq aýrýhana (Papanın kóshesi, 220);
• №7 qalalyq klınıkalyq aýrýhana (Qalqaman shaǵyn aýdany, Raıymbek dańǵyly, 20);
• Balalar shuǵyl medıtsınalyq járdem ortalyǵy (Manas kóshesi, 40).

Kene entsefalıti – ortalyq jáne perıferııalyq júıke júıeleriniń zaqymdanýymen sıpattalatyn ıksoıdti kenelerden týyndaıtyn vırýstyq aýrý. Ol aýyr asqyný týǵyzady. Aýrýdyń saldary odan tolyǵymen saýyǵý nemese densaýlyǵynyń nasharlaýymen múgedektikke, ólimge ákelýi múmkin. Aýrýshańdyqtyń ınkýbatsııalyq (jasyryn) kezeńi 1-kúnnen 30 kúnge deıingi aralyqta, kóbinese 7-14 kúnge sozylady. Qaltyraý, qatty bas aýrýy, temperatýranyń 38-39 gradýsqa deıin kúrt kóterilýi, júrek aınýy, qusý belgileri paıda bolady. Kóbine moıyn men ıyqta, keýde jáne belde, aıaq-qoldarda bulshyq et aýyrsynýy mazalaıdy.

Adamdar aýrýshańdyqty kene shaqqanda nemese shaqqan jerin tyrnaǵanda, keıde aýrý juqtyrǵan eshki nemese sıyrdyń shıki sútin ishý arqyly juqtyrady. Kene entsefalıtin ormanda, saıajaılarda, baý-baqsha ýchaskelerinde, basqa adamnyń kıiminen, mysyq, ıtterden, saıajaıdan ákelingen gúl shoqtarynan, sondaı-aq, kólikte keneniń basqalarǵa jorǵalaýy arqyly juqtyrýǵa bolady.

Kene entsefalıtin aldyn alýdyń tıimdi ádisi – oǵan qarsy vaktsına alý. Ekpeni dárigerdiń keńesinen soń turǵylyqty jeri (nemese tirkelgen jeri) boıynsha emhanadan alýǵa bolady.